Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika
Yüklə 3,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3
tiristorlar o‘chirilib, V2 va V 4 tiristorlar ulanadi. Aktiv-induktiv yuklagichdan o‘tayotgan tokning yo‘nalishi ulangan tristorlarning 62 o‘tkazuvchanligiga nisbatan teskari bo‘ladi va bu tokni yo‘naltirish uchun V 1– V 4 tiristorlarga qarama-qarshi yo‘nalishda parallel VD1- VD4 diodlar ulangan YUklagichdagi tok va kuchlanishning isho-ralari teskari bo‘lgan holda u yoki bu juft diodlar ochi-ladi. SHunday manbadan kelayotgan tok i d ishorasini o‘zgartirib E kuchlanishga qarama-qarshi oqadi. Agar manba bir tomonli o‘tkazuvchanlikka ega bo‘lsa, ya‘ni to‘g‘rklagich bo‘lsa u holda manbaga parallel kondensator ulanishi kerak, invertordan tok manbaga qarab oqqanda kondensator zaryadlanadi va tok manbaga karab oqqanda zaryadsizlanadi. Bu kondensatorning sig‘imi manba kuchlanishi pulsatsiyasi se-zilarsiz darajada kam bo‘lishini ta‘minlashi uchun sig‘imi etarli darajada bo‘lishi kerak. 45-rasm Tok avtonom invertori to‘liq bo‘lmagan boshqariluvchan yarim o‘tkazgichlarda bajarilishi mumkin (45-rasm). TAI yuklagichga parallel ulangan kondensator S ning vazifasi bir juft tiristorlarning ulangan holatida ikkinchi juft tiristorlarning o‘chiq holda ushlash uchun ularga boshqariluvchanlik xususiyatlarini tiklanish davri oralig‘ida manfiy kuchlanish bilan to‘siq hosil qilishdan iboratdir. Manbadan chiqayotgan tokning pulsatsiyasini kamaytarish maqsadida TAIning kirish qismiga kat-tagina induktivlikka ega bo‘lgan reaktor ulanadi. Agar kondensatorni ham yuklagichning bir qismi, deb qaraydigan bo‘lsak, yuklagich tokining formasi to‘g‘ri burchakli formada bo‘ladi (45-rasm). YUklagichdagi kuchlanssh formasi yuklagichning xarakteriga bog‘liq. Invertorning kirish qismidagi kuchlanishning manfiy ishorali qismi vaqt oralig‘ida tiristorlarning yopiq holatiga to‘g‘ri keladi. 63 46-rasm SHunday qspib, KAIlarning asosiy afzalligi kuchlanishning yuklagichga bog‘liq emasligi, balki taristorlar kommutatsiyasining tartibiga bog‘liqdir. TAIlarda tiristorlar komutatsiyasining tartibi tok formasini belgilaydi, kuchlanishning formasi yuklagichnint xarakteriga bog‘liq, yuqorida aytilganlar asosida invertorlarning chiqish tavsiflari 5.10-rasmda tasvirlanganidek bo‘lib, KAIning tashqi tavsifi abssissa o‘qi 1 YUK ga pa-rallel bo‘ladi, ya‘ni U yuk =E (1-to‘g‘ri chiziq), TAI ning tashqi tavsifining matematik ifodas ko‘rinishda bo‘lib, bu erda, U yuk va I yuk - yuklagach kuchlanishi va tokning birinchi garmonok tashkil qiluvchilarining haqiqiy qiymatlari; sosφ - yuklagichning quvvat koeffitsienti. Ifodadan ko‘rinib turibdiki, manba kuchlanishining o‘zgarmas qiymatida yuklanishdagi kuchlanish quvvat koeffitsientiga teskari proporsional bo‘ladi. YUklagichda tok qiymatining kamayishi natijasida U yuk –E ham kamayada, natijada yuklagichdagi kuchlanish qiymata oshadi (2-to‘g‘ri chiziq). YUklagich tokining oshishi esa sosφ oshishi va birga intilishi natijasida U yuk –E ga intiladi. Sun’iy kommutatsiya qurilmalari tiristorli avtonom invertorlarning zarur qismlaridan bo‘lishi bilan bir qatorda invertorning rostlash xususiyatlarini, energetik va ishonchlilik darajalarini ko‘p jihatdan belgilaydi. Quyida amaliyotda ko‘p qo‘llaniladigan sun’iy kommutatsiya sxemalarining ikki xilini ko‘rib chikamiz. 5.11-a rasmda tasvirlangan sun’iy kommutatsiya sxemasi bir ishchi taristorning ulanish bilan ikkinchi tiristorning o‘chirilishini ta‘minlaydi. Tiristor VI orqali tok o‘tayoganda kondensator S ning sxemada ko‘rsatilgan chap qobig‘iga «-» o‘ng qobig‘i «+» ishora bilan manbaning kuchlanish qiymati E gacha qarshilik R yuk orqali zaryadlanadi. Tiristor V2ga ilk boshqarish signali ochilishi uchun elektrodlariga berilganida kondensatordagi kuchlanish tiristor VI ga teskari, ya‘ni katodiga «+» anodiga «-» ishorali kuchlanish bilan to‘sadi, natajada VI ning 64 o‘chishiga olib keladi. So‘ngra ulangan tiristor V2 va qarshilik R yuk orqali kondensator S qayta zaryadlanadi. Kondensatordagi kuchlanishning E dan to 0 gacha tushishi vaqgi oralig‘ida (5.11-v rasm) tiristor