Istanbul Üniversitesi Matbaası

Rıza (Onam, Gönüllü Oluru) Nasıl Alınır

İnsanlarla yürütülen her türlü araştırmada bütün gönüllü adayları(aydınlatıldıktan sonra) deneğin özgürce vereceği izni yazılı olarak almalıdırlar. Ulusal mevzuatın ve Helsinki Bildirgesi’nin güncel şeklinde yazılı olurla ilgili ilkelerin (Aydınlatıp bilgilendirildikten sonra) her bir araştırmada yerine getirilmesi zorunludur. Araştırma hakkında bilgiler (Mümkün olan her durumda) hem sözlü hem de yazılı şekilde verilir.

Hekim araştırma projesi için rıza bildirimi alırken; deneğin kendisiyle bağımlı bir ilişki içinde olup olmadığı, baskı altında bulunup bulunmadığı konusunda dikkatli olmalıdır. Bunun için rıza bildirimi araştırmayla ilgisi olmayan ve resmi ilişkilerden bütünüyle bağımsız olan bir hekim tarafından alınmalıdır.

Yasal vesayet durumunda; Rıza bildirimi ulusal hukuk sistemine uygun olarak yasal vasiden alınmalıdır. Fiziksel ve ruhsal yetersizlik rıza bildirimi almayı olanaksız kılıyorsa ya da denek çocuk ise ulusal hukuk sistemiyle uyumlu olarak deneğin rızası yerine sorumlu akrabasının rızası alınır. Çocuk gerçekte rıza gösterebilecek durumdaysa, yasal koruyucusunun rızasına ek olarak çocuğun da rızası alınmalıdır. Aynı durumu İKU dada görüyoruz; Gönüllü anlayabilecek nitelikte bir çocuksa yasal temsilcisi ile birlikte çocuk da rıza vermeli ve formu imzalamalıdır.

Gönüllüye veya gerektiğinde akrabalarına, veli ve vasilere veya kanuni temsilcilerine aydınlatmadan sonra karar vermek için yeterince zaman verilir.

Gönüllü veya yasal temsilcisi okuma yazma bilmiyorsa “tanık” aydınlatma (bilgilendirme) süresince hazır bulunur. Yazılı bilgiler okunduktan ve sözlü olarak bilgi verildikten sonra imzalanır ve tarih atılır. Tanık da tarih ve imza atar(Gönüllünün tamamen rızası ile imza verdiğine tanık olduğundan). Terapötik olmayan araştırmalarda rıza (olur,onam) daima ve sadece gönüllünün kendisinden alınır. İmzalanan aydınlatma ve rıza formunun bir nüshasını da gönüllü alır.