Joqarı bilimlendiriw, pán hám innovaciyalar ministrligi NÓkis innovaciyaliq instituti «Tastıyıqlayman» Oqıw isleri boyınsha prorektor

Orfografiya va orfoepiya

Amaliy mashg‘ulot ta’lim texnologiyasi modeli
7-tema	Orfografiya, onıń tiykarǵı principlerı boyınsha soraw -juwap ótkeriw, shınıǵıwlar, test tapsırmaları orınlaw hám tilge tiyisli analiz qáliplerin toltırıw.
Vaqti: 2 soat		Talabalar soni: 30 ta
Mashg‘ulot shakli		Amaliy mashg‘ulot
O‘quv mashg‘ulotining tuzilishi		1. Quralǵan bólek. 2. “Orfografiya, onıń tiykarǵı principlerı” temasına tiyisli soraw -tapsırmalar, shınıǵıwlar arqalı studentler bilimin tekseriw hám bekkemlew. 3. Test tapsırmaları tiykarında studentler bilimin anıqlaw hám bekkemlew 4. LTQ texnologiyası arqalı studentler bilimin baqlaw hám bahalaw 5. Temanı juwmaqlaw.
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi		Studentlerde Orfografiya, onıń tiykarǵı principlerı haqqındaǵı bilimlerdi quram taptırıw.
Pedagogikalıq wazıypalar : 1. Quralǵan bólek. 2. Uyge berilgen shınıǵıwlar arqalı studentler ibilimini tekseriw hám bekkemlew. 3. Test tapsırmaları arqalı studentler ibilimini tekseriw hám bekkemlew. 4. LTQ tiykarında studentler bilimin anıqlaw hám bahalaw. 5. Shınıǵıwdı juwmaqlap, studentler bilimin bahalaw.		Oqıw iskerligi nátiyjeleri: 1) auditoriyanıń sanitariya jaǵdayı, qatnas, tema, uyge berilgen tapsırmalar anıqlanadı, gruppa jurnalı rásmiylestiriledi; 2) studentler uyge berilgen shınıǵıwlar maydanınan juwap berediler; 3) studentler test tapsırmaları orınlasadı ; 4) studentler tema juwmaǵında bahalanadı.
Ta’lim metodi		Tarqatpa materiallar menen islew, test, LTQ texnologiyaları
Ta’limni tashkil etish shakli		Amaliy, individual.
Didaktik vositalar		Sabaqlıq, oqıw qóllanba, tarqatpa materiallar.
Tálimdi shólkemlestiriw sharayatı		Bir gruppaǵa mólsherlengen bólme.
Nazorat		Test, óz-ózin baqlaw, refleksiya

Amaliy mashg‘ulotning texnologik xaritasi

Dars bosqichlari va vaqti	O‘qituvchi	Talaba
1-boqich Kirish(5 daqiqa)	1. Ámeliy shınıǵıwdıń quralǵan bólekın, tekseriwdi ámelge asıradı.	1.Auditoriya sanitariya ahvolini tartibga keltirishadi.
2-bosqich Asosiy bosqich (70 daqiqa	1. “Orfografiya, onıń tiykarǵı principlerı” temasına tiyisli shınıǵıwlar arqalı studentler bilimin tekseriw hám bekkemlew. 2. LTQ texnologiyası arqalı studentler bilimin bahalaw hám bekkemlew 3. Test texnologiyası arqalı studentler bilimin baqlaw hám bahalaw 4. Studentlerdiń sorawlarına juwap beredi.	1) studentler “Orfografiya, onıń tiykarǵı principlerı” temasına maydanınan 1-qosımshada berilgen shınıǵıwlardı atqaradılar, bir-birleriniń juwapların toldıradılar ; 2) studentler tema maydanınan 2-qosımshada berilgen LTQ tapsırmaların atqaradılar ; 3) studentler tema maydanınan 3-qosımshada berilgen test sorawlarına juwap berediler
4-bosqich Yakuniy bosqich (5 daqiqa)	1. Studentlerdi xoshametlew, bahalardı járiyalaw, uyge wazıypa beriw, shınıǵıwǵa juwmaq soǵıw.	1. Bahaların esitiwedi, uyge wazıypanı jazıp aladı.

Soraw hám tapsırmalar
1. Orfografiya ne? Orfografiyanıń tiykarǵı orfografiya qaǵıydaların aytıń.
2. Orfografiya qaǵıydaları qanday principler tiykarında islep shıǵıladı?
3. Hárip hám belginiń parqın aytıń. Ózbek álippesinde neshe hárip hám neshe belgi bar?
4. Alfavit ne? Onıń áhmiyetin aytıń. Ózbek jazıwınıń ayriqsha qásiyetlerin aytıń.
5. Fonetikalıq princip tiykarında islep shıǵılǵan tiykarǵı orfografiya qaǵıydaların hám olardı orfografiya qaǵıydalarınıń qaysı túrine kiriwin aytıń.
6. Morfologiyalıq principke tiykarlanatuǵın orfografiya qaǵıydaların aytıń.
7. Formasıy dástúriy (tariyxıy dástúriy) principke tiykarlanatuǵın orfografiya qaǵıydaların aytıń.
8. Grafik princip neni belgilep beredi?
9. Orfoepiya (aytılıw ) qaǵıydaları haqqında gápiring
10. Unlilar ofoepiyasihaqida nerni bilesiz?
11. Ayırım dawıssızlar orfoepiyasi haqqında gápiring.
1-qosımsha
”Kesteli shınıǵıwlar kompleksi”dan uyge berilgen shınıǵıwlar soraladı. (Kitap formasında ámeldegi).
2-qosımsha.
“Tilge tiyisli analiz qálipleri”dan variantlar atqarıladı. (Kitap formasında ámeldegi).

