İsmail arabaci kiMDİR

Dinleyici:Türktür tabii.

C.Ş.:Oldu efendim, çok teşekkürler.

Dinleyici:Ben biraz daha birşeyler söyleyeyim. Koçgiri’in yeri ziyarettir. Yani tapınağı vardır orda. İki koç çıkarmış döğüşü. Bir rivayete göre öyle söylenir. Kan revan içinde kalmışlar. Gene o göle atlar kaybolurlar. O göl duruyor Koçgiri’de gelin görürsünüz. İyi günler. Başarılar dilerim.

C.Ş.:Çok teşekkürler efendim. Sağolun. Evet hocam.

B.Ö.:Arkadaşımız olayın rivayet yönünü anlattı. Ben bu bir saat içerisinde olayın o yönünü vermedim. Hatırlarsanız biraz önce bir şey söyledim. Hayvancı toplumlar. Hayvancı toplumların aldıkları isimlerde dikkat ederseniz Türk boylarında bu çok hakim. Hayvan adları hatta damgaları da ona uygun olur. Mesela özellikle bizim halk arasında sudan aygırın çıktığı üzerine bir takım söylenceler vardır. Erzincan’ın Esence dağının tepesindeki Aygır Gölü gibi, aygır çıkmış. Birtakım bölgelerde hayvancı toplumlar olduğu için onun bir varyantını, bir başka şeklini biz Koçgiri bölgesinde görüyoruz. Doğru, o hikayeyi ben kitabıma da aldım. Ama bu kısa sürede vermek istemedim. Koç gölü zamanla değişerek dil kurallarına göre Koçgörü, Koçgiri’ye dönüştü. Öyle böyle ama bunların konar göçer hayvancı toplumlar oldukları ve kültürlerini onun üzerine kurduklarını ve isimlerini oradan aldıklarını belirtmekte yarar var. Arkadaşımız bizim söyleyeceklerimizi pekiştirmiş oldu.

