Juviviscens
Yüklə 2,44 Mb.
|
|
N a plenas 292 plenas devorabat:sed an iis vescerentur? non parum dubito. Secundum, quo prosectior est forma, eo plures , & elaboratiores admittit dispositiones, qua in tres claffts rtferun- J»r,ad temperiem,synthesim, spiritum calidum & humidum radicale. Pro temperieeft is,quem explicui minirooru ordo, ytosyntbeli sunt ossa, nervi, caro, venæ , tendines ,parenchymata singula sua sede reposita. Sfirhus veroinsitus, & humidum radicale, quod ultimam dispositionem ponit, oritur a totius na turæ nixu , cum ad ilium concurrat fa.ventamsemen,influxus coeli.& paitiu . tempencs :atque ut forma ignobiliores nobilioribus substemuntur , pariter & matcria rudis , ad elaboratiorem est apposita. Ex his explicari plurima possunt in Theorica medicinæ dissicillima , de generatione rerum , toto generediffe* rentium,innostrocorpore, quales sunt lapides, vermes, lumbrici, &solvi quapo illa,quæ ad ranam, ut dicunt,v non paucos philosophos , ncque ignobiles, tanquam ad bonum hospitiumdeduxiti
cumde generatione ani» malium insectorum, quæque ex putri
materiasiuntdisputarent : quo de argumento gumento omnibus palmam eripuit doctissimus hujus ætatis philosophus
Fortunius Licetus,primariusBononiæ prosessor,™ libris defpontanes vivei, tium
(.rtu,
lumbricorum minima tertii, vert! gra tia, ordinis,qax cumalimentisaflumpta,
vim concoctricem subterfugerunt, atque quod debilior csset , non ita
potuerum edomari , quin servarent feminaksjpiritusformttmc/ue partidem ,
undeex aliquahorum copia, quæ tanto facilius cumulantur, quo sympathiaea
adseinvicemtrahit, & jungit, sit, ut excitati spiritus,quiin minimisdiutissime
c6servantur, sepaiilatim persiciat, & .abducto ad se alimento crescant.
Calculi vero siunt ex renum qualitate Lithopolitica,id est,petrisica,qu5 aliude
non provenit 3 nisi quod excisum a parentibus semen, illi parti efformandas
destinatum , quidpiam minus elaborati habuit , quod hujuscemodi lapidum
insensibiles particulas semimaceratas,ac veluti colliquatas , tantum deveheret,
.unde 8c paremchyma de ilia qualitate participar,& viscosaarenosaque magis
trahit , sibique nativo quodam visco agglutinat,utexprinc.ii.facileestsub
ducere; fcquitur, quod tandem coa lesces calculus,& ex pluribus iniensibilibusparticulis,
unum valdc ieniibile, &summedolorisicumexurget : adde,
quod ipfelapidum particulæ,ob virtu- * tisexpultricis debilesconatus , & humoris
circumfusiglutinum , adherent aliis, & paulatim agglomerantur coms
plura ; videturque boee philofophandi ratio ipso calculorum aspectu non paru
habere probabilitatis , cum exgranulis compacti esse percipiantur, præscrtim,
ii nondum recocti friabiles (int. Sapienter ergo diætetica nephriticis
alimenta in arenosis nata prohibeti quodomniae/6/o ubi oriunturparticipent;
ex Theophrasto, 1. 1 . & i . de cauiis plant, cap. j. 6. utpatet in vim's, fru*
mentis i ciceribus, quorum aliqui ratione/ oh vix arte ulla macerari unquam
possunt , quapropter alimenta grumis lapidiformibus prædita , ut pira
cidonia &c. nephritici ne attingant, cautumestmedicislegibus Nam cum
succo attraxerunt arenulas aliaque iniensibilia, quæ non satis edomita, in
corpore humano non parum pariunt incommodi, ex visco lapides siunt,&
ex insensibilibus particulis calculi , sex & aniphus unciarum. De ilia autem attractionc
pjtractiorie succivarii, qui aliam naturam,
q'uam viventisinduat,dubium efle non potcst. Narrat Godignus in vittt
Sylvcri tapa terrarum tractum aurifodinis ditissimum
, in quo non raro arborum trunci auri ramentis insignes depræhenduntur,
attracto scilicet eosucco, qui in aurum transiredebuit, ibi enim
ob/b/i'siccitatem,arbores suntfamelicx, vnde obviis quibusvis se se explent;
