Jumpxv mc xghpx cvhgcjgc cghrcvhn swhgghn mc {hmhfghn

İSLAMIN DƏRƏCƏLƏRİ

Birinci dərəcə: Dildə Allahın yeganəliyinə və həzrət Məhəmmədin (s) peyğəmbərliyinə şəhadət vermək; istər qəlbən qəbul etsin, istərsə də etməsin.²

İkinci dərəcə: İnsan öz qəlbində Allah-taalaya və dini məsələlərə ümumi şəkildə iman gətirib, baş əyir. Bu dərəcədə insanın saleh əməllər yerinə yetirməsi tələb olunur. Onun bə`zən ilahi əmrlərdən boyun qaçırması da ehtimal edilir. “Zuxruf” surəsinin 69-cu, “Bəqərə” surəsinin 208-ci ayələrində İslamın bu dərəcəsinə işarə olunmuşdur.

Üçüncü dərəcə: İnsan qəlbində Allah-taalanın əmr və qadağalarını incəliklərinə qədər qəbul edir və Ona təslim olur. Bu dərəcədə insan canla-başla Allaha təslim olur və elə itaət edir ki, sanki Onu görür; əgər özü Onu görmürsədə, elə hiss edir ki, Allah onu görür.³ İnsani keyfiyyətlərə və səciyyəvi xüsusiyyətlərə malik olmaq, baş əymək, razı qalmaq, zahid və təqvalı olmaq... bu dərəcənin tələb etdiyi sifətlərdəndir.

Dördüncü dərəcə: İnsan öz vücudunu tam mə`nada Allahın ixtiyarına verir.<sup>4</sup> Bu dərəcəyə yalnız ilahi övliyalar malik ola bilər. Bə`zi alimlər İslamın bu dərəcəsini “böyük İslam” adlandırmışlar.⁵

İslam və imanla bağlı aşağıdakı iki rəvayətə diqqət yetirmək çox faydalıdır:

1. Məsumlardan: (ə) “İnsanın mö`min adı qazanmasının minimum şərtləri hansılardır?” – deyə soruşulduqda, buyurdular: “Haqq Allahdan başqa heç bir mə`bud olmamasına şəhadət vermək, bir olan Allahdan başqa heç bir şeyə pərəstiş etməmək, Onun Rəsulunu (s) və imamları qəbul etmək.”⁶

2. İmam Sadiq (ə) buyurmuşdur: “Bə`zi vaxtlar Allahın bəndələri mö`minlikdən öncə müsəlman olurlar, lakin müsəlmanlıqdan öncə mö`min ola bilmirlər. Buna əsasən, İslam imandan qabaqkı bir mərhələ və dərəcədədir. Onun (İslamın) imanla müştərək nöqtələri var. (Allah-taalanın qadağan etdiyi) Kiçik və böyük günahlara yol verənlərə iman (mö`min) yox, yalnız İslam (müsəlman) adı vermək olar. Əgər onlar tövbə etsələr, iman mərhələsinə qayıda bilərlər. Onları yalnız inkar və “istihlal” halı küfrə sövq edər. «İstihlalın» mə`nası budur ki, Allahın halalını haram, haramını isə halal bilib, buna qəlbən etiqad bəsləsinlər. Belə bir şəriatdə onlar İslamdan çıxıb, küfr vadisinə daxil olarlar.”⁷

Beləliklə, yalnız icmali yəqin və elm həddində Allaha mə`rifəti olanlar mö`minlər zümrəsindən sayıla bilər. Qeyri-mö`minlərdə isə belə bir mə`rifət yoxdur. Onlar ya şəkk-şübhə, ya nadanlıq, ya güman, ya da hər üçünə qərq olmuşlar. Eləcə də, küfr, ikiüzlülük və şirkin yaranmasına yalnız mə`rifət və Allahı tanımaq maneələri yox, bə`zən əxlaqi və psixi amillər də öz tə`sirini göstərir.

***
SUAL 6: Qur`an baxımından münafiqlərin və mö`minlərin əqidəsi onların rəftar və ruhiyyələrində necə aşkarlanır?

ƏQİDƏLƏRİN AŞKARLANMASI

Əmirəl-mö`minin Əli (ə) buyurmuşdur: “Mö`minin əqidəsi (imanı), kafirin inkarı (küfrü) onların rəftar və əməllərində müşahidə olunur.”¹ İnsanların əməl və rəftarları Allaha, vəhyə, risalətə və dini məsələlərə mə`rifət əsasında aşkarlanır və onların əqidələrini göstərir.

İndi isə Qur`ani-kərim baxımından münafiqlərin, kafirlərin və mö`minlərin əməl və rəftarlarının xüsusiyyətlərinə diqqət yetirin:

MÜNAFİQLƏRİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ

Ərəb ədəbiyyatında “nifaq” sözü gizlətmək, küfr etmək və zahirdə imanlı olmaq mə`nasını bildirir. Qur`ani-kərimdə də zahirdə İslamı qəbul edib, batində küfr etmək münafiqlərin xüsusiyyətlərindən sayılmışdır. (Əqidədə yaranan) Bu nifaq əməldə, aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir:

Münafiqlərin siyasi xüsusiyyətləri:

1-Biganələrlə dostluq etmək.²

2-Vilayət məqamından üz çevirmək.³

a) Dini hökuməti qəbul etməmək.⁴

b) Vilayət göstərişlərinin (əməli olaraq) əksinə çıxmaq.⁵

3-Fürsətdən istifadə etmək.⁶

4-Mö`minləri təhqir etmək.⁷

5-Fitnə-fəsad törətmək.⁸

6-Psixoloji qalmaqal yaratmaq.⁹

7-Günahları yozmaq.¹⁰

Münafiqlərin psixoloji xüsusiyyətləri:

1-Özünü böyük görmək.¹¹

2-Qorxu içində olmaq.¹²

3-İztirab və həyəcan içində olmaq.¹³

4-İnadkarlıq.¹⁴

5-Mə`nəvi süstlük.¹⁵

6-Nəfsani istəklərə uymaq.¹⁶

Münafiqlərin əxlaqi xüsusiyyətləri:

1-Özlərini göstərmək:

a) Yalan danışmaq və riya.¹⁷

b) Yalan and.¹⁸

v) Özlərinin yanlış üslublarını yozmaq.²

q) Zahirlərinə fikir vermək.³

d) Yalan və`dələr vermək.⁴

2-Dini həqiqətləri gözdən salmaq və şübhə yaratmaq.⁵

Münafiqlərin ictimai xüsusiyyətləri:

1-İman və islahat şüarları.⁶

2-İnsanları yaxşı işlərdən yayındırıb, çirkin işlərə də`vət etmək.⁷

3-Paxıllıq etmək.⁸

4-Mö`minlərdə eyb axtarıb, onları istehza etmək.⁹

5-Bədxahlıq – başqasının başına gələn bəla və müsibətə sevinmək.¹⁰

6-Kin-küdurət saxlamaq.¹¹