sm il Sir cedd n- irv n - K rdemir Ve Kafkaslarda Nak ibendiyye - H lidiyye Kollar [#585435]-799276
1. İsmâil eş-Şirvânî el-Kürdemirî’nin Müstakil Halifeleri İsmâil Kürdemirî henüz Şirvan’dayken kendisine farklı bölgelerden pek çok
insan gelip intisap etmiş ve ondan Nakşibendîliğin esaslarını öğrenmiştir. Tarikat
Kürdemir’e yakın olan bölgelerde yayılmaya başlamış daha sonra komşu kentler
45
Vassâf, Sefîne-i evliya, II, 361.
46
Bu zât İsmâil Sirâceddin ile birlikte Türkiye’ye gelerek Nakşibendi şeyhi Hacı
Ahmed Kıyasi Efendi Şirvani olarak tanınmıştır. Vassâf, Sefîne-i Evliya, II, 363;
Rıhtım-Halilli, İsmâil Şirvânî, s. 73; Niyazov, Azerbaycan’ın Şimal-Garbinde Dini Hayat, s. 46. 47
Bu tarihten sonra Osmanlılar Kafkaslardaki durumla ilgilenme imkanı
bulamamışlardır. Bu nedenle Kafkas halklarıyla Ruslar arasındaki mücadeleler
daha
vahşi ve kanlı olmuştur. Bk. İsmâil Berkok, Tarihte Kafkasya, İstanbul, İstanbul
Matbaası, 1958, s. 416.
48
Rıhtım-Halilli, İsmâil Şirvânî, s. 74.
49
Mehmet Zeki Pakalın, Son Sadrazamlar ve Başvekiller, İstanbul: Ahmed Sait
Matbaası, 1942, s. 40, 41.
50
Abdizâde Hüseyin Hüsameddin, Amasya Tarihi, sdl. Ali Yılmaz, Mehmet Akkuş,
Ankara: Amasya Belediyesi Kültür Yayınları, 1996, I, 64.
olan Zerdap ve İlisu’dan gelenler Hâlidîliği Azerbaycan’ın Kuzeyi başta olmakla
diğer bölgelere taşımışlardır.
51
Kürdemirî’den tarikatı yayma icâzeti aldıktan
sonra Azerbaycan ve Dağıstan’ın farklı bölgelerine dağılan ve kendisinden sonra
herhangi bir halifesi olmayan müstakil halifeler mevcuttur. Bunlardan bazıları
İsmâil Kürdemirî ile Anadolu’ya göç etmiş, bazıları da bulundukları bölgede
kalarak Hâlidîliği tebliğ etmeye devam etmişlerdir.
52
İsmâil Kürdemirî’nin bir kol
oluşturmayan veya haklarında fazla malumat bulunmayan müstakil halifelerini şu
şekilde sıralayabiliriz.
