İstanbul üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ radyo tv anabiLİm dali
Yüklə 0,82 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- POLATBEK ŞEMSİYEV
- POLAT ŞEMSİYEV’İN FİLMOGRAFİSİ
- DİĞER ÇALIŞMALAR
- BİBLİYOGRAFYA
TOLOMUŞ OKEYEV’İN FİLMOGRAFİSİ Deve Gözü (Ses teknisyeni) 1962 Kozmonotların Yolu (Ses teknisyeni) 1963 Atlar (Ses teknisyeni, yönetmen) 1965 Çocukluğumuzun Gökyüzü (Senaryo, yönetmen) 1967 Miras (Yönetmen) 1970 Ateşe Karşı Ateş (Senaryo, yönetmen) 1972 Vahşi Biri (Yönetmen) 1973 Al Elma (Yönetmen) 1975 Uhlan (Senaryo, yönetmen) 1977 Beyaz Leoparın Küçükleri (Yönetmen) Aşk Serabı, Altın Sonbahar. 405 – Red Apple, Sovexportfilm Cat.Nr.19, s.114-117. 406 – Tolomush Okejew, So.Fi.,1978,Nr.5,s.16-17. 407 – Kein Einziges, Über Flussiger Szenenbild, So.Fi.,Nr.5,1980,s.6-7. 408 – Vronskaya,s.22,38,91,107,108,117. 117
12 Ocak 1941 tarihinde doğan yönetmen 1975 yılında Kırgız Cumhuriyeti Halk Sanatçısı seçildi(409). Şemsiyev sinema çalışmalarına henüz Moskova Film Enstitüsü’nde öğrenciyken Larissa Shepitko’nun Deve Gözü adlı filminde (Kemal) rolünü alarak başladı. Bilindiği gibi aynı filmde diğer ünlü Kırgız yönetmen T.Okeyev de ses teknisyeni olarak görev almıştı. Yönetmen olarak ilk çalışması en ünlü Kırgız ozanı Sayakbay Karaliyev’in anlatıldığı Manasçı adlı dökümanter filmdir(410). Filmde tanınmış oyuncu Seymenkul Çokmorov ile çalıştı(411). Çokmorov, bu filmdeki oyunuyla Orta Asya Cumhuriyetleri Film Festivali’nde En İyi Oyuncu Ödülü’nü kazandı. Film birçok ülkede gösterildi ve Frankfurt Am Main Film Festivali’ne katıldı. Mezuniyetinden sonra Frunze (Pişgeg)’ye dönen yönetmen Kırgız Film Stüdyoları’nda yapılan çok başarılı dökümanter filmlerin de etkisinde kalarak bu tarzı denemeye karar verdi. Manasçı adlı film Manas Destanı’nın da tekrar canlı olarak gündeme gelişidir. Bu kısa film aynı zamanda B.Almanya’da Oberhausen Kısa Film Festivali’nde de bir ödül kazandı.
. 409 – Dolmatovskaya, s.254. 410 – Manaschi,So.Fi., 1970,Nr.8,s.27. 411- Suimenkul Chokmorov, So.Fi,1975,Nr.II,s.18-23. 412 – Karashpass,So.Fi,1970,Nr6,s.32. 413 – The Red Poppies of Isik-Kul,So.Fi.,1975,Nr.6,s.34. 414 – Roter Mann am Issyk-Kul,So.Fi.,1974,Nr.10,s.34. 415 – Among People,So.Fi.,1979,Nr.12,s.35. 416 – Scharfschütze Lija, So.Fi., 1985, Nr.6, s.27.