3- qosımsha.

Tema boyınsha test tapsırmaların orınlaw (test variantları bólek beriledi).

1. Qaysı qatardaǵı sózlerdiń ekinshisi nadurıs jazılǵan?

A) aydarha hám aydarha B) bekik hám tuyıqik C) biymániliklik hám bema'nolik D) barlıq juwaplarda ekinshi sózler tuwrı jazılǵan
2. Nadurıs jazılǵan sózler qatarın belgileń.
A) tasavuf, tasaruf, tasavur B) qálew, abstrakt, weń az
C) avf, ayuhannos, mone' D) A, C.
3. Qaysı qatarda ayırıw belgisiniń qollanıw ornına kóre qatege jol qoyılǵan?
A) keshirimli, ma'bud, muńli B) ma'shum, juwapkershilik, ma'sud
C) administrator, gúnasız, ma'shuq D) ǵarǵıs alǵan, minba'd
4. Fonetikalıq princip (princip) tiykarında jazılǵan sózlerdi belgileń. 1) yasha ; 2) yayra; 3) jasna ; 4) oyna ; 5) eki; 6 ) úshew;
7) jamaw ; 8) ǵoza ; 9 ) jılawıq ; 10 ) oyınshıq.
A) 1, 4, 5, 7, 9 B) 1, 2, 3, 5, 6 C) 5, 7, 9 D) 1, 5, 7, 9, 10
5. Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesiniń “Ózbek tiliniń tiykarǵı orfografiya qaǵıydaların tastıyıqlaw haqqında”gi 1995-jıl 24-avgustda qabıl etilgen sheshimine tiykarlanıp apostrof belgisiniń wazıypaları nadurıs kórsetilgen hukmni anıqlań.
A) “s” hám “h” háripleri qasında kelip, olardı “sh” hárip birikpesinen parıqlaw ushın isletiledi B) arab tilinen ózlesken sózlerde unlidan aldın kelip, onıń aldınǵı dawıssızdan ajıratıp aytılıwın ańlatıw ushın xızmet etedi C) arab tilinen ózlesken sózlerde unlidan keyin kelip, onıń cho'ziqroq aytılıwın ańlatıw ushın isletiledi. D) “n” hám “g” háripleri qasında kelip, olardı “ng” hárip birikpesinen parıqlaw ushın isletiledi.
6. Ózek hám qosımshalardıń jazılıwında birdeylikti támiyinleytuǵın princip (jazıw, princip) ga... A) morfologiyalıq princip dep ataladı B) fonetikalıq princip dep ataladı
C) dástúriy princip dep ataladı D) formasıy princip dep ataladı
7. Bas háriplerdiń qollanıwında qatege jol qoyılǵan qatardı tabıń.
A) oypatlıqlardı jayaw kezganda Bir ájep sezim bar edi mende.
B) Jaqında bul ullı insan “Ózbekstan qaharmani” joqarı ataǵına iye boldı C) Oqıwshılarda Pánler akademiyasınıń xabarshı aǵzası, belgili alım menen bolıp ótken bul ushırasıw úlken tásirler qaldırdı. D) B, C
8. Nadurıs jazılǵan sózdi tabıń.
A) azandaǵı B) programmaulamal C) AQSh D) bexarxasha
9. Tómendegi sózlerden qay-qaysısı fonetikalıq jazıw qaǵıydası tiykarında jazılmaydı?
A) uqqan B) tekkan C) etigi D) pikir-ol yadlaw
10. Qaysı sózde ( ' ) belgisi orınsız qollanǵan?
A) muńli B) administrator C) dám D) ta'qiq
11. Qaysı qatardaǵı gapda orfografiyalıq qatege jol qoyılǵan?
A) Meniń bawırlas dostım - sensan. B) Doslıq úlkemizning qudıreti, shoni. C) Xadichaxon ashshı ashshı jıladı. D) A, C
12. Lotin jazıwına tiykarlanǵan ózbek álippesi tiykarında jazılǵan tómendegi sózlerdiń qay-qaysısı orfografiya qaǵıydasına kóre qáte jazılǵan?
A) yumor B) shpris C) konstitutsiya D) lisey
13. Qaysı sózler ayırıw belgisisiz qollansa, mánisi ózgeredi?
A) kórkem óner, qorǵan, sa'va B) erlik, arxitektor, muńli C) administrator, mash'al, mánis D) shipovnik, maqul, mo''tabar
14. Qáte jazılǵan sózdi tabıń.
A) quvalamoq B) abıraytalab

№