Istanbul Üniversitesi Matbaası

HASTALIĞIN SEYRİ (Prognoz)

Hastanın iyi olup olmayacağı tarih boyunca insanların merak konusu olmuştur. Mezopotamya döneminde gelecekten haber veren din adamı, kehanet ustası Baru hayvanların hareketlerine bakarak hastalığın seyrini tayin ettiği gibi “karaciğer falı” ile de hastalığın seyrini, “iyi olacak ya da ölecek” gibi kısa ifadelerle bildirirdi. Kötü ruhların neden olduğuna inanılan hastalığın seyrini, dolayısıyla hastanın kaderini öğrenmek için sabahın erken saatlerinde hasta adına tanrıya kurban edilen bir koyun, ya da keçi yavrusunun karnı yarılır; ve baru çıkarılan karaciğeri gözlerdi. Karaciğerin büyüklüğünü, rengini, loblarını, lekeleri, kabarıklıkları ve çukurları, girintileri ve çıkıntıları inceleyen baru, bozukluklar veya tuhaflıklar arardı. Çünkü, Tanrının niyetinin kurban edilen koyunun en önemli hayati organ kabul edilen karaciğerinde ortaya konduğuna inanılırdı. Bu uygulama tıp tarihinde karaciğer falı (hepatoskopi) olarak bilinir. Karaciğer

üzerindeki değişikliklerin ne anlama geldiği kilden yapılan karaciğer örnekleri üzerinde belirlenmişti. Kurban edilen koyunun karaciğeri model bir karaciğerle karşılaştırılarak kişinin hastalığı ve seyri teşhis edilirdi. Hepatoskopi sanatı bu modellerin yardımıyla mabetlerde öğretilirdi. Kazılarda elde edilen kil, alçı ve madenden yapılı karaciğer örneklerinden anlaşılıyor ki Anadolu’da Hititler, İtalya’da Etrüskler ve Romalılar da karaciğer falına bakardı. Ruhun barındığı organ, dolayısıyla da duyguların merkezi olduğu düşünülen karaciğer bugün de bir çok deyimde mecazi anlamda kullanılır; örneği, “ciğeri beş para etmez, canım ciğerim/ciğerpârem” vd. Kâhin rahipler (abkallu) de kaptaki suya damlatılan zeytinyağının aldığı şekillere göre hastanın iyi olup olmayacağını bildirirdi.