Küçük bir yerleşim yerinde, dağlarla çevrili bir mekanda sıradan bir aşk hikayesinin anlatıldığı eser, aynı zamanda çevrenin çok iyi kullanıldığı, küçük ama değerli bir çalışmaydı. Filmin kadrosu Şemsiyev’in filmlerinin çoğunda rol alan sanatçılardan oluşuyordu. 1974’te çekilen film Sovyetler Birliği’nden başka birkaç Sosyalist ülkede de gösterildi(417). Cengiz Aytmatov’un kendi çocukluğunu anlattığı ve oğlu Asgar’a ithaf ettiği Erken Gelen eseri, roman olarak olduğu kadar film olarak da büyük ilgi gördü(418). Gerçek olaylardan yola çıkılarak yazılan eseri yazar bir de güzel aşk hikayesi ile süslemişti. Aytmatov’un dünyasına en iyi ve başarılı bir şekilde girebilen tek yönetmen olan Şemsiyev’in(419) Aytmatov’dan uyarladığı en değerli filmlerinden biridir(420). Esere bağlı kalınan bölümler yanında yönetmenin, yazarınki kadar açık olan dünyası da filme çok şey kazandırmış, film, başarılı poetik sinema örneklerinden biri olmuştur. Aytmatov gibi, sosyalist gerçekçilik çizgisi yanında, milli kültürü, yerli motifleri, duyuş ve ögeleri ihmal etmemiştir(421). Kırgızistan’da bütün sanat ve sanat dallarına ayrıca sanatçıların Aytmatov çizgisini takip etmeleri en başta Şemsiyev’i sıradanlaştırmamış, bilakis özel çizgisini ispat etmiştir(422). Karısı ünlü oyuncu Ayturgan Temirova, yönetmenin birçok filminde rol almıştır. Film 13. Sovyet Film Festivali’nde ödül aldı(423). Daha sonra da 31. Berlin Film Festivali’ne katıldı(424). Filmin başoyuncusu Sultanmurat’ın babası rolünde Seymenkul Çokmorov’du. 417 – Semyon Chertok, He,She and Cinema, So.Fi.,1986,Nr.4,s.32-33. 418 – Early Cranes, So.Fi.,1979,Nr.12,s.35. 419 – Semyon Chertok, Bolot Shamshiev, Kirghizian Bard, Sov.Lit., 1978, Nr.6,s.175,180. 420 – B.Shamshiev, We Are All Children of Our Nativeland, So.Fi.,1979,Nr.12,s.15. 421 – Igor Rosdorsky, May Spring Come Soon,So.Fi.,1979, Nr.9,s.18-19. 422 – Chertok, Kirghizian Bard, s.179. 423 – Früche Kraniche, So.Fi.,1980, Nr.7,s.43. 424 – C.A.Özkırım, 31. Berlin Film Festivali’nin Ardından, Sanat Olayı,1981,Nr.4,s.62. 119
Sinemaya oyuncu olarak başlayan yönetmen, sinema teknolojisi eğitiminden sonra yönetmenliğe geçti. Erken Gelen Turnalar’ın başarısı, onun sinemasında geldiği aşamayı göstermesi açısından da önemliydi. Filmin Beyaz Gemi kadar başarılı olmadığını da söylememiz gerekiyor. Aytmatov’un dünyada en çok yankı uyandıran olumlu olumsuz birçok eleştiri alan Beyaz Gemi adlı eseri, Şemsiyev tarafından başarılı bir şekilde sinemaya aktarıldı. Aytmatov, bu filmi en başarılı uyarlamalardan biri olarak kabul ediyor. Yönetmenin kendi dünyasını çok iyi tanıdığını vurguluyor. Aynı zamanda yönetmenlik de yapan filmin kameramanı Manasbek Musayev(425) ünlü bir sanatçı. Şemsiyev’in karısı Ayturgan Temirova(426), Nurgazi Seydigaliyev, Asanbeg Kuttubayev, Sabira Kumçertova, Orasbek Kutmanaliyev(427) filmin oyuncuları. Filmin müziklerini ise L.Sheptiko’nun da filmlerine müzik yapan Alfred Schnittkes hazırlamış(428). Film uzun yıllar Sovexport film kataloglarında yeraldı(429). İtalya’da Avelino Trieste Film Festivali’nde İkincilik Ödülü aldı(430). 4.Taşkent Film Festivali’ne katıldı(431). 9.Kırgız Milli Film Festivali’nde ödül aldı(432). 26.Berlin Film Festivali’ne katıldı(433). Cannes Film Festivali’ne katılması yolunda da teklifler aldı. Sovyetleri yurt dışında defalarca temsil eden film yönetmenin zirvesi olarak kabul ediliyor. Aytmatov’un gölgesinde kalmayan film,70’li yılların en başarılı filmleri arasındaydı. Mekan olarak romandaki yerlerin tercih edildiği film Şemsiyev’in de ilaveleri ile başarılı bir yapım oldu. Orazkul’un rolü romandakine göre biraz daha ön plana çıkarıldı. Çocuğun dedesi ile ilişkileri, Boynuzlu Geyik Ana ile ilgili bölümler romanda olduğu gibi sinema diline aktarılamayacağı için biraz daha arttırıldı. 425 – Juri Tjurin, White Ship, So.Fi.,1976,Nr.10,s.13. 426 – Aiturgan Temirova, So.Fi.,1979,Nr.3,s.22. 427 – Tjurin, s.13-15. 428 – Alfred Schnitkes, So.Fi., 1989,Nr.6,s.26-27. 429 – White Ship, Sovexportfilm Cat.Nr.1,s.86-89. 430 – A.g.e.s.86. 431 – O.Kutlar, 4.Taşkent Film Fest.MSD,1976,Nr.188,s.8. 432 – Kirghiz Film Festival,So.Fi.,1976,Nr.6,s.16-17. 433 – Ç.A.Özkırım, 26.Berlin Film Fest.,MSD,1976,Nr.193,s.21-23. 120
