Иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солиш усуллари фани бўйича

18.2.Davlat tashqi iqtisodiy siyosatining asosiy yo’nalishlari va tarkibiy qismlari. 
 
Bozor qonunlari asosida rivojlanayotgan va davlar aralashuvi yuqori bo’lgan 
mamlakatlarning barchasida davlat erkin xalqaro ayirboshlash yo’liga ma’lum to’siqlar qo’yadi va 
bunday holat milliy mnafaatlarni himoya qilish zarurligi bilan tushuntiriladi. Bularga mamlakat 
istemol bozorlarini himoyalash ichki bandlikni oshirish, yangi tarmoqlarni rivojlantirish va 
hokozolar kiradi. 
 
Iqtisodiy raqobatga bardoshli bo’lgan davlatlar ham bunday raqobatga chidamsiz davlatlar 
ham litsenziyalash va kvotalarni o’rnatish, bojhona bojlari va ta’riflarini kiritish, mahsulot sifati va 
uning havfsizligini ta’minlovchi standartlarni o’rnatish hamda tashqi iqtisodiy faoliyatga ta’sir 
etuvchi boshqa bir qator vositalardan keng foydalanadilar, shu orqali o’z tashqi iqtisodiy 
siyosatalrini yurgizadilar.
Davlat tomonidan amalga oshiriladigan mamlakatning tashqi iqtisodiy faoliyati kundalik 
va 
strategik 
maqsadlarga 
uning 
tashqi 
iqtisodiy 
siyosatiga 
asosiangan. 
Mamlakatning 
muvofik 
tashqi 
iqtisodiy 
siyosati 
deganda, 
hoshqa 
mamlakatlar 
bilan 
iqtisodiy 
aloqalarni 
rivojlantirish 
va 
tartibga 
solishga qaratilgan faoliyat tushuniladi. 
Hozirda 
tashqi 
iqtisodiy 
faoliyatni 
davlat 
tomonidan 
tartibga solish siyosatida ikki yo'nalish о’zаrо bog’langan: 
1) erkinlashtirish: 
2) proteksionizm. 
Ichki 
bozoni 
xorijiy 
raqobatdan 
himoyalashga 
qaratilgan 
iqtisodiy siyosat 
proteksionizm
deyiladi. 
Eekinlashtirish – davlatning tashqi savdoda iqtisodiy va ma’muriy t’siqlarni kamaytirishga 
qaratilgan iqtisodiy siyosatidir. 
Erkinlashtirish va proteksionizm siyosati dunyodagi har qanday davlat uchun xos.Hozirgi 
paytda tashqi savdoni erkinlashtirishga moyillik kuzatilayapti. Bu jarayon uch xil ko’rinishda 
amalga oshirilayapti: 
- alohida mamlakatlar o’rtasidagi o’zaro savdoda; 
- yagona bojxona ittifoqiga kiruvchi alohida davlatlar 
o’rtasida; 
-tariflar 
va 
savdolar 
Bosh 
bitimi 
(GATT), 
Savdo 
va 
rivojlanish 
bo‘yicha 
BMTning 
konferensiyalarni 
(YuNKTAD), 
BMTning 
Yevropa 
iqtisodiy 
komissiyasi 
(EIK) 
doirasida 
ko‘p 
tomonlama kelishuvlar asosida amalga oshiriladi. 
Tashqi 
iqtisodiy 
siyosat 
- 
bu 
milliy 
joriy 
va 
strategik 
maq- 
sadlarga 
muvofiq 
tashqi 
iqtisodiy 
munosabatlar 
sohasida 
davlat 
ldoralari 
tomonidan 
amalga 
oshiriladigan 
choro-tadbirlar 
yig'indisidir. 
Tashqi 
iqtisodiy 
siyosatining 
makon 
jihati 
jahon 
va 
mam- 
lakat 
iqtisodiyotiga 
ta’sir 
ko'rsatishning 
asosiy 
yo‘nalishlari 
bo’yicha 
davlatning 
harakatlarini 
belgilaydi. 
Ushbu 
belgiga 

---

binoan 
davlatning 
tashqi 
iqtisodiy 
siyosati 
tarkibiga 
tashqi 
savdo 
siyosati, 
tashqi 
investitsiya 
siyosati, 
valyuta 
siyosati. 
bojxona siyosati kiradi (18.2.1-rusm) 
Davlatning 
tashqi 
savdo 
siyosati 
xalqaro 
darajada 
tovarlar, 
ishlar, 
xizmatlar, 
axborotlar, 
intellektual 
faoliyat 
natijalari 
bilan 
amalga 
oshiriladigun 
ayirboshlashni 
qamrab 
oladi 
va 
eksport 
va 
import 
siyosatlari 
birgalikda 
tashqi 
savdo 
siyosatini 
tashkil etadi. 
Tashqi 
savdo 
bo'yicha 
davlatning 
eksport 
siyosati, 
deganda 
mamlakatning 
raqobatbardosh 
tovarlar, 
xizmatlar 
va 
intellektual 
mulklari 
jahon 
bozorida 
sotishga 
va 
ushbu 
lovarlami 
ishlab 
chiqarishni 
rag'batlantirishga 
yo’naltirilgan 
chora-tadbirlar tushuniladi. 
Eksport 
qiluvchi 
korxonalani 
rag‘batlantirishda 
davlat 
buyurtmalari, byudjetdan moliyalash, imtiyozli kreditlar berish, ilmiy tadqiqot va tajriba 
konstruktorlik 
ishlarini 
moliyalash 
va 
hokazolardan foydalaniladi.