Istanbul Üniversitesi Matbaası

Resim No 2: Sağlığın bekçisi şahin başlı tanrı Horus’un gözü (MÖ 600)
Tıp bilgilerini yerli halkın geleneklerinin yanı sıra Mezopotamya’dan devralan Hititler de doğaüstü güçlerin hastalık sebebi olduğuna inanırdı. Tanrılara ibadeti ihmal etmenin ve günah işlemenin yanı sıra kara büyü de hastalığa sebep olabilirdi. Hasta dua ederek hastalığına sebep olan günahını öğrenebilmek için tanrıların rüyasına girmesini ve kendisini bilgilendirmelerini dilerdi. Hastalık veren tanrılar olduğu gibi, insanları hastalıktan koruyan tanrılar da vardı. Bazı tanrıların ise göz ve kulak gibi uzuvların tanrısı olduğuna inanılır ve dolayısıyla birtakım hastalıklar tanrıların adıyla anılırdı.

Eski Hint uygarlığında hastalık daha önceki hayatta işlenmiş bir günahın sonucu olarak değerlendirilirdi. Bu inanca göre insanın iyi ve kötü hareketlerinin tamamı “karma” sını oluşturur. Ölümden sonra ruhun bir başka bedene göçtüğüne (transmigrasyon) inanan Hintlilerin bir başka bedende yeniden dirilme (reenkarnasyon) inancı, insanın her bir hayatındaki davranışlarının toplamı ile karma’ larının onları “Nirvana” ya ulaştırana, yani evrenin ruhu Brahma ile birleşene kadar tekrar tekrar dünyaya gelindiği düşüncesine dayanıyordu. Hastalık, şeytanların hâkim olması ya da tanrıların gücü ile de açıklanırdı. Örneği, Shiva hastalık yapardı.

Eski Yunanistan’da hayat tanrılarla iç içeydi. Hastalığın olağanüstü sebeplere dayandığına inanılır ve tanrılardan medet umulurdu. Birçok tanrının şifa verme, ya da hasta etme gücü olduğuna inanılır ve onlara tapılırdı. Örneği, tanrı Apollon hem şifa verir, hem de okları ile salgın hastalıklar yollayarak insanları hastalıkla cezalandırırdı. Artemis, Hera ve Aphrodite doğum tanrıçalarıydı. Yarı at, yarı insan şeklindeki efsanevi Kentauros Khiron’dan hekimliği öğrenen tıp tanrısı Asklepios yılan sarılı bir asayı elinde tutar şekilde temsil edilirdi. Yine efsaneye göre, Asklepios’un bütün hastalıkları tedavi ettiği, hatta ölüleri bile dirilttiği haberine kızan tanrıların tanrısı Zeus Asklepios’u cezalandırmış ve bir yıldırımla onu öldürmüştü. Askalabos yılan anlamında olup şifa verici gücün temsilcisiydi ve Asklepios adı altında kişileştirilmişti. Asklepios’un çocukları da tıpla uğraşan tanrı ve tanrıçalar olarak tanınırdı. Örneği, oğulları Machaon cerrahların temsilcisi; Podaleiros iyileşmeyeni iyileştiren; Telesphoros, iyileşme döneminin nekâhat tanrısıydı. Kızları Hygieia halkın sağlığı ile ilgilendiğinden sağlığın simgesi olmuş (hijyen kelimesi buradan gelir); Panacea, otlarda bulunan şifa verici kuvvetlerin tanrıçası olduğundan tarih boyunca panzehir anlamında kullanılmıştı. Roma döneminde de tanrıların hastalıklara yol açtığı inancı sürdürüldü.