atenimsucci illius qualirates indomabiles, proprio indulgentes genio, in ipso
truncoaurum siunt. Ita scilicet insitum ebformisad nativum statum reducere
se se , ex p.8.- si quando dispositionibus adhuc vigentibus, neque ali is potentioribussuperinductis,
idmoliripossint. Hæc,& insinita alia, ex Democriti prin •
cipiis licet deducere, undeclarotestimonio nobilique laude Aristoteles lo
co supra citato, xidetur ( inquit ) Demoi crhus omnin prkvidijje,^ prinupiasu[*
posuijft , quilus cmniapcjsent e.xplicari. Quoad poros, elementa pura iis carent,
mixta impersectapaucos habent, quia crassior illis temperies ert, neque
exigunt tanta profluviaspiritum , vel transpirationem , quæ nodrilsiperpoios
sieri possunt , quare vitruni,latcres N 4 cocti
coctiles, vas marmoreum, aliaquchujusmodi odorata spirituosaque servant
melius, essentiasq; chymicorum, quam pixides ebumeæ, buxeæ, aliaque lignea
osseave. Istaenim transudant maniseste, in aliis autem seniim siunt effluvia :
Nemodeporisin ligno dubitabit, qui hederaceum viderit poculum , quod a
Plinio, & aliis observatum est, aquam. capere non posse, vino vero sidelem essecustodem,
cujus rei nonsemel seci experimentum. Ratio dari pofl»et,quod
atomi aqueæ illis poris proportionate sunt, ut pote siguræ magis convenien*
tis,minorisquemagnitudinis.vinovero minima non item; non tamen insiciandaestocculta
hederædos, qualitasque recondita,- oriens a propria partium
contemperatione, Humanifori sub sensum cadunt , & substantia viventium
tota est pervia, sicuti domus undiquaq; columnis tantum suffulta , vel cui plu -
rimæ per ambitum sint senestræ, portæ plures,aliæque exicipiendo aeriapertæ
viæ , heque ullum ell cubiculm, cui porta sua senestrave desit , itautabuno
adaliudsit via, texturainsupermultiformi, varie se £ep ori habent, ita ut op»
time comparetur text ura viventium ti- Halibm finds, quæ itasunt consecta, ut
facile
facile dilatentur,& constringantur,quia
annulatim se se connectunt sila , & foramina nuncgrandiora,nunc patentia
minus pro pedis modo habent. Or pheus fane ut ntis imphxttm animal
conflitui {uisin carminibus cecinit , ex Arist.l.a. degen. anim. c.i.
Quod si subtilitatisf »ror»»» quispiam habere velit argumenta , .consideret
culicis ten'uitatem , qui cum vitæ sit particeps,alimentumexsugit,porosque
habet quibus illud distribuit. Quopersectiora sum mixta.coplures
habent poros , nam varietati parti um , organisque compingendis , plura sunt
neccssaria , atque ex hac mixtionis ex plication, viventiumque textura,intelligitur
quomode siat nutritio, augmerttatioque, quid sit transpiratio, effluviu,
halitus inscnsibilis, fudor , attractio ambientis&c. Plurts itaque sunt mix'
tionumgradus&c. quod trat ostendendam. Propositio XXXVL
Ixplicatur dijsolutio mixt't ex Demo: criciti principiis ,
r-jEneratio , & corruptio, sunt veluti choragi dm naturæ , formarum
N $ admis admissionales , & subductores : Qua; licet adeocontrariasint,tamenmanu se
tenent,ut alteraaliam statim sequatur, sicutidoloremvoluptas,Scvoluptatem
c dolor 3 quare Aristoteles , generatio tinius,est connptio alt erius , & corrupiio
emius , est alterius genesis. Breviter in superioribusexplicuimixtioni6gradus,
hocest,generationum mysteria, quod hie doctrinæ potius fundamenta indi
ces! , quam ut atomorum diffusam universalemquetractationem,cubitale
opus, mihi scribendam proposuerim . Ex principio 8. liipposuirhus, omnia
revocaresead nativum statum , quan tum quidempossunt, quare si ilium deperdunti
vi extrinsecus adhibitæ tris buendum est : atqui status ille naturalis
atomorum , non modo qualitatum est primarum , verum etiam siguram
complectitur, quare statim acextrinse* cum quidpiam,verbi gratia, ignis , ato.
