Jizzax politexnika instituti

An'anaviy-ko‘rgazmali yondashuvda asosan dars o‘tishning an'anaviy (ta‘lim jarayoni markazida o‘qituvchi bo‘lgan) metodlarning

Afzalliklari	Kamchiliklari
1. 2. 3.	1. 2. 3.

Noan'anaviy (ta‘lim jarayoni markazida o‘quvchi, talaba turgan) o‘qitish metodlarining
Afzalliklari	Kamchiliklari
1. 2.	1. 2. Va hokazo

3. Rossiyalik olimlarning fikricha metodlarni quyidagi jadvalda ko‘rsatilgan omillarning ahamiyatidan kelib chiqib dars o‘tishda qo‘llanаsh uchun tanlangani maqsadga muvofiq.²³

O‘quv metodlarini tanlashga ta‘sir etuvchi omillar
jadval

Omillar	Omillar ta‘siri	O‘rni
O‘qitishning maqsadi va unga erishish zarurligi	0.90	1
O‘qitishning motivatsiya darajasi	0.86	2
O‘qitishning qonuniyatlari tamoyillarini amalga oshirish	0.84	3
Mavzu mazmuni va qo‘yilgan talablar	0.80	4
O‘quv axborotlarini murakkabligi va me’yori	0.78	5
O‘qitilayotganlarning tayyorgarlik daralasi	0.65	6
O‘qitilayotganlarning qiziqishi, faolligi	0.65	7
O‘qitilayotganlarning yoshi, ishchanligi	0.62	8
Mashq qilish, sabr-toqat, bardoshlilik va ko‘nikmalarni shakllantirish,	0.60	9
Talab etiladigan vaqt	0.55	10
Moddiy-texnik, tashkiliy sharoitlar	0.50	11
Metodniavvalqo‘llanilganmiyokiyo‘qligi	0.40	12
Mashg‘ulot tipi va tarkibi	0.38	13
O‘quv jarayoni qatnashchilarining o‘zaro munosabatlari	0.37	14
Guruhdagi o‘qitilayotganlar soni	0.36	15
Pedagogning kompitentlik darajasi	0.35	16

Topshiriq: Sanab o‘tilgan omillarning ahamiyatiga ko‘ra joylashtirilishi to‘g‘ri deb hisoblaysizmi? Sababini izohlang. O‘qitishning motivatsiya darajasi deganda nima ko‘zda tutilgan. Nima sababdan u ikkinchi o‘rinda turibdi? Motivatsiyani ifodalagan qanday maqollarni bilasiz?


4. Quyidаgilаrni diqqаt bilаn o‘qing.
Dars o‘tishda turli metodlarni qo‘llash zaruriyati
Birinchidan, dars o‘tishda turli uslublarni qo‘llash uni qiziqarli bo‘lishiga olib keladi, talabalarning diqqati o‘tilayotgan darsni o‘zlashtirishga qaratiladi. Bir xil metodda dars o‘tilaverishi talabalarni zeriktiradi. Psixologlar tadqiqotlariga ko‘ra har qanday mohir o‘qituvchi ham bir xil metodni qo‘llab dars berar ekan, aytaylik, ma‘ruza o‘qir ekan, talabalar dastlab 20 minut, so‘ngra darsni tugashidan oldin 20 minut ma‘ruzani diqqat bilan eshitar, kolgan paytda xayolga berilib ketar ekan.
Ikkinchidan, talabalarning darsni o‘zlashtirish, bilimni qabul qilish qobiliyatlari har xil bo‘lib, turli uslublarni qo‘llashgina o‘tilayotgan mavzuni talabalar tomonidan nisbatan to‘liq o‘zlashtirishga olib keladi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, bilimni o‘zlashtirish jarayonida mavzuni tezroq anglashga bir xil talabalarga bir uslub yordam bersa, ikkinchilariga boshqa uslub yordam beradi
G‘apb olimlari tomonidan chop etilgan uslubiy adabiyotlarda^ bilim berish uslubiga ta‘sir etuvchi parametrlarga:1) har bir talabanig individual xususiyatlari; 2) axborotni qayta tiklash qobiliyati;3) talabalarni bir-biriga o‘zaro ta‘sir ko‘rsatishi, hamkorlik qilish xislatlarini kiritishadi.
Psixologlar odamlarni introvert va ekstravert guruhlarga bo‘lishadi: Introvert tipidagi talabalar ko‘proq individual qatnashish ustun dars o‘tish uslublarini yoqtirishadi. Ekstravert guruhidagi talabalar o‘qitishning faol turlarini, boshqalar bilan hamkorlikda bajariladigan uslublarni yoqtirishadi.
Insonda olgan axborotni qayta ishlash qobiliyati ham turlicha. Talabalar bilim olish, olgan axborotlarini yodda saqlash, tushunish va qo‘llashda ham bir-biridan farq qiladilar. Ba‘zi talabalar uchun verbal (so‘zda ifodalangan) axborot, masalan, ma‘ruza eshitish yoki radio orqali tinglash yetarli. Boshqalari uchun esa vizual (ko‘rish) axboroti muhim. Ular ko‘rgazmali qurollar: jadval, sxema, grafik. diagramma kabilar orqali mavzuning mazmuniga tez tushunishadi. Uchinchi guruh talabalar uchun kinestetik (o‘zi qatnashuvchi) axborot foydali. Ular o‘qitishningaktiv uslublari, modellashtirilgan o‘yinlarda rol o‘ynash orqali axborotni yaxshi o‘zlashtiradilar.


Topshiriq:Ko‘rsаtilgаnlаrdаn tаshqаri yanа qаndаy sаbаblаr turli-tumаn mеtоdlаrni qo‘llаsh zаruriyatini kеltirib chiqаrаdi? Nimа sаbаbdаn хоzir intеrаktiv mеtоdlаrni qo‘llаshgа diqqаt qаrаtilаyapti? Fikringizni bildiring vа uni аsоslаng.

. 5. O‘quv jarayonini tashkil etishdagi didaktik xarakterdagi kamchiliklar

xayrixoh emas-ligi, talabalarni ko‘r-ko‘rona so‘z-siz bo‘ysunishga majbur qilishi




 yordambe-rishga tayyor turishdagi kamchiligi;

 yordambe-rishga tayyor turishdagi kamchiligi;



O‘qituvchi-ning hukm-ronlik rolini o’ynashi;




Didaktik xarakterda-gi kamchi-liklar:




xushmuo-malalik, xush-fe’llikning yetishmasligi;




‘qituvchi-ning o‘zini tuta bil-masligi;