Film Avrupa’da, özellikle Doğu Blokunda büyük ilgi gördü(434). Televizyonlarda sıkça gösterildi (435). Filmin masal dünyası ile gerçek dünya arasında gidip gelen akışı dikkatleri çekti (436). Filmin poetizmi de sıkça üzerinde durulan bir konuydu. Aytmatov’un Kazak dramaturg Kaltay Muhammedcanov ile birlikte kaleme aldığı, felsefi derinlik taşıyan eseri, tiyatro olarak dünyanın birçok yerinde sergilenmişti. Şemsiyev, bu tiyatro eserini Sovyetler Birliği’nin dağılmasında hemen önce sinemaya aktardı. Yazarın eserinde yer verdiğinden çok daha politik vurgulu olan film, Sovyetler Birliği’nde bir süre gösterilmiş olmasına rağmen dışarıya açılamadı. Filmde Dosbergen rolünü Beyaz Gemi’de Oraskul’u oynayan Orasbek Kutmanaliyev, Gülcan rolünü Ayturgan Temirova üstlendiler(437). 130 dakikalık Kırgızfilm yapımı eserde diğer rolleri Sabir Gümüşaliyev, Mukambet Toktobayev, Raimbek Seitmetov paylaştılar(438). Tiyatroda Stalin dönemi oyuncuların ağzından anlatılırken Filmde Stalin Fujiyama diye adlandırılan tepenin dibindeki dev büstü ile mekanda yerini alıyor(439). Film açıkça Glasnost’un getirdiği serbestliğin bir ürünü. Dağılma öncesinde birliğin en önemli yönetmenlerinden olan Şemsiyev, Kırgızistan için bir dönemin sembol adamlarından biriydi. Bildiğimiz kadarıyla yönetmen Fujiyama’dan sonra yeni bir film yapmadı. 434 – Wadim Sokolow, Der Junge am Blauen Issyk-Kul, Presse der SU,1977,Nr.16,s.41-42. 435 – Semjon Tschertok,Gleichnis von der Gehörnten Hirschkoh,B.Schamshijew der Regisseur der Films Der Wiebe Dampfer,Film und Fernsehen,1976,Nr.7,s.710. 436 – Zwischen Traum und Realitat,Der weibe Dampfer,Ein Film nach Aitmatow,Neue Zeit, 14.04.1977,Nr.88. 437 – Alexander Kolbowski, Fudshijama,So.Fi., 1989, Nr.1,s.28-29. 438 – The Ascent of the Fujiyama,So.Fi., 1989, Nr.9,s.37. 439 – Kolbowski, s.28.
121
POLAT ŞEMSİYEV’İN FİLMOGRAFİSİ Deve Gözü (Oyuncu) 1962 Manasçı (Senarist, yönetmen) 1965 Çoban (Senarist, yönetmen) 1966 Karaşi Geçidi (Senarist, yönetmen) 1968 Isık Göl’ün Kızıl Çocukları (Yönetmen) 1971 Beyaz Gemi (Yönetmen, senaryo C.A. ile) 1975 Erken Gelen Turnalar (Yönetmen) 1979 Aşkın Sesi (Yönetmen) TV 1974 Fujiyama (Yönetmen) 1988 Keskin Nişancı Lija (Yönetmen) İnsanlar Arasında (Yönetmen) 122
DİĞER ÇALIŞMALAR Bilindiği gibi Cengiz Aytmatov’un Kazak dramaturg Kaltay Muhammedcanov ile birlikte yazdığı Fujiyama tek tiyatro eseridir. Kırgızlar yazarın Toprak Ana adlı eserini yazıldıktan bir süre sonra 1966’da sahneye uyarlamışlar(440). Hemen ardından Kazakistan’da, Alma Ata’da sergilenen oyun(441), uzun yıllar Doğu Bloku ülkelerinde oynamış(442). Selvi Boylum Al Yazmalım’ı ilk defa Kazaklar 1966’da(443) ardından da 1967’de Kırgızlar sahnelemiş(444). Oyun 70’li yıllarda Doğu Blokunda sergilenmeye devam etmiş(445). Selvi Boylum 1967’de V.Vlasov tarafından Asel adıyla bale yapıldı(446). Sonraları Vlasov’un eseri Bolşoy Balesi’nin repertuvarına da girmiş(447). Yüz Yüze 1961’de Frunze’de oyunlaştırıldıktan sonra(448) operaya da uyarlanmış. Cemile ise 1965’te sahnelenmiş ardından da operası hazırlanmış. Gülsarı’ya gösterilen ilgi daha da büyük. Sovyetler Birliği’nde, Doğu Blokunda defalarca sergilenmiş. Macarlar oyunu Doğu Berlin’de misafir oyun olarak sergilemişler. İlk Öğretmenim’in tiyatroya uyarlanış tarihi ise 1966 (449). Cengiz Aytmatov’un en çok konuşulup tartışılan eseri Dişi Kurdun Rüyaları’nda Doğu ve Batı Almanya’nın birleşmeye hazırlandığı günlerde Potsdam’da (450). Kurtlar(ın) Zamanı 440 – Great Soviet Encyc., Kirghiz SSR, Vol.12, s.480. 