mos igneas in mixti penetralibus refus las, & ad formæ parti umquesibiunitarum
exigentiam siguratas proritat, atomi auxiliaribus illis copiis oiotæ, contempto
formæ imperio, nativæ primæquelibertatiscupid. e , siguram recuperantprimum,
quæ cum sitsphærica & ut sic, unionir,utdiximus, cumeubo
incaCap
incapax,statimexiliunt, & , cum sint
valde mobiles, erumpunt a vinculis» undedistolutionem continuatishujuscemodi
desectionibusconsequi, neces-. sariumest.
Formoe enim illud exercentin qualitates elementales imperium , ut quamdiuvegataest,
istæ maneant sibiobscquentes , 8c subd'itæ , at vero , si debili
quodam agenteproritentur , facilinegotio administris formæ qualitatibus,
quæ ab ipsa promanant , immediate coercentur, cogunturque iis gradibus
exerere suam vim, quæ principi formae magisestapposita. Verum, ut est vir
tus formæ certis limitibuscoercita, eo nonnunqua excrescunt elementorum
vires , ut spretis ejus imperiis, si potius studeant, languorum , & tandem
corruptionis cause : hoc autem dominium formæ necessarium suit , ut aliquandiumixtaconsisterentifacili
enim '
agnoscunt hujuscemodiprincipatum, ut in mixtis impersectis animadvertimus.
Ignis, qui maxime dissol vit mixta,eo velocius:agit, quo minus compactæ
funt compositi particulæ, Innliquibut enim ttnacitcr sibi omnia adhærent,
in
autem tenacioribus vinculitea
contineri, inquibus certa proportions terra prædominatur , ut in satis , 8c
metallis. Corrumpit vero ignis , vel cum flam ma, vel sineflamma, ut in
carbonibus contingit. In corruptione quam flammacomitaturcensideranda,
præter ipsum mixtum, corpus flam:: meum,deindefumus.
Tlamrm ergodesiniri potest3mixtum; impersectii e mixtopersecto tendente
ad corruptionem , vi ignis in humido pingui prædominantis,dicitur mixtum
impersectum , quia tune temporis non insunt mixti conditiones, saltem per •
jiB*: etenim flamwa , est veluti via ad persectam resolutionem : Ignis autem
resolvendivimhabet, neque flaminam emittit , nisi hujus pinguis alimenti
benesicio, quodesicientelucore omni caret; In flarhma itaque est pinguedo,
exhalatio, vapor.halitus,spiritus ignei, quiobsuam raritatem 8c vivacitatem,,
totum corpus, pro varia refractione, varie tingunt, & tandem non desunt
quædam pertinaciores magisqucinclytx mixti qualitates , quod ab odore
colligitur. Concatenanturautcm atomi , atque
sicuti
ficoti catenæ contingeret,quæannulis
quibusdam idemtidem , & altematim privaretur,hocmixtoevenireest intelligendum
, sed antequam integra siat dissolutio, trahunt se se , quæ sirmius
hærent , & in flamma reliquias lux unionisdissolvuntiquosit.ut flamma in
.metæformam,sive conoidem siguram terminetur; cum enimaliæparticulæ
nondum sintfolutæ ,aliæadhuchumidopingui irrorentur,sit, ut paulatim,
modo scilicet agentibus naturalibus proprio, solvantur,& per cuspidisextremaavolent
in fumum, ubi in secunda velutiprobationedepuranturmagis,
secretioque elimatfor , humido pin* gui absumpto, consequitur. Ex qui»
bus facili negotio rationem reddes, cur in eadem candela deprestior modo,
modoelatior sit flamma, 8c curquædam ligna flammam diutius foveant,
quam alia. Ex flamma dtfumns , qui ita est cum