VI ga teskari ishorali kuchlanish bilan to‘siladi, u o‘chadi. Kondensator S ning sig‘imini shunday tanlash lozimki, sxema bo‘yicha tiristorning o‘chish vaqga t o‘ tiristorning pasportida ko‘rsa-tilgan t / o‘ dan kam bo‘lmasligi kerak, yani 5.11-6 rasmdagi ishchi tiristorni o‘chirish uchun unga parallel oldindan zaryadlanib qo‘yilgan kondensator ulangan sun’iy kommutatsiya sxemasi tasvirlangan. Aytaylik, tiristor VI ishlab turibti, kondsnsator qobig‘laridagi zaryad ishoralari sxemada ko‘rsatalgandek bo‘lsin. Tiristor VI ni o‘chirish uchun yordamchi tiristor V2 ga boshqaruv signalini yuborishimiz kerak. Kondensator S tiristor V2 va qarshilik R yuk orqali qayta zaryadlanadi, keyin tiristor V2 yoqiladi. 47-rasm Tiristor VI ga ulanish uchun signal berilgandan keyin kondensator S niig tiristor VI, induktivlik va diod R dan iborat tebranma kontur bo‘yicha qayta zaryadlanish yuzaga keladi va natijada sxema yana yangi ulanish uchun tayyor holatga keladi (47- rasm). Kondensator S niig sig‘imi xuddi (3.2) ifoda bilan aniqlanadi. Induktivlik L ning vazifasi kondensator S ning kerakli darajada tez qayta zaryadlanishda tok amnlitudasi qiymatini chegaralashni ta‘minlashdir. Bunday sxemaning afzalligi shundaki, invertordaga har qanday tiristorni boshqa tiristorlarning ish rejimidan qati 65 nazar o‘chirish imkonini beradi, bu esa tiristorlarga deyarli to‘liq boshqariluvchanlik xususiyatini beradi. 48-rasmda tasvirlangan avtonom invertorning uch fazali ko‘prik sxemali ishchi eng sodda sxemalaradan bo‘lib, parallel tok avtonom invertori deb yuritiladi. Kondensatorlar S 1 , S 2 , S 3 , lar motorning fazalariga parallel ulanib, kommutatsiya funksiyasini bajarish bilan bir qatorda dvigatel olayotgan reaktiv quvvat o‘rnini to‘ldirish vazifasini ham bajaradi. Bunday invetorlar motor yuklagich momenti deyarli o‘zgarmaydigan va chastota rostlash diapozoni uncha katta bo‘lmagan elektr yuritmalarda qo‘llaniladi. Bunday invertorning eng katta kamchiligi chastotaning kichik qiymatlarida (10 Gs va undan kichik) kondensatorlarning sig‘imi juda katta bo‘lishidir. Bundan tashqari motorga parallel kondensatorlarning ulanishi. Elektr yuritmada yo‘qotishi qiyin bo‘lgan avto tebranmalarning paydo bo‘lishiga olib keladi. Bu sxemaning takomillashgan varianti (5.13-rasm) kondensatorlar asinxron motordagi diodlar VD1– VD6 orqali ajratilgan. Kondensatorlar orqali kommutatsiya vaqtidagina tok o‘tib, boshqa paytda ulardan tok o‘tmaydi. Bu esa kondensator sig‘imlarining chastota o‘zgarishidan qat’i nazar anchagina kamaytirish imkonini beradi. Ammo kommutatsiya jarayonida yuritkichning cho‘lg‘amidagi yig‘ilgan energiyaning kondensatorlarga uzatilishi, kondensatorlarda kuchlanishning o‘sishiga olib keladi. SHuning uchun kondensatolarning sig‘imini shunday tanlashi keraki, bir tomondan bu kuchlanish o‘sishini ruxsat etilgan qiymatidan oshmasligi, ikkinchidan esa kondensatorlarning qayta zardlash jarayoni uzayib ketmasligi kerak. 5.14-rasmdagi kuchlanish avtonom invertorini 5.13-rasmdagi tok invertoridan farqi shundaki, bu sxemaga teskari ulangan VD7–VD12 diodlarning ko‘prik sxemasi va kompensatsiyalovchi kondensator S ulangan. Bu sxemadagi kondensatorlar faqat kommutatsiya jarayonida ishlaydi. SHuning uchun ularning sig‘imlari yanada ham kam bo‘ladi. Reaktorlar L 1 , va L 1 larning vazifasi 66 kondensatorlarning teskari ulangan diodlari orqali tez qayta zaryadlanishiga yo‘l qo‘ymaslikdir. 5.13 va 5.14-rasmlarda keltirilgan invertorlarda bir fazadagi tiristorlarning o‘chirilishi ikkinchi fazadagi tiristorlarning esa yoqilishi bilan xarakterlangani uchun bunday invertorlarni fazalararo kommutatsiyali invertorlar deb yuritiladi. 5.15-rasmda tasvirlangan invertor sxemasida har bir tiristor uchun alohida o‘zining kommutatsiya zanjiri mavjudligi bilan oldingi qurilgan invertorlarning sxemalaridan farq qiladi. VD1–VD6 diodlar 3.14-rasmdagidek yuklagichning invertor sxemasidan ajratish uchun xizmat qiladi VD7–VD12 diodlar esa teskari ko‘prik sxemasi bo‘yicha uzgarmas kuchlanish manbaiga ulanadi. Yüklə 3,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|