HASTA HAKLARI
Dr. Gülten Dinç
Hak, hukuk düzeninin kişilere tanıdığı yetki olarak tanımlanabilir. Her devlet hukuk kurallarını kendisi koyar ve bu hakları genişletebilme ya da daraltabilme yetkisi devlete aittir. Bu nedenle hukuk kuralları ülkeden ülkeye değişebilir, ancak bunun yanısıra ülkeden ülkeye değişmeyeceği varsayılan, yani evrensel denebilecek haklar da vardır: Bunlar “insan hakları”dır. Genel anlamda insan hakları; dil, din, sınıf, cinsiyet, etnik köken gibi ayrımlar gözetilmeksizin herkesin yasalarla korunan gereksinim ve çıkarlarını ifade eder.
İnsan hakları konusu, tarih içinde başlıca üç aşamada gelişmiştir. Bireysel nitelikli olan birinci kuşak insan haklarının içinde eşitlik, özgürlük, kişi güvenliği ve siyasal haklar yer alır. 19. yüzyılın ikinci yarısına doğru insan hakları, ikinci kuşak insan hakları olarak tanımlanan ekonomik, sosyal ve kültürel bir nitelik kazanır. Bu haklara daha sonra sosyal güvenlik, sendika, grev, sağlık, eğitim gibi haklar da eklenmiş ve sağlık hakkı ikinci kuşak bir hak olarak ortaya çıkmıştır. Üçüncü kuşak insan hakları ise 20. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan ve bir ölçüde üçüncü dünya ülkelerinin isteklerini de yansıtan yeni bir düzenlemeyi oluşturur. Hasta hakları da, insan hakları ile ilgili haklar bağlamında üçüncü kuşak haklar arasında yer alır. Bu haklar insanın “hasta” olması özel durumunda ortaya çıkar ve tüketici hakları, çocuk hakları gibi başka bazı haklarla ortak bir felsefi temele dayanır.
Çağımızın en önemli düşünsel dönüm noktalarından biri Birleşmiş Milletlerin 1948’de “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi”ni yayınlaması ve böylece insanın “insan olarak doğmaktan gelen, vazgeçilemez ve devredilemez” olarak nitelenen haklarını tanımlamasıdır. Bu hakların en önde geleni “yaşam hakkı”dır. Ancak bildirgede, söz konusu yaşamın, yalnızca canlılıktan ibaret olmadığı, sağlıklı, varlıklı ve eğitimli, kısaca nitelikli bir yaşam olduğu vurgulanmaktadır.
Dostları ilə paylaş: |