Şimdi ben zaman zaman çeşitli vesilelerle bölgeyi gezmiştim. Fakat böylesi bir amaçla gezmedim. Fakat Koçgirililer’in İstanbul’da yaşayan pek çok insanlarıyla görüştüm. Onlara teşekkürlerimi de iletmek isterim. Ben özellikle bir tarihçi olarak arşiv belgelerine dayanarak vermeye çalıştım. Ama antropolojik yanını da ihmal etmedim. Halka da sordum. Önsözümde de belirtiyorum bunu. Cemal Bey benim söyleyeceklerimi gayet güzel özetlediniz. Şimdi birtakım kişiler biraz da ideolojilerinin etkisinde kalarak isyan terimini, ayaklanma terimini sık sık kullanırlar. Özellikle bugün birtakım çevrelerde Nuri Dersimi’den kaynaklanarak bu olayı bir Kürt İstiklal Savaşı, bir Kürt İstiklal Mücadelesi, bağımsızlık mücadelesi olarak verirler. Hala onun o kullandığı terimi kullanan bugün birtakım Nuri Dersimi’nin izinde olan çevreler vardır. Ayaklanmadır, isyandır. Ama ne olursa olsun olay bir başkaldırı olayı biçiminde, bir tepki olayı biçiminde belli bir dönem olmuş ve Türkiye’nin tarihinde yerini almıştır bu olay. Şimdi bu olayı siz gayet güzel karekterize ettiniz. Aleviler özellikle Milli Mücadele’de Mustafa Kemal yanlısı Kuvay-ı Milliye’nin içinde yer alıyorlar. Ve Kuvay-ı Milliye’nin omurgasını oluşturuyorlar. Ve ileride Cumhuriyetin kurulmasında da bu aktif rollerni sürdürüyorlar. Ne oldu ki bizim Koçgirililer bu olaya ters bir tavır takındılar. Tabii Dersim olayı çok sonraki yıllar. Onu daha sonraki bir kategoriye aslında sokabiliriz. Bu Aleviler’in genel tutumu değil. O bölge insanı mezhep olarak Alevi iseler de biz deme fırsatını bulamadık, arkadaşımız belirtti. Koçgiri’lilerin özellikle bağlandıkları Alevi Ocağı Baba Mansur Ocağı’dır. Yani Koçgirililer Baba Mansur talipleridirler. Fakat nasıl oldu da Koçgiri insanı böyle bir olayın içinde yer aldı. Türkiye’nin en zayıf olduğu dönemde, milli mücadele vermesi gerektiği bir dönemde, ulusal birlik ve bütünlüğe büyük gereksinim duyduğu bu dönemde ve Alevi Bektaşilerin de bu milli mücadele hareketinde çok aktif olarak yer aldıkları bir dönemde, Koçgirililer farklı bir çizgi izliyorlar. Farklı bir tavır ortaya koyuyorlar. Bu onların Alevi kökenli oluşundan kaynaklanan tavırları değil. Ben kitabımda bunu çok ayrıntılarıyla altını çizerek verdim. Bir aşiret hareketi bu. Aşiret hareketi ama yönlendirme var işin içinde. Yönlendirmede Alevi güdüsüyle bir yönlendirme değil. Kürtlük güdüsüyle bir yönlendirme. Yani onların Kürtlük yanından yararlanmışlardır. İstanbul merkezli 1918’lerde kurulan Kürt Teali Cemiyeti vardır. Kürt Teali ve Teavvüm Cemiyeti Şeyh Seyit Abdülkadir o zaman başında. Bunlar İngiliz yanlısı bir politika izliyorlar. Tabii devre devre birtakım farklı görüşleri de vardı. O dönemki Seyit Abdülkadir’in başında olduğu Kürt Teali Cemiyetinin amacı Osmanlı Devletine bağlı, Osmanlı Devletinin içerisinde bir özerk Kürdistan kurmaktı. O dönemler Koçgiri aşiretinin başındaki Mustafa Paşa’nın Abdülhamit devrinde saraya olan ilişkisi, bunların ayrıntısına girmiyorum. Kendisi Erzincan’a çağrılarak kılıç kuşandırılıp Paşalık veriliyor. Bunu o bölge insanları bilirler. Oğulları eğitim görüyorlar. Biliyorsunuz Abdülhamit’in Kürt ağalarının çocuklarını alıp okutma ve daha sonra kendi hizmetinde kullanma gibi bir politikası vardı. O politikaların ürünü olarak bu kardeşler de İstanbul’a alır zaman zaman eğitimden geçiriliyorlar. Zaten özellikle aşiret liderleri eğitim görmüş insanlar Alişan ve Haydar Beyler de böyle bir eğitimden geçmiş ve sarayla bağı olan insanlar. Alişan Bey özellikle Kürt Teali Cemiyeti çerçevesinde örgütleme yapması için gönderiliyor. Geliyor. Kardeşi Haydar beyi de bu alanda görevlendiriyor ve hemen bu bölgede çalışmaya başlıyorlar. Şimdi sizin asıl sorduğunuz olaya geleyim. O dönemde halk arasında Baytar Nuri adıyla geçen Veteriner, binbaşı o dönemler, Nuri Dersimi ki kitapları var, biliyorsunuz. Anılarını kitaplaştırdı. Onlar da Kürt Teali Cemiyeti çerçevesinde Baytar Nuri de onun tarihlerini pek tespit edemedik. Bazı zorluklarımız oldu. Alişan Bey’le beraber bu bölgeye geliyorlar. Ve teorisini Baytar Nuri hazırlıyor. Çünkü ne Alişan Bey’de ne de Haydar Bey’de olayın teorisi yok. O bölgede bir Kürt örgütlenmesi yapılıyor. Kürt Teali Cemiyeti çevresinde bu örgütleme çalışmasını yapıyorlar. Ve bölgedeki aşiret reislerini, ağalarını bu örgütlemenin içine çekiyorlar. Hemen hemen hepsini Kürt Teali Cemiyeti’nin üyesi haline getiriyorlar. Alişir çok iyi bir ajitatör. Hem Kurmançca, hem Zazaca konuşabilen. Fakat Zazacası oldukça yetersiz. Bu nedenle de Dersim bölgesinde çok etkili olamıyor. Kürtçesi çok iyi.