İsmail arabaci kiMDİR

Siyasi Nedenli Zoraki Göçler:

18. yüzyılda başlayan ve 19. yüzyılda gittikçe hız kazanan göçler, batıdan doğuya, Kafkaslar ve Rumeli’den Anadolu’ya doğrudur. Siyasi-dini nedenlerden kaynaklanan büyük hacimli bu göçlerin hemen hemen tümü Müslümanları kapsamaktadır.

Bu siyasi-dini nedenli göçler 1783’te Kırım’ın Rusya’ya ilhakı ile başlamış ve günümüze kadar bazen hızlanarak, bazen yavaşlayarak devam etmiştir. Bu göçlerle ilgili mevcut bazı bilgiler, metotsuzluk ve bilhassa Osmanlı-Rus arşiv kaynaklarını gereken ölçüde kullanılmaması yüzünden yeterli derecede güvenilir ve tam değildir. Zaman ve yerden tasarruf etmek için biz bu göçleri ancak başlık halinde vereceğiz.

1. 
   1828-1829 Rus Osmanlı Savaşı sırasında Kafkas, Kırım ve Balkanlar’da yaşayan Müslümanların Anadolu ve Rumeli’ye göçmeleri. Ayrıca 1830 ve 1848-1850 yıllarında Polonya ve Macar asıllı kimselerden oluşan siyasi elit grupları ve ihtilalciler Osmanlı devletine göç etmişlerdir.
   
2. 
   Kırım Savaşı (1853-56) süresince Dobruca’dan, Kuzeydoğu Bulgaristan’dan ve bilhassa Kırım’dan gelen göçler.
   
3. 
   Şeyh Şamil’in Rus işgaline direnişinin 1859’da sona ermesiyle Çarlık idaresi Kafkasları emin bir bölge haline getirmek için aşiretleri Kuban Ovası’na yerleştirmek veya Hıristiyanlaştırmak teşebbüsüne girişmiştir. Bu konuda hükümet, Kafkas Rus ordusu komutanı general Alexander Bariatinski’nin yazılı olarak verdiği önerileri -ki bunlar elimizde vardır- aynen yerine getirmiştir. Direnen aşiretlerin bir kısmı silah zoruyla yok edilmiş, diğerleri ise ülke dışına yani Osmanlı topraklarına sığınmaya zorlanmıştır. Üç yıl boyunca, 1862-1865 arasında yoğun biçimde süren Kafkas göçlerinden sonra göçler aralıklı olarak Birinci Dünya Savaşı’na kadar devam etmiştir.
   
4. 
   1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı sırasında Batı ve Orta Bulgaristan’da ve Sırbistan’da 300.000 kadarının öldürülmesinden sonra bir milyondan fazla Müslümanın, bilhassa Türk asıllı Müslümanların göçleri. Bu göçler günümüze kadar devam etmiştir.1878’de Bosna’nın Avusturya tarafından işgali, Bosna, Karadağ ve Sancak göçlerine neden olmuştur. Bu tarihlerde Anadolu’ya gelen göçmenler arasında daha evvel Rumeli’ye (1962’den sonra) yerleştirilmiş Kafkasyalılar vardır. Bu onların ikinci, hatta üçüncü göçüdür.
   
5. 
   Teselya’nın ve Girit’in Yunanistan tarafından işgal edilmesi ile bu bölgelerden başlayan göçler.
   
6. 
   Balkan Savaşı (1912-1913) sırasında Makedonya, Kosova, Trakya, Dobruca’dan gelen göçler.
   
7. 
   Birinci Dünya Savaşı’nda Balkanlar’dan gelen göçler. Bu savaşlar zamanında İttihat ve Terakki hükümeti nüfus mübadelesi yaparak Batı Akdeniz kıyılarına yerleşmiş Rumlarla Trakya bölgesinde yaşayan bazı Bulgarların, Yunanistan ve Bulgaristan’da yaşayan Türk-Müslümanlarla değiştirilmesini öngören anlaşmalar düzenlemiştir. 1926’da Yunanistan’la yapılan, Batı Trakya Müslümanlarının Batı Anadolu Rumları ile nüfus mübadelesinin köklerini İttihat ve Terakki’nin bu girişiminde bulmak olanaklıdır.
   

Başlıklarını vermekle yetindiğimiz bu göçler sonucunda Osmanlı topraklarına gelen göçmen sayısı yedi milyon civarındadır. Gemiyle gelen veya belirli sınır kapılarından giren göçmenlerin sayısı hakkında hükümet tarafından tutulan istatistikler vardır. Ancak herhangi bir kayda tabi olmayan, karayoluyla ve kendi olanaklarıyla gelen büyük sayılarda göçmenlerinde bulunduğunu vurgulamak gerekir. Bu şekilde Kafkaslar’dan ve Rumeli’den karayoluyla gelen, akrabalarının yanında barınan ve giriş kaydı olmayan göçmenlerinde sayısını tam olarak bilmek mümkün değildir.

h) 1930-1937’de ve bu tarihten sonra Türk hükümetinin Balkan devletleri ile yaptığı anlaşmalar sayesinde meydana gelen göçler. Bunlar oldukça düzenli olup Türkiye Cumhuriyeti’nin nüfusunu ekonomik-askeri gücünü arttırmak amacını gütmekteydi. Osmanlı devleti zamanda, 1912’de başlayan ve Milli Kuruluş Zaferi ile 1922’de sonuçlanan savaşlar sonunda Türkiye 20-40 yaşları arasındaki erkek nüfusunun yüzde 40’ını yitirmiş durumdaydı. Göçler nüfusu takviye etmiştir. 1927’de yapılan nüfus sayımında bütün Türkiye nüfusunun 11 milyon olduğu görülmektedir.

i) İkinci dünya savaşından sonra Yugoslavya ve Bulgaristan’dan gelen göçmenler. (Böylece 1930 ile 1990 arasında kitleler halinde ve büyük grupların ve ailelerin göçleriyle gelenlerin iki milyona yakın olduğu hesaplanırsa, 1856-1990 arasında Türkiye’ye 9 milyon kişinin göç ettiği sonucuna varılır.) Buna karşılık Türkiye’den Yunanistan’a ve Rusya’ya göç eden Rumların ve Ermenilerin sayısı iki milyon civarındadır. (Bugünkü Ermenistan’ın ezici çoğunluğunu oluşturan halk 1917-22 arasında Doğu Anadolu’dan göç etmiştir.)