flamma compactus, utconi duovideantur oppositi; ita tamen , ut pars dextra
dextræ ; sinistra vero linistræ refpondeat, sitque axis intermedias utriqueconocommunis,
nulla tamen decussatione intermedia , quamvis atiqua
contingat confusio partium. Dt Atomis Fumus vert definiri potejl ,' aggrega •
tum per accidensex vapore, exhalatione, spiritu igneo -, aerisque partibulis
compactu,residuisq;mixtiqualitatibus quibusdam, virtute ignis dissoluti Sed
nelongiusabeamus, experientiis
bus aflero dissolutionis mixti paradigmata.-
Quotidie videmus cineres e li — % gno sieri , qui maniseste ostendunt , ex
minimisparticulis omnia constare, difflatitenimintermediisminimis, quibus
ilbe panes terreæ uniebantur , remanent liquatum sepius plumbum , exhaustis aquæ ignisq; vinculis, muratur in subs
rufum quendam pulverem , qui deinde artemagiscomminutus, pictorum usui
cedir,
poterisexplicare, si imminutum forms imperium , elenu-ntares qualitates vi
txrema proritatas, nativi status, ac ve* luti libertatis appetitum , desinitionemque
Democriti , qui dissolutione atomorum , (ivedisgregatione roruptiones
desmi.'bat , attente perpenderis : his enim principiis (juatuor, veluti
rotis , .tota hæc doctrinacircumferrur : nequeest quod diutius in hoc immorer,
vel in carbonum resolutione, vel in coCaput.
in cadaverum putredine , autin us, quæ in aquis corrumpuntur cxplicandis.
Moneo tantum ex ocrasione flammæ nullo modo secundum sphæram ignem
agere , hoc est, utinipsoignesumatur centrum, equoad circumrerentiam xt
qualcs lineæ ductæ, paribus omnino caloris gradibussint affectx; delumine
fectapronuntio , sienim liberum detur illi spatium , undiquaque diffunditur
æqnalirer, tanquam prodigioia latitudine, ut expertus sim, sphæram illu*
minatam ab lampadis unius ordinari* flamma, habuissediametrum 140. passuum,
quare locum occupabat lumen viginti millionibus millionum majo*
rem, cum ipia flamma dimidii tantum digiti efl'et. Atvero calor , ut ex hoc
Democriti etiam placitumslabiliam, qui spiritibus igneis potius quam diffuiioni
qualitatis aBicnem tribuebat , adeo inæqualiter diffunditur, ut ihdistantia
cubitiplusagat,secundum fkm» mat axem , quam ad latera , adquatuor
tantum digitorumdistantiam. lbienim nempein cuspide , ut pote lineaperpendiculari,
viaspirituum,& genuine atomorum ignearum decursu , potentissimam
actionem excrit : sunt enim frequentiores ibi spiritus ignei , iuapte
* natura
natura iliac delatæ , magno impetu corporibus obviis insinuant se £e. Quod
adveniprimum , cum Italum , qui sola lampadis flamma quævismetalla, imo
etiam vitrum colliquabat , vidissem , is enirfipropulsapertubum flamma, ita
admovebat flammæ lateribus digitos, utrantumnon tangeret, idqueimpune,
cum tamen vitro metallisque in cuspide liquatis ut placebat abutereturad
omnem siguram. Olla igni imposita olios aliquantobulliet , quam quæ la*
teribus applicabis. Fumiautem aBivit tas pari ratione propagatur, ut secun
dum axem potentior sit; quo magis ab ea linea removetur , eo minori
virtute est præditus, Nequc fit ulla inter flammam , & fumum decuflatio,
quod initiospecierum visibilium exempIopersuasussuspicabar,sedcom*
posita candela quæ altera quidemparte viridem , altera vero communeni lucis
