İxtisas: tspx kurs: IV fənn: Defektologiya və loqopediyanın əsasları

Səsin hündürlüyü – eşitmə orqanında titrəyişli hərəkət tezliyinin dərk olunmasıdır. Səsin hündürlüyü səs tellərinin uzunluğundan,qalınlığından və geriləmə dərəcəsindən asılıdır. Yəni bir saniyədə rəqslənmə tezliyi böyük olduqda səsin qüvvəsidə yüksək olur. Əksinə,həmin müddətdə rəqs tezliyi az olduqda səsin qüvvəsi də alçaq olur.Səsin tonu herslə öçülür.Ani danışıq zamanı səs tonu kişilərdə 85-200 hers,qadınlarda isə 160-340 hers müəyyənləşdirilir.

Tonun yüksəlməsi zamanı səs telləri qısalır və nazikləşir,səslənmədə səs telləri yastı,möhkəm,dartılmış,geniş və nazik lövhəciklər şəklini alır.Bütün bu mürəkkəb dəyişikliklər səsin müxtəlif çalarlarını yaradır.İntonasiya və ifadəliliyi təmin edir.

Müasir dövrdə səs yaradıcılarının iki nəzəriyyəsi vardır.Ən qədim nəzəriyyə mioelastik nəzəriyyə adlanır. Bu nəzəriyəyə görə səs telləri passiv ehtirasa gəlir. Səs iki faktorun birgə fəaliyyəti

a)havanın səs telləri təyziqindən

b) səs əzlələrinin gərilməsi nəticəsindən əmələ gəlir.

Yeni nəzəriyyə neyroxronastik nəzəriyyədir .Bu nəzəriyyənin müəlifi fransız psixoloqu Yussondur.O,belə hesab edirdi ki, səs tellərinin sinir siqnallarına cavab olaraq aktiv şəkildə aralanması nəticəsində meydana çıxır.(Aşağı qırtlağın siniri ilə səs əzələlərinə gedən siqnalların sayı dəqiqliklə insan səsinin əsas tonunun tezliyinə uyğundur.)

2.Uşaqlarda səsin inkişafı. Uşaq səsi yaşlı adamın səsindən gücünə,hündürlüyünə və tembirinə görə fərqlənir.Bütünlükdə uşaq səsinin aşağıdakı keyfiyyətləri ilə xarakterizə olunur.

• 
  Səsin cingiltililiyi.
  
• 
  Obertonların azlığı.
  
• 
  Diapozonun kiçik olması.
  
• 
  Səsin gücünün az olması.
  

Məlumdur ki, uşaqlarda səsin inkişafı bir neçə mərhələdə həyata keçirilir.

1. 
   Məkətəbə qədər dövr.
   
2. 
   Mutasiyadan əvvəl(13-15yaş)
   
3. 
   Mutasiyadan sonra(15-17 yaş)
   

Məktəbəqədər yaş dövründə uşağın fonasiyası qırtlaq əzlələrinin zəifliyi ilə əlaqələndirilmiş səs tellərinin kənar dartılması nəticəsində həyata keçirilir.

Mutasiyadan əvvəlki mərhələdə isə səs yaratma aparatı üzvlərinin anatomik inkişafı ilə yanaşı qırtlağın reseptor aparatının inkişafının bitməsi ilə həyata keçir.