Jizzax politexnika instituti

Elektron raqamli imzoning ishlash jarayoni 
Qabul qilib olingan 
ma‘lumotlarning haqiqiy yoki haqiqiy emasligini aniqlash masalasini, ya‘ni 
ma‘lumotlar autentifikatsiyasi masalasining mohiyati haqida to‘htalamiz.Ochiq 
kalitli kriptografik tizimlar qanchalik qulay va kriptobardoshli bo‘lmasin, 

---

34 
autentifikatsiya masalasining to‘la yechilishiga javob bera olmaydi. 
Shuning uchun autentifikatsiya uslubi va vositalari kriptografik 
algoritmlar bilan birgalikda kompleks holda qo‘llanilishi talab etiladi.Quyida 
ikkita (A) va (B) foydalanuvchilarning aloqa munosabatlarida autentifikatsiya 
tizimi raqib tomonning o‘z maqsadi yo‘lidagi qanday xatti-harakatlaridan va 
kriptotizim foydalanuvchilarining foydalanish protokolini o‘zaro buzilishlardan 
saqlashi kerakligini ko‘rsatuvchi holatlar ko‘rib chiqiladi. 
Rad etish 
(renegatstvo)-
Foydalanuvchi (A) foydalanuvchi (B) ga haqiqatan ham 
ma‘lumot jo‘natgan bo‘lib, uzatilgan ma‘lumotni rad etishi mumkin.Bunday 
qoida buzilishining (tartibsizlikning) oldini olish maqsadida elektron (raqamli) 
imzodan foydalaniladi. 
Modifikasiyalash
 
(o’zgartirish)-
Foydalanuvchi (B) qabul qilib olingan 
ma‘lumotni o‘zgartirib, shu o‘zgartirilgan ma‘lumotni foydalanuvchi (A) 
yubordi, deb takidlaydi (da‘vo qiladi). 
Soxtalashtirish
-Foydalanuvchi (B)ning o‘zi ma‘lumot tayyorlab, bu soxta 
ma‘lumotni foydalanuvchi (A) yubordi deb da‘vo qiladi.
Faol modifikatsiyalash (o’zgartirish)
-
(A) va (B) foydalanuvchilarning 
o‘zaro aloqa tarmog‘iga uchinchi bir (V) foydalanuvchi noqonuniy tarzda 
bog‘lanib, ularning o‘zaro uzatayotgan ma‘lumotlarini o‘zgartirgan holda 
deyarli uzluksiz uzatib turadi.