Istanbul Üniversitesi Matbaası

BİLGİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Tarih boyunca insanoğlu sağlığı ve hastalığıyla ilgili olarak kendisi ve çevresi arasındaki ilişkiyi sorgulamış ve yorumlamıştır. Teknik imkânların olmadığı eski çağlarda sorular ve cevapları insanın duyularıyla ve edindiği tecrübelerle sınırlıydı. Tarafsız gözle yapılmayan tespitlere gözlem denemezdi. Yaşam sırasında edinilen tecrübeler değerlendirilerek varsayımlar üretiliyor, sonra da bu varsayımlar ile doğa olayları açıklanmaya çalışılıyordu. Yetkili ağızlardan alınan bilgiler şüpheyi ortadan kaldırıyor, otoritelerin söyleyip yazdıkları kanıta ve ispata gerek duydurmuyordu. Önceden kabul edilen varsayımlar ve kuramlar tecrübeyle edinilen bilginin felsefeye dönüşmesine yol açmaktaydı. Varsayımlara doğruluğundan şüphe etmeden inanılması ancak merakın doğmasıyla gerçeği öğrenmek için araştırma yaparak önlenebilirdi.

Çevresinde bulunan bitki, hayvan ve madenleri tanımaya ve adlandırmaya başlayan insanlar bunlardan bir kısmının hayat için olmazsa olmaz olduğunun farkındaydı. Eski çağlarda maddenin kaynağını ve oluşumunu merak eden insanoğlu en gerekli bulduklarını temel unsurlar olarak değerlendirdiler. Hava nefes demekti; su hayatın kaynağıydı; toprak bitkileri ve hayvanları besliyordu; güneş (ateş) ısıtarak yaşamı canlı tutuyordu.

Evrende birbirini bütünleyen bir takım karşıtlıkların da farkında olan ilk çağın insanları, gece-gündüz, kadın-erkek, sıcak-soğuk gibi zıtlıklar-karşıtlıklar üzerine nazariyeler kurdular. Örneği, Hindistan’dan Budist felsefenin, kuzeyden Konfiçyusculuğun ve güneyden Taoculuğun etkisi altında kalan Çin uygarlığı tıp felsefesini Taoculuk üzerine inşa etmişti. Bu felsefeye göre, evrenin yüce ruhu Tao’nun tezahürü yin ve yang ile gerçekleşir. Tüm evren, canlı ve cansız varlıklar iki zıt hayatî güç olan yin ve yang ilkelerinden meydana gelir. Birbirini tamamlayarak bir bütün teşkil eden bu iki güç birlikte hayat enerjisi tchi’yi oluşturur. Evrenin ana ilkesi olduğu düşünülen ve “yol” anlamına gelen Tao, yang ve ying arasındaki uygun oranı tayin eder. Bu tabii oranı değiştiren her şey kötüdür. Doğru yaşayış, dikkatlice Tao’yu izlemekle olur. Buna göre yin (Türklerde kararığ), ayı, toprağı/yeri, dişiliği/dişiyi, yumuşaklığı/yumuşağı, sükûneti, karanlığı, soğukluğu, alçaklığı/alçağı, zayıflığı, ağırlığı, olumsuzu temsil eder. Ying (Türklerde yaruk), göğü, güneşi, erkekliği/erkeği, sertliği/katıyı, hareketliliği, aydınlığı, sıcaklığı, yüksekliği/yükseği, hafifliği, olumluyu temsil eder. Yin ve yang’in birbiriyle değişik oranlarda ilişkisi de tabiatın beş ana unsurunu meydana getirir (toprak, ateş, su, maden, odun/ağaç). Bütün varlıklar bu beş unsurdan oluşur. Doğadaki bu unsurlar birbiriyle ya uyum içindedir ya da uyumsuzdur. Örneği, su ateşin zıddıdır.