441 – A.g.Ansiklopedi, Kazakh SSR, Vol.II, s.534. 442 – C.A.,Das Leben Ringsom, So.Fi., 1970, Nr.8, s.12-13. 443 – G.S.E. Kazakh SSR, s.334. 444 – G.S.E., Kirghiz SSR, s.505. 445 – Liana Pfelling, Du Meine Papel im Roten Kopftuch (Dramatisierung von (J.Osmos), Theater der Zeit, 1975, Nr.8, s.8. 446 – G.S.E. Kirghiz SSR., s.504. 447 – C.A., Das Leben …….. s.13. 448 – G.S.E. Kirghiz SSR., s.480 449 – G.S.E. Kirghiz SSR., s.480. 450 – Ulrich Plendorf,Zeit der Wölfe(Stück in 26 Bildern und einem Prolog nach dem Roman Die Richtstatt von Tschingis Aitmatov) Henschelverlag, Hans-Otto-Theater Potsdam (Tarihsiz). 123
adıyla sahnelendi. Oyun Doğu Almanya’nın birçok şehrinde sergilendikten sonra Doğu Berlin Volks Bühne’de 1991 yılı ortalarına kadar oynandı(451). Dişi Kurdun Rüyaları’nı 1987’de uyarlayan Ulrich Plenzdorf daha önce yazarın Gün Uzar Yüzyıl Olur adlı eserini de Ömürden Uzun Bir Gün adıyla oyunlaştırılmıştı(452). Ayrıca yazarın hikaye ve romanları dışındaki çalışmalarını topladığı bir kitabının adından yola çıkılarak Doğu Berlin Sovyet Kültür Merkezi bir Okuma Tiyatrosu düzenlendi(453).
451 – U.Plenzdorf, Zeit Der Wölfe, Volks Bühne, Dahler, Prenzlauer Promenade (Tarihsiz). 452 – Plenzdorf, Henschelverlag, s.4. 453 – HDSWK (Sowjetisches Kultur and Informationszentrum), Karawanen führer des Gewissens (Literarisch-Musikalisch Abend), 25.09.1991, (Tarihsiz). 124
Cengiz Aytmatov’u, eserlerini ve sinema dünyasını ele aldığımız çalışmamızda yazarın dünya edebiyatının yetiştirdiği en önemli yazarlardan biri olduğunu tespit etme imkanımız oldu. Yazar bugüne kadar üzerinde çok fazla durulan, fikirlerine önem verilen bir kişiydi. Eserleri ve fikirlerinin çıkış noktalarını araştırmak gerekiyordu. Tezimizde bunu yapmaya çalıştık. Sonuçta yazarın kaynağının kendi kültürü ve insanının olduğu, Sovyet Edebiyatı’nın bu kaynağa giden yolun tespitinde çok önemli bir rolünün olduğu ortaya çıktı. Aytmatov’un roman ve hikayeleri hakkında yapılan hemen bütün çalışmalarda objektiflikten uzak kalındığı görülüyordu. Sovyetler Birliği’nde, Doğu Bloku’nda ve batıda yazarın eserleri ve fikirleri farklı farklı değerlendiriliyor, herkes sonuçta kendi istediği noktaya ulaşıyordu. Sovyet dünyası onu sosyalizm adına yaptığı çalışmalarla överken, batı eserlerinde yer alan bazı hususlardan yola çıkarak sisteme getirdiği eleştirden sözediyordu. Bir yazar hakkında yapılan bu tür değerlendirmelere kaynaklarımız arasında yer verdik. Bu çalışmalar değerlendirilirken yanlışlıklar üzerinde özellikle durduk. Eserleriyle ilgili bölümlerde yazarın sosyalizme veya batı dünyasına hizmet emek gibi bir gayeyle değil, kendi düşüncelerini yansıtmak için yola çıktığı sonucunu çıkardık. Özellikle ilk eserlerinde görülen sosyalizme yönelik övgüleri kendi içinde bulunduğu şartlar ve toplumsal gerçekçiliğin genel ölçüleri ile açıklanabilmektedir. Bütün bunların ötesinde yazar sosyalizmin, kapitalizmin eleştirisini de yapmakta fakat bunu insan unsuruna bağlı olarak değerlendirmektedir. Aytmatov’un sosyalizme dayalı toplumsal gerçekçilik anlayışında, Kırgız milliyetçiliği, Kırgız kültürü ve insanı çok önemli bir yer tutmaktadır. Yazar genel ölçüleri ile sosyalizmi benimsemiş olmasına rağmen kendi özünü, milletini hiçbir zaman ihmal etmemiş, bir çok vesileyle verdiği önemi göstermiştir. Buradan yazarın politik doktrinleri kendine has bir şekilde yorumladığı ve eserlerine yansıttığı sonucunu çıkarıyoruz. Yazarın çalışmalarının sosyalizmin dünyaya açılabilmesi için bir tanıtım aracı gibi kullanıldığı dönemler de olmuş, düşüncelerin mecraı değiştirilmiş, farklı aksettirilmiştir. Biz bu konu üzerinde de özellikle durduk. Gerek değerlendirmelerimizde, gerekse yazarla yaptığımız konuşmada bu konuya açıklık getirmeye çalıştık.
