İstehlakçi davranişinin idarə edilməsi mövzu İstehlakçı təmayüllü marketinq

Şəkil 1.1.1. İstehlakçı marketinq fəaliyyətinin nüvəsidir.
İstehlakçı marketinq kompleksinin strukturunu və məzmununu müəyyən edir. Mal, ideya, xidmət istehsalı bu gün istehlakçını məmnun etmə prosesi, istehsal prosesi kimi qəbul etmək lazımdır. Marketinq təmayüllü təşkilat öz fəaliyyətini müştəri tələbatını aşkara çıxarmağa və məqsədlərinə nail olmaq üçün həmin ehtiyacları realizə etməyə təmərküzləşdirir.
İstehlakçıya üz tutma firmanın marketinq konsepsiyasını qəbul etməsinin nəticəsidir. Marketinq konsepsiyası bizneslə məşğul olmanın bazar şəraitinin müəyyən inkişaf mərhələsində meydana gəlmişdir. Amerika marketoloqları U.Prayd və O. Farrell ABŞ-da mal istehsalı konsepsiyasının inkişafını istehsal erası, satış erası, marketinq erası olaraq üç yerə bölür.
İstehsal erası 1850 – 1920-ci illəri əhatə edir. Sənaye inqilabı insanlığa kütləvi istehsal, yeni texnologiyalar və əməkdən yeni istifadə üsulları bəxş edərək kifayət qədər sabit tələbata malik bazara mal axınını təmin etdi. Gəlir əldə etməyə can atan biznes əsas etibarilə istehsalı təkmilləşdirməyə çalışır.
Satış erası 1920 – 1950-ci illəri əhatə edir. Bazar həddən artıq dolduğuna görə mala tələbat sürətlə aşağı düşdü. Təşkilatlar satışla bağlı fəaliyyət istiqaməti götürdü. Biznes inanır ki, daha əhəmiyyətli marketinq fəaliyyəti şəxsi satış və reklamdır.
Marketinq erası 1950-ci illərdən başlayır. Məlum olur ki, effektiv istehsal və intensiv təbliğ malın istehlakçı tərəfindən alınmasına zəmanət vermir. Aşkar olur ki, biznes əvvəl istehlakçının nə istəyini müəyyənləşdirməli, yalnız bundan sonra istehsal etməyə başlamalıdır. İstehlakçı məmnunluğunu qazanma meyli biznesdə etika və sosial cavabdehlik anlayışlarını ortaya çıxardı.
Bazar iqtisadiyyatında biznesin uğur meyarlarını istehsal meyarından satış meyarlarına, istehlak və sosial meyarlara ümumi dəyişmə tendensiya yarandı.
Sosial və yaxud sosial baxımdan etik marketinq konsepsiyası ABŞ-da və Qərb ölkələrində 1960- 1970-ci illərdə cəmiyyətin biznesə qoyduğu tələblərin artması nəticəsində meydana gəlmişdir. Bu konsepsiya biznesi məqsədlə istehlakçıların ehtiyac və istəklərini təmin etmə balansını, cəmiyyətin uzunmüddətli tələbatı ilə təşkilatın özünün məqsədlərinə nail olma balansını gözləməyə yönəldir.
Marketinq konsepsiyası aşağıdakı əsas şərtlər üzərində qurulmuşdur:

1. 
   İstənilən firmanın uğuru hər şeydən əvvəl istehlakçıdan, onun nə isə almaq və aldığının pulun ödəmək istəyib - istəməyəcəyindən asılıdır.
   
2. 
   Firma alıcıların ehtiyacları barədə, daha yaxşı olar ki, istehsala başlamazdan xeyli əvvəl, yüksək texnologiya sahələrində isə istehsalı planlaşdırmazdan xeyli əvvəl bilməlidir.
   
3. 
   Alıcıların tələbatı daim nəzarət altında olmalı və elə təhlil olunmalıdır ki, “məhsul” və “bazarın inkişafı” mövqeləri üzrə firma həmişə öz rəqiblərini qabaqlamış olsun.
   
4. 
   İstehlakçı təmayüllü marketinq hər hansı qeyri-zəruri və ya əlavə bir şey deyil, o, istehlakçıların zərurə həyat səviyyəsini təmin edəcək ölçüdən daha yüksək gəlirə və seçmə imkanına malik olduğu zəngin, rəqabət mövcud olan cəmiyyətlərdə mühüm korporativ mövqedir.
   

Yüksək səviyyəli menecerlər marketinq strategiyasının bütün komponentlərinin (yəni, marketinq kompleksinin dörd amili: məhsulun təkmilləşdirilməsi, qiymət qoyulması, məhsulun yerləşdirilməsi və təbliği)istehlakçının davranışının dərk olunmasına əsaslanan vahid strateji plana inteqrasiya etməsinə nail olmalıdır.