Иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солиш усуллари фани бўйича

10.4.1-chizma 
Mehnat bozori ob`ekti va sub`ektlari
1
 
 
Mehnat bozorining shakllanishi, rivojlanishi va amal qilishiga quyidagi omillar ta`sir 
ko`rsatadi: 
- demografik omillar. Ular o`z ichiga aholining soni, o`sish sur`ati, tarkibi, unga iqtisodiy 
faol aholining ulushi va uning harakatchanligi (mobilligi) kiradi; 
- ijtimoiy omillar. Ular jumlasiga aholining turmush darajasi, jamiyatning ijtimoiy tarkibi, 
ijtimoiy hamkorlik munosabatlarining rivojlanganlik darajasi kiradi; 
o- tashkiliy-huquqiy omillar, ular tarkibiga tadbirkorlik, mehnat munosabatlarini tartibga 
solishning huquqiy bazasi ishlab chiqilganligi va sifati, amal qilish samaradorligi; davlat 
boshqaruv organlari va muassasalarining mehnatni hamda aholining ish bilan bandligini tashkil 
etish, tartibga solishdagi rolini ifodalovchi omillar kiradi (12.1.2-chizma). 
10.4.2-chizma 
Mehnat bozorining vazifalari va unga ta`sir etuvchi omillar
Mehnat bozori amal qilish mexanizmining muhim komponentlariga quyidagilar kiradi: 
- ishchi kuchiga talab. U mehnat bozoridagi ishchi kuchiga bo`lgan ijtimoiy ehtiyojning 
umumiy hajmini ifodalaydi; 
- ishchi kuchi (mehnat) taklifi, ishlashni istayotgan ishchi kuchining umumiy miqdori. Ishchi 
kuchi jinsi, yoshi, ma`lumoti, kasb-kori, malakasi nuqtai nazardan turli tarkibda namoyon bo`ladi; 
- ishchi kuchi bahosi ishchi va xodimlarning ish haqida ifodalanadi, ish haqi tovar 
qiymatining puldagi ifodasi, bozor bahosidir. 
10.4.3-chizma 
Mehnat bozori tarkibi (segmentlari)
1
1
Муаллиф томонидан тузилди. 
1
Муаллиф томонидан тузилган. 
Mehnat bоzоri
Eng yuqоri malakali 
mutaxassislar bоzоri 
Ishchi kasb-kоrlari mehnat 
bоzоri 
Qоldiq mehnat bоzоri 
Malakali kadrlar bоzоri 
Kam malakali xоdimlar va 
xizmat ko`rsatish sоhasi 
mehnat bоzоri 
Nоrasmiy mehnat bоzоri 

---

- ishchi kuchi qiymati. Ishchi kuchi qiymati uni takror ishlab chiqarish uchun zarur bo`lgan 
moddiy va nomoddiy ne`matlar, xizmatlar qiymati bilan belgilanadi; 
- raqobat. Raqobat ish beruvchilar o`rtasida yuqori malakali ishchi kuchini jalb etish uchun 
olib borilsa, yollanma xodimlar o`rtasida yuqori haq to`lhanadigan ish o`rinlari uchun raqobat 
kurashi yuz beradi. Shuningdek, ish beruvchi va yollanma xodimlar o`rtasida ishga yollanish 
shartlari yuzasidan raqobat bo`ladi (10.4.4-chizma).