İsmayılova Bahar Əlzaid qızı Xam pambığın anbarlarda saxlanması zamanı özü-özünə qızışma prosesinin proqnozlaşdırılması

1.3.2. Xam pambığın qurudulmasının texnoloji prosesi

Xam pambığın nəmliyinin havaya verilməsi o zaman baş verir ki, xam pambığın səthində buxarın parsial təzyiqi ətraf mühitin parsial təzyiqindən çox olur.

Xam pambığın qurudulmasına müəyyən tələblər qoyulur. Pambıq nəmliyinin lifdən və çiyidlərdən müntəzəm çıxarılması ilə həyata keçirilməlidir. Xam pambığın bircinsli olmaması, onun komponentlərinin müxtəlif termo və nəmlik tezliyi xam pambığın qurudulması rejimi üçün ciddi yanaşma tələb edir.

Pambıqtəmizləyici zavodlarında xam pambığı xüsusi qurğularda – quruducularda qurudurlar. Xüsusi mənbələrdən istilik alan və onu qurudulan xam pambığa verən qazvari qarışıq (hava və ya isti qazları) istilik daşıyıcısı adlanır. Xam pambıq üçün quruducular düzünə (bu zaman xam pambıq və istilik daşıyıcısı bir istiqamətdə hərəkət edir) və əksinə (xam pambıq və istilik daşıyıcısı əks istiqamətdə hərəkət edir) olur.

Xam pambığın istehsalının artması, məhsulun maşınlarla yığımının tətbiqi və yığım müddətinin qısaldılması ilə əlaqədar olaraq arasıkəsilməz fəaliyyət göstərən baraban tipli quruducular yaradıldı.

Baraban quruducularında xam pambığın qurudulması aşağıdakı şəkildə baş verir. İstilik daşıyıcısı qazanxanadan hava soran ventilyator vasitəsilə isti hava sorulur və boru kəməri ilə quruducu barabana verilir,. Quruducu barabana verilən nəm xam pambıq tədricən qurudulur və izafi rütubəti istilik daşıyıcısına veriləndən sonra novdan keçərək xaric olunur. Soyudulmuş, rütubətlə doymuş istilik daşıyıcısı uzun boru ilə atmosferə gedir.

Qurudulma prosesinin keyfiyyəti rütubətin alınması, rütubətə görə və nəm xam pambığa görə məhsuldarlıq, qurudulmanın müntəzəmliyi, buxarlanan rütubətin bir kiloqramına düşən istilik sərfi ilə səciyyələnir. İstilik alınması mütləq quru xam pambığın kütləsinə nisbətən faizlərlə quruducuda buxarlanan rütubətin miqdarını göstərir.

Xam pambığın qurudulması üçün istilik daşıyıcısı kimi ağ neftin və ya təbii qazın yanma məhsullarının qarışığı tətbiq olunur. İstilik daşıyıcısının temperaturu xam pambığın rütubətindən və quruducunun konstruksiyasından asılı olaraq təyin olunur.

Qurudulma zamanı xam pambığın və onun komponentlərinin normadan artıq qızmasına (çiyidlərın maksimal temperaturu 70^oC-dən, liflərinki isə 100^oC-dən artıq olmamalıdır) yol verilmir, buna görə də qurudulma müddəti və istilik daşıyıcısının temperaturu müvafiq qaydada seçilir.

Pambıq quruducuların barabanları xam pambığı qarışdırmaq və qurudulma prosesini yaxşılaşdırmaq üçün daxildən pərli qurğularla təhciz olunur. Pambığın barabanlı quruducularda ox boyunca hərəkəti barabanın meyli və ya istilik daşıyıcısının xam pambığın hissəciklərinə təzyiqi hesabına həyata keçirilir.

Pambıqtəmizləmə sənayesində 2SB-10 baraban quruducularından geniş istifadə edilir. Xam pambıq qidalayıcıya şaxtadan daxil olur, oradan maili şneklə quruducu barabana yönəlir. Sonra, uzununa pərlərlə qalxaraq və barabanın aşağı hissəsinə düşərək, xam pambıq qurudulur.

Eksperimental əyrilrədən[5] görünür ki, xam-pambıq buntunun həndəsi ölçüləri müəyyən həddə çatdıqdan sonra, buntda istiliyin temperaturu kəskin sürətlə artır. Az həcmi ölçülərdə isə öz-özünə qızışmanın intensivliyi azalır. Bu nəticə əvvəlki paraqraflarda gəlinənə nəticə ilə üst-üstə düşür.

Müəyyən sərhəd şərtləri daxilində öz=özünə qızışma prosesinin fəaliyyə müddətini və intensivliyini müəyyən etmək olar.

Məsələn, yuxarıda verilən parametrlər çərçivəsində maksimal temperatur 45⁰C, müddət isə 10 gün təşkil edir .

Beləliklə öz-özünə qızışma prosesində,sərhəd şərtlərindən, β və γ əmsallarından asılı olaraq temperatur:

-tədricən arta bilər

-kifayət qədər dəyişməz qala bilər.

- tədricən azala bilər

Riyazi modelin köməyi ilə, β və γ əmsallarını, sərhəd şərtlərinin qiymətini bilərək öz-özünə qızışma prosesini proqnozlaşdırmaq olar.
İstilik daşıyıcısının təsiri altına düşdüyü zaman pambıq barabanın oxu boyu quruducunun çıxış lotokuna hərəkət edir. İşlənmiş istilik daşıyıcısı quruducudan çəkmə borusu ilə atmosferə gedir. Baraban qarşı dayaq və arxa dayaq üzərində qurulmuşdur. Barabanın fırlanması reduktordan və elektrik mühərrikindən ibarət olan intiqalla həyata keçirilir.