Aytmatov’un bazı eserlerinde dini konuları özellikle ele aldığı bilinmektedir. Gülsarı, Gün Uzar Yüzyıl Olur, Beyaz Gemi gibi eserlerinde İslamiyetin, Yıldırım Sesli Manasçı’da Budizmin, Dişi Kurdun Rüyaları’nda Hristiyanlığın anlatılması veya söz edilmesi çok farklı yorumlara yol açmış, yazar hakkındaki düşünceleri değişik yönlere götürmüştür. Çalışmamızda bu yaklaşımların yanlış olduğu, yazarın bir din arayışında olmadığı sonucunu çıkardık. Savaş, çocuk, aşk, efsane gibi kavramların yazarın dünyasında gerçekten çok önemli bir yerinin olduğu da çıkardığımız bir diğer sonuç; Her eserinde bu konulara mutlaka yer veren yazar eserlerinin çıkış noktalarını da bu kavramlar üzerine inşa etmekte, eski ile yeni arasında onları birer köprü gibi görmektedir. Çalışmamızın ikinci bölümünü oluşturan edebiyat uyarlamaları ile ilgili kısımda edebiyatın, sinemanın en önemli kaynaklarından biri olduğu neticesine vardık. Her ikisinin de ayrı ayrı sahalar olduğu, birbirlerinden etkilenmelerinin normal karşılanması gerektiği düşüncesindeyiz. Bu tür etkilenmeler hemen bütün sanatlar arasında görülmektedir. Edebiyatın sinemaya etkisi yanında sinemanın edebiyata etkisi üzerinde önemle durduk. Çünkü bu konu ihmal edilen, pek üzerinde durulmayan bir konuydu. Biz sinemanın edebiyat üzerindeki etkisini özellikle ele aldık. Aytmatov’un eserlerinden yapılan filmlerin, yazarın ve eserin fazlasıyla etkisinde kaldığı, sinematografik açıdan fazla değerli olmadıkları görülmektedir. Bunun sebebi yazarın kaleminin güçlü olması, çoğu filmin senaryosunu yazmış veya çeşitli şekillerde katkıda bulunmuş olmasıdır. Ayrıca yönetmenlerin uyarladıkları eserlere fazlasıyla bağlı kalmaları başarılı filmler ortaya çıkmasını engellemiştir. Ülkemizde çekilen Atıf Yılmaz’ın yönettiği Selvi Boylum Al Yazmalım, Karen Gevorkyan’ın yönettiği Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek ve Sergei Urussevski’nin yönettiği Gülsarı bu değerlendirmenin dışında kalan başarılı çalışmalar olmuştur. Aytmatov’dan yapılan uyarlamaları değerlendirirken, bu çalışmaları yapan yönetmenlerin sinema dünyaları üzerinde de durmayı ihmal etmedik. Bu yönetmenlerin bir kısmının sadece Aytmatov uyarlaması yapan bir yönetmenden başka bir özelliğinin olmadığı kanaatine vardık. Bir diğer tespitimiz ise yazarın eserlerini sinemaya uyarlayanların kendi sosyal çevresinden insanlar olduğu şeklindedir. Bu bir bakıma yazarın ve eserin iyi tahlil edilmesini sağlamışsa da sinematografik açıdan başarısız filmler yapılmasına sebep olmuştur. Edebiyat dili, sinema dilini etkisi altına almıştır.
Genel anlamda tez çalışmamızın sonucunda Cengiz Aytmatov’un Sovyet ve Türk Dünyasının ötesinde dünya çapında önemli bir yazar olduğu sonucunu çıkardık. Bu kanaatimizi destekleyen ve güçlendiren hususları derinlemesine inceleme fırsatı bulduk. Edebiyat, sinema ve kültür hayatını aynı derecede önemle çalışmalarında ele alan yazar, her şeyden önce sanatın insan için olduğuna inanmaktadır. İnsana olumlu yönde etki etmeyen sanatın yazarın sanat anlayışıyla ters düştüğünü görüyoruz. Aytmatov, sanatın ve diğer her şeyin insanın hizmetinde olması gerektiğini savunur. 127
1 – Abisel, Nilgün, “Sinema Kendini Kanıtlıyor”, Sessiz Sinema A.Ü.Yay., Ank.1989.
