Ismailova zuxra karabayevna
Yüklə 2,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Odobli va epli qiz
— oila baxti «...Ularning harakatlari chaqqon, jo ‘shqin, biroq hech qa- chon bir yoqlama emas. Qiz bolaning xatti-harakati yoshlik chog‘idanoq kuzatib borilgan, shu sababli qizning faqat xatti- harakatigina emas, balki xulqi ham tabiiydek ko‘rinmas edi. U, masalan, tez yurishni xohlaydi, dinning siquvi ostida sekin yurish- ga majbur. Unga oyoqni uzatib, qo‘lini ikki tomonga harakatlan- tirib yurish man etilganligi uchun ham uning yurishi alohida, fa qat ayollarga xos xarakter kasb etgan. U oyoqlari bilan tez, lekin mayda qadam tashlaydi, shu bilan birga, faqat qo‘llarigina emas, balki yelkasi va kallasi ham deyarli qimirlamaydi. Bunday ko‘ri- nish va o‘zini yengillik bilan boshqara bilishi uning ma’naviy «man»ligini ifodalaydi. 106 Ko‘plab qizlar o‘zlarining taassurotlarini ba’zan lab va qosh harakatlari bilan oliy darajada ifodalaydilar. Masalan, savol bermoqchi bo‘lsa, u qoshini tepaga shunday chaqqonlik bilan biroz ko‘taradiki, natijada haqiqatan boshqa har qanday savol uning tomonidan ortiqcha ekanligi ayon bo‘ladi, chunki uning yuzi mukammal darajada o‘z-o‘zidan savol belgisiga aylanadi...» Darhaqiqat, o‘zbek xonadonida qadim-qadimdan qizlar tarbi- yasiga alohida e’tibor berilgan. Ularning xulqi, odobi, tarbiyasi hamisha diqqat markazida bo‘lgan. «Bir qizga yetti mahalla ega», degan naqlning hozirgacha yashab kelayotgani esa qizlar tarbiyasi bilan keng jamoatchilik shug‘ullanganidan, bu masala ijtimoiy ruh kasb etganidan dalolatdir. O‘zbek xonadonida qizlar, birinchi navbatda, ota-onaga itoatda, kattalarga hurmatda bo‘lish ruhida tarbiyalanib, odobning nozik tomonlariga o‘rgatilgan. Shuning uchun ham ular har doim sernazokat bo‘lishgan, ayniqsa, meh- monlar oldida muloyim odob saqlashgan. Ular yoshlik chog‘lari- danoq belgilangan xulq-odobni o‘zlashtirishgan. Masalan, qizlar o‘tirgan uyga tashqaridan ota yoki katta akalari kirib kelishsa, ular darrov o‘rinlaridan turib, salom berishga o‘rgatilgan. Katta lar bilan bo‘lgan muloqotlarda o‘zlarini vazmin tutishga, berilgan savollarga erkak kishining yuziga deyarli qaramay, gavdani biroz egib, osoyishta ohangda javob berishga undalgan. Qiz bola bir yoshga yetganda ikki qulog‘ini teshib isirg‘a ta- qishgan. Ulg‘aygach, sochlarini mayda o‘rib, qirq kokil qilib or- qasiga tashlab, boshiga do‘ppi kiyib yurishgan. Sochining ko‘pligi va uzunligi uning sog‘lom, odobli, go‘zalligi ramzi hisoblangan. Qiz bola yetti yoshdan oshgach, na otasi, na aka-ukalari o‘pib erkalatmaganlar. Uni akalari va ota-onalari bilan bir xonada yotqizilmagan va hokazo. Tarixdan qizlar tarbiyasi bilan, asosan, onalar shug‘ullangan- ligini bilamiz. Onalar ijtimoiy foydali mehnatga keng jalb etilishi munosabati bilan o‘zbek oilalarida ota-onalarning tarbiya vazifa- larida qayta taqsimlanish sodir bo‘ldi. Masalan, otaning qizlar tarbiyasiga faol aralashuvi oqibatida qizlar dovyurak, jangovarroq, cho‘rtkesar, so‘zamol, epchil bo‘lib tarbiyalanayotirlar. Qizlar xarakteridagi bu o‘zgarish jarayoni shu qadar tez va shu qadar shiddatli bo‘ldiki, ko‘p vaqt o‘tmay oilalarda «qizlarni asliga qaytarish» muammosi ko‘ndalang turdi. Ayol qudrati jami 107 xatti-harakatda erkaklar bilan tenglikda emas, nazokat va mehr- shafqatda ekanini yoshlarga singdirish zarur bo‘lib qoldi. Bu bo- rada yana sharqona, o‘zbeklarga xos odob-axloqni joriy etish, latofat, bosiqlik, mulohazalilik, andisha, o‘zini tuta bilishlikni tarbiyalash, xalq pedagogikasi durdonalaridan unumli foydalanish zarurligi borasida ko‘p gapirila boshlandi. Qizlar tarbiyasida ularning his-tuyg‘ulariga, tabiat va jamiyat oldidagi burchini teran tushunib yetishiga alohida ahamiyat berish kerakligi ta’kidlandi. Bularning hammasi oiladan boshlanadi. Yüklə 2,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|