Müəllim: Şəhla Fətəliyeva FeehlaHYPERLINK "mailto:Feehla@gmail.com"@gmail.com
Plan:
Orfoepiya və tələffüz anlayışı
Tələffüz üslubları
Orfoepiya ədəbi dilin şifahi qolunu ümumi normalar əsasında formalaşdıran, yəni
fonetik cəhətdən ümumiləşdirici normaları təzahür etdirən tələffüz qayda-qanunlarının sistemli məcmusudur. Orfoepiya anlayışını bəzən çox dar, bəzən də çox geniş mənada başa düşmək olar.
Orfoepiya anlayışını geniş mənada qəbul etmək məqsədə daha çox uyğundur. Çünki ədəbi tələffüzün əsas cəhətləri, xüsusən bu və ya digər səsin müəyyən fonetik şəraitdə, yəni ayrılıqda, digər həmcins və ya ayrı cins səslə yanaşı olduqda, sözün əvvəlində, ortasında, sonunda olduqda, qrammatik formalarda və söz birləşmələrində yanaşı gəldikdə necə tələffüz edilməsi qayda-qanunları, eləcə də vurğu, intonasiya normaları geniş mənada orfoepiya anlayışı ilə üzvü sürətdə bağlı məsələlərdir.
Azərbaycan dilində əsasən sabit vurğu var, sərbəst vurğu məhdud dərəcədədir. Son zamanlar ədəbi dildə geniş dairədə işlənən alınma sözlərin bir qismində də vurğu sözün əvvəlində, söz ortasında işlənilməsi halları artmışdır. Buna görə də Azərbaycan dili orfoepiyası mövzuları sırasında vurğu məsələsindən də bəhs etmək lazımdır.
Belə bir cəhəti də nəzərə almalıyıq ki, şifahi-ədəbi dilin normalar sistemi anlayışı ilə bağlı olduğundan, şifahi ədəbi dilin müxtəlif üslubları ilə əlaqədar bir sıra cəhətləri əhatə edir.
|