128
20 – Among People, Sov.Fi., Nr.12, 1972. 21 – An, Ahmet,”SSCB Yazarlar Birliği’ninYayın Organı Literaturnaya Gazeta”,Yeni Düşün, Kasım 1987. 22 – And, Metin,”Romandan Tiyatroya, Türk Dili (Roman Özel Sayısı), Nr.154, 1964. 23 – Andrei M.Konchalovsky, N. Arinbasarova, Sov.Fi, Nr.I, 1967. 24 - Andrei M.Konchalovsky, Sov.Fi., Nr.I, 1975. 25 - Andrei M.Konchalovsky, Sov.Fi,Nr.3, 1965. 26 - Andrei M.Konchalovsky, Sov.Fi,Nr.7, 1965. 27 -Aristoteles, Poetika, Remzi Yay.,Çev: İ.Tunalı,İst,1963. 28 – Asanliev, Keneshbek,”Prose Has To Wings”, Soviet Literature, Nr.2,1985. 29 – Ascent, Sovietfilm, Nr.4, 1973. 30 – The Ascent of the Fujiyama, Sov.Fi., Nr.9, 1989. 31 – Aşimov, Y., Istoria Kirgizskogo Isskuista Kratkii Ocherk, Frunze,1971. 32 – Aşimov, Yakub, Rozhdinie Kirgizskogo Kino, Frunze, 1969. 33 – Aydan, C.,”Soytarılar Zirvesi”, Y.Diriliş, I-I,1987. 34 – A.,C., Yıldırm Sesli Manasçı, Ötüken Yay.,Çev: R.Özdek,İst. 1990. 35 – A.,C., Cengiz Han’a Küsen Bulut, Ötüken Yay., Çev: R.Özdek,İst,1991. 36 – A.,C., Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek, Cem Yay.,Çev:M.Özgül,İst., 1982. 37 – A.,C., Erken Gelen Turnalar, Cem Yay., M.Özgül, İst., 1983. 38 – A.,C.,M.,Kaltay, Cem Yay., Çev: M.Özgül, İst., 1976. 39 – A.,C., Gün Uzar Yüzyıl Olur, Cem Yay., Çev: M.Özgül,İst.,1982. 40 – A.,C., Oğulla Görüşme, Cem Yay., Çev: M.Özgül, İst. 1982. 41 – A.,C., Al Elma, Nilüfer Dergisi, Çev: M.Çetin, Nr.3, 1985. 129
42 – A.,C., Kızıl Elma, M.Gorki’den C.Aytmatov’a Sovyet Hikayeleri,(1917-1967), Cem Yay.,Çev: H.A.Ediz,İst.,1968.
130
63 – Chertok, Semyon, He,She and Cinema, Sov.Fi.,Nr.4, 1986.
131
85 – Eisenstein,S.M.,Sinema Dersleri, Hil Yay.,Çev: E.Ayça, İst.,1986. 86 - Eisenstein,S.M.,Potemkin Zırhlısı(Senaryo),Bilgi Yay.,Çev:A.Küflü,Ank.,1967. 87 – Erkut,Sevgül Uludağ,Perestroyka Notları,Amaç Yay.,İst.,1990. 88 – Der Erste Lehrer, Der Morgen, Nr.98,1969. 89 – Der Erste Lehrer, Sov.Fi., Nr.5,1969. 90 – Evren,Burçak,:H.Narliyev,Gorbaçov Döneminden Tam Yaralanmadık,Güneş Ga.,11.10.1989 91 – Face To Face, Sov.Fi., Nr.6, 1987. 92 – Familien Portrat, Sov.Fi., Nr.5,1984. 93 – The Ferocious One, Sov.Fi.,Nr.6, 1975. 94 – Firsova, Jemma,”A long and Happy Life”,Sov.Fi.,Nr.II,1979. 95 – Früche Kraniche, Sov.Fi.,Nr.7,1980. 96 – Gebirgpass, Sov.Fi.,Nr.8,1970. 97 – Gennadi Bazarov, Sov.Fi.,Nr.12,1976. 98 – Gritsenko, N.,”A Piebold Dog Running On The Edge Of the Sea”,Sov.Fi.,Nr.7,1989. 99 – Gulsary, Sov.Fi.,Nr.6,1975. 100 – Gutschke, Irmtraud, Menschheitsfragen, Mythen, Mürchen Zum Werk Tschinghiz Aitmotow, M.D. Verlag, Leipzig, 1986. 101 – Gülsarı, M.S.D., Nr.70,1974. 102 – Güvemli,Zahir,”Rus Filmciliği” Sinema Tarihi,Varlık Yay.,İst.,1960. 