Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati

5.2. Pedagogik kuzatish ilmiy tadqiqot usuliyati 
Tadqiqotchi qo‘llayotgan bu usuliyatning ijobiy tomoni shundaki, izlanuvchining o‘zi tadqiqotda aynan ishtirok 
etmaydi. Xayotdagi kuzatishdan farqli o‘laroq, bu usuliyat kuzatish predmetini aniq o‘rganadi, kuzatilayotgan va 
undan aniqlangan dalillarni tezlik bilan xisobga oladigan tizimni ishlab chiqishi va uni izlanishda qo‘llashi oson 
kechadi. Maxsus bayoennomalar, yozuvdagi shartli ifodalagichlar va tadqiqotni osonlashtiradi. Barcha ilmiy 
kuzatishlar natijasi kuzatuvchi-ning shaxsiy qobiliyatigagina boliq bo‘lmasligi lozim, chunki o‘rganilayotgan dalillar, 
ularni natijalari ko‘pchilikda turlicha fikr xosil bo‘lishiga olib keladi. Bu usuliyatning qulay tomoni shundaki, bir 
vaqtni o‘zida bir necha kuzatuvchi bir oboektni kuzatishi va natijalarni solishtiriladi. Bunda ayrim apparatlar o‘sha 
xarakatning bajarilishini qayta takrorlashi yoki tadqiqot o‘lchoviga qarab uni foto, kinospyomka, video, magnit 
tasmasi yozuvi va boshqalar) orqali kuzatish lozim bo‘lgan xulosalarni qiladi. Bunday xulosalar oboektiv bo‘ladi. Uni 
ijrosidagi kamchiliklar yoki yangiliklarni takroriy ko‘rish imkoni bor. Lekin qator sport turlari, xarakat faoliyati va 
xarakat aktini baxolashda baxslar, munozaralar qilishga to‘ri keladi. Xulosalar suboektiv bo‘lib yakuniy xulosa 
natijasiga salbiy taosir qilish xollari xam uchraydi. 
Xozirgi zamon jismoniy tarbiya nazariyasi xarakatlarni ijrosi bajarilishidagi ayrim dalillar va ular xaqidagi 
xulosalarda noaniqlikga yo‘l qo‘yilishi mumkin. Masalan, badiiy gimnastika, akrobatika, suvga sakrash, figurali 
uchish va boshqalarda xarakatni ifodalanishi bayoni faqat ko‘z bilan baxolanadi. Qator xakamlarning xar qaysisi o‘z 
fikrini o‘zicha bayon qiladi, umumiy xulosa shunga qarab chiqariladi. Bunday kuzatish usuliyati tadqiqotchi yoki 
kuzatuvchida o‘ta kuchli saloxiyatni talab qiladi. 
Keng tarqalgan, aniq xisobga olish usuliyatlaridan biri xronometrlashdir. «Xrono»-vaqt, «metr» ulchov 
demakdir. Bunda xarakatni bajarish uchun sarflangan vaqtga qarab natija taxlil qilinadi. Masalan, 800 metrga 
yugurishda xar bir 100 metr uchun sarf bo‘lgan vaqt yoki darsni, trenirovka mashulotining boshidan oxirigacha 
zichlikni aniqlash maqsadida xronometrlash mashulotning asosiy vaqtini samarasiga baxo berish uchun foydalaniladi.