132 103 – HDSWK(Sowjetetisches Kultur und Informationszentrum), Karawen Führer des Gewissens (Tarihsiz proğram broşürü). 104 – Heat, Larissa Sheptiko, Sov.Fi., Nr.10, 1969. 105 – Die Heimat der Elektrizitaet, Sov.Fi., Nr.3, 1989. 106 – İdil, A.M., Sovyet Romanı, Yarın Yay., İst., 1983. 107 – İnan, Abdulkadir, Manas Destanı, Kültür Bak., Yay., Ank., 1972. 108 – Irina Poplovskaya, Sov.Fi., Nr.3, 1975. 109 - Irina Poplovskaya, Sov.Fi., Nr.3, 1986. 110 – 13.İstanbul Film Festivali Kataloğu, İst.Kültür ve Sanat Vakfı Yay.,İst.,1994. 111 – Jarvie,Ian,”Towards on Objective Film Criticsm”,Movies and Society,NY,1958. 112 – Jigitov,Salizhan,”Kirghiz Poets:Veterans and The Young”,Sov.Lit.Nr.2,1985. 113- Kadirchan Khadiraliev, Sov.Fi.,Nr.II,1984. 114 – Kakınç, T. Dursun,”Sinema Öncelikle Edebiyata Yaygınlık Kazandırır”, Gösteri,Nr.15, 1985. 115 – Karashpass,Sov.Fi., Nr.6,1970. 116 – Karen Gevorkyan(Armenfilm),Sov.Fi.,Nr.3,1979. 117 – Karen Gevorkyan (Armenfilm),Sov.Fi.,Nr.12, 1976. 118 – Kazakhfilm,Sov.Fi.,Nr.6,1971. 119 – Kein Einziges Überflussigen Szenenbild, Sov.Fi, Nr.5, 1980. 120 – Khocakhuly Narliev, Sov.Fi., Nr.2,1982. 121 – Kıral, Erden,”Edebiyat Uygulamaları ve Sinema Dili, Edebiyat Dili”, Türkiye Yazıları, Nr.59, 1982. 122 – Kırmal, M.E.Dr.,”Sovyet Türkistan’ında Milliyetçilik”, Dergi,Nr.41,1945. 133
123 – Kirghiz Literature, Soviet Literature, Nr.2, 1985.
134
145 – Lyndina,Elga, “A Style Of its Own”, Sov.Lit., Nr.2, 1985. 146 – Manaschi, Sov.Fi., Nr.8, 1970. 147 – Maya Aymedova, Sov.Fi.,Nr.2,1978. 148 – Meyer, Klaus,”Grosse Bilddynamik(Der Erste Lehrer)”, Sonntag, Nr.22. 149 – Muhtelif Haberler, Dergi, Nr.42, 1962. 150 – Die Multinationale Sozalistische Filmkunst, Sov.Fi., Nr.I,1972. 151 – Müller,Heinz,”Gesprach mit Tschingiz Aitmatow”,Filmspiegel,Nr.II, 1976. 152 – Müller, K.H.,”Dhamilia”, Berliner Zeitung, Nr.241, 1970. 153 – Der Nachkomme des Schnee Leopard, Sov.Fi., Nr.5, 1984. 154 - Der Nachkomme des Schnee Leopard, Sov.Fi., Nr.2, 1985. 155 – Naskali,E.G.,”Prof.Dr.,Yirminci Yüzyıl Sovyet Kırgız Edebiyatı”,Türk Dili,Nr.505-506, 1949. 156 – Natalia Arinbasarova,Der Erste Lehrer,Lied von Manschuk, Sov.Fi.,Nr.3, 1975. 157 – Natalie Arinbasarova, Sov.Fi.,Nr3,1980. 158 – Natalie Arinbasarova, Sov.Fi.,Nr.8,1973. 159 – Novikov,Vladimir,A.,C.,The Moral World of Aitmatow’s Charecters,Raduga,Moscow, 1987. 160 – Nurmuchan, Shanturin, Sov.Fi., Nr.2,1973. 161 – Ochotnikova,O.,”Gesprach mit Tsch.,A.,”Sov.Fi.,Nr.8, 1979. 162 – Onaran,A.Şerif,Prof.Dr. Jur.,Sinemaya Giriş,Filiz Yay.,İst.,1986. 163 – Onaran,A.Şerif,Prof.Dr.,Ö.Lütfi Akad, Alfa Yay.,İst.,1990. 135
164 – Onaran,A.Şerif,Prof.Dr.,”Muhsin Ertuğrul’un Sineması”,Kültür Bak.Yay.,Ank,1981.
136
185 – Plenzdorf,Ulrich,”Zeit Der Wölfe”,Henschelverlag,H.O.Theater,Potsdam (Tarihsiz, numarasız). 186 – Pudovkin,V.,Sinemanın Temel İlkeleri,Bilgi Yay.,Çev.N.Özön,Ank.,1966. 187 – Ratchnevsky,Paul,Cinggiz-Khan,Sein Leben und Werken,F.S.Verlag,Wiesbaden,1983. 188 – Red Apple, Sovexportfilm, Catalog,Nr.19.(Tarihsiz). 189 – The Red Poppies of Isik-Kul,Sov.Fi.,Nr.6,1975. 190 – Renny, L.S.i,”Blidschirm Ballade von Einer Mutigen”,National Zeitung.Nr.213,1970. 191 – Rosdorsky,Igor,”May Spring Come Soon”,Sov.Fi.,Nr.9,1979. 192 – Roter Mohn am Issyk-Kul,Sov.Fi.,Nr.10,1974. 193 – Der Rote Apfel,Sov.Fi.,Nr.21,1975. 194 – Rudov,M.,Kirghizian Short Story Today, Sov.Lit.,Nr.3,1979. 195 – Sadykow,A.,”Zweigsprachigkeit und Fragen des Nationalen Kolorist bei Aitmatow”,Kunst und Literatur,Nr.II,Leipzig,1973. 196 – Sagımbay Oruzbekov’un Variantı Boyunca Manas,Frunze,1980. 197 – Sanatçılar Çevresinde,MSD.,Nr.43,1974. 198 – Sangi,Vladimir,”Wieder Gebunt Meiner Erde”,Sov.Lt.,Nr.12,1977. 199 – Sayman,Aydın,”Cemile”,MSD.,Nr.68,1974. 200 – Scharfschütze Lija,Sov.Fi.,Nr.6,1985. 201 – Schnitzer,Ivda,Martin,M.,”Sunuş”,Devrim Sineması,Öteki Yay.,Ank.,1993. 137
203 – Schmiede,H.Ahmed,”Ömürden Uzun Bir Gün”,Türk Edebiyatı Dergisi,Nr.197,1982. 204 – Der Schwüle,Im Filmstudio von Frunse,Sov.Fi.,Nr.7,1965. 205 – Die Schwiegertochter,Sov.Fi.,Nr.10,1972. 206 – Shamshiev,Bolot,”We Are All Children of Our Nativeland”,Sov.Fi.,Nr.12,1972. 207 – Seesslan,G.,Berger,J.Kino Der Gefühle,”Theater und Kino”,Rowohlt,Hamburg,1984. 208 – Sergei Urussevski,Sov.Fi.,Nr.9,1979. 209 – Shepitko,Larissa “Soviet Films on English TV”,Soviet Film,Nr.12,1987. 210 – Sevinçli,Efdal,”Almanya’da Sinema Günleri”,Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e, Sinemadan Tiyatroya Muhsin Ertuğrul,Broy Yay.,İst.,1987. 211 – Simavi,Sedat,Eserleri,Hür Yay.,İst.,1973. 212 – Sluntik,Olga “Interview W.C.A.”,Sov.Fi.,Nr.10,1977. 213 – Sobolevs,L.,Vladimir Sangi,”Die Sowjetischen Lit.und das Formend des Neuen Menschen”,Sov.Lit.,Nr.7,1965. 214 – Sokolow,Wadim,”Der Junge am Blauen Issyk-Kul”,Presse der S U,Nr.16,1977. 215 – Suimenkul Chokmorov, Sov.Fi.,Nr.II,1975. 216 – Suimenkul Chokmorov, Sov.Fi., Nr.9,1983. 217 – Suimenkul Chokmorov, Sov.Fi.,Nr.7,1971. 218 – Şam Sinema Festivali,MSD.,Nr.131,1985. 219 – Tajikfilm,Sov.Fi.,Nr.9,1972. 220 – Tadeh,Elonora,”A.M.Konchalovski”,Sov.Fi.,Nr.10,1965. 221 – Tarkovski,Andrey,Mühürlenmiş Zaman,Afa Yay.,Çev:F.Ant.,İst.,1986. 138
222 – Tattububu Tursunbajewa,Sov.Fi.,Nr.12,1975.
139
244 – Der Wilde,Sov.Fi.,Nr.3,1976. 245 – Die Windhouse,Sov.Fi.,Nr.6,1989. 246 – Wollen,Peter,”Auteur Kavramı”, Sinemada Göstergeler ve Anlam,Metis Yay., Çev: Z. Aracagök,İst.,1988. 247 – Yağcı,Ömer,”Türkçe’de Sovyet Romanları”,Yeni Düşün,Kasım 1987. 248 – Yalçın,Altan,”Bir Kavga Türküsü”,Yeni Dergi,Nr.55,1969. 249 – Yazıcı,Olcay,”Gün Uzar Yüzyıl Olur Filmi”, Türkiye Ga.,17.09.1988. 250 – Yılın Filmleri Soruşturması,MSD.,Nr.81,1974. 251 – Yılmaz,Atıf,”Sinema Olayı Yönetmenle Gerçekleşir”,Gösteri,Nr.15,1982. 252 – Yılmaz,Durali,”Gün Uzar Yüzyıl Olur ve Sonrası”,Tercüman Ga.,18.02.1986. 253 – Young Directors,T.Okejew,Sov.Fi., Nr.8,1971. 254 – Yüreklik,Güner,”C.A.Tanrısını Arıyor”,Cumhuriyet Ga.,17.11.1987. 255 – Selinski,K.,Sovyet Edebiyatı, Konuk Yay.,Çev: F.Savaş,İst.,1987. 256 – Zwischen Traum und Realitat, Der Weisse Dampfer, Ein Film Nach Aitmatow, Neue Zeit, 14.04.1977. 140
Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|