colorem habebat , deprehendi ea parte fumi , quæ viridi flammæ edirectoimminebat
, easdem vigere qualitates, quas in ipsa flamma cemebam; undc
admitto confufionem quidem in conorum cuspidibus aliquam,scd sine decusi
satione , quam satis impedit spirituum impetus, & motus sursum. Prxterea,
flamCaput, flammam Circumvestiri subtiliori cors pore videmus, quæ in bail angustioreo
dila'tatur magir, quo altius provehitur, dum tande sumo suis augustiis initium
det, constituatque , sinito cono, ans gustam quandam viam , qua quidquid
enucleate dissolvitur, ad libertatem medii pergit. Licet autem plerumque
contingat , quod Aristotelesait,l. i.dc genianimal. c. 4. Evenitnataq^ emnibut,
ul quod uhimum fit , idprmumdeficiat, & quod primum,id uliimum ; quasi naiuradecutfonem
reducemagat, &a met a »d care er et, unde proruit, redeat. Id tamen
in violentis corruptionibus non semper accidit,cum,&a fundamentis,
& a tecto possit ruina incipere. Expliplicuimus ergo mixtorum dijjolutionem,
quod erat Intentions noFlroe* DEMOCRITUS DOCENS,
Sivi paradigma , explicandi ardtta qu*vis,per corpuscuhrum doBrinam.
Thema Phil osophicum. Q Laus Magnus in historia scptem-*
tionali narrat , Gothisfuisse familiare ex balænarum ossibus exstruere
tuguria in maris littore , ubi deinde gens
gens potus avida sese ingurgitarent ; Contingebat autem omnibus sub hoc
ossium tecto dormientibus , quasi sub umbra mortis , tetris vexari insomniis
tempeftatum, naufragiorum, jactationum in mari : & si quæ ve'diversain
sua inconstantia oceanus , aut sæva in procellis , aut horrenda in gurgitibus'
haberet. . Status Quæstionis.
Quæritur causa horum insomniorum , quæ quod constanter omnibus,
qui somniabant. & sepius accidebant , diversis eadem , debetessestata, &determinlta
: fortuira enim non habent statossixoiquerecursus. •
iNVESTiGATIO GENERALIS. Nullus pene in natura assignabilis est
•ffectus, ad quem plures causæ non concurrant , arduumque est , singulis
suam efrectus portiouem assignare. In nostro autem casu concurrunt , balænarum
ossa, somnus, imaginatio,ebrietas, cærevisia, homo mari assuetus, quæ
se habent ex parte causæ maierinhs, & tfficientis ; causa autem fo rmalis , ia.finalis,
hic non videnturinvestigandæ. P R ÆN O TIONES.
I. Omnia corpora sunt in perpetuo fluxu,utprobavimusprop. 33, &a sin
gulis
gulis corporibus emanant corpusculorum
effluvia, quæ cumsintmixtorum halicus, eorum etiam qualitates aliquamdiu
retinent. II. Res naturales conantur redire
ad statum sibi connaturalem ,ex princi. pio 8. disp. 1. consirmavimusque prop.
19. fund. 6. Ula autem rerum omnium reititutio sit quinque modis ; Primo , ge •
nerandoaliquid sibi simile, siadsintseminales spiritus : itatartarum vinisurcul
um dedit , & arbor vegetabil is chymicorum sucfcfcir: Secundu', tentant
sui restitutionem , expulsis contrariis : ita succi de,purantur , fæces fubsid unt :
& singula suisimilibus junguntur, ex princip. ri. dify.i. Tertio, impetum sequuntur
a natura impressum. ftttartt, proprietatibus suis , quam diu poflunt ,
utunrur, quiaaguntnecessario, & in illarumusu persectionem videtur adipisci.
Quinte, omnes fuas partes, quan tum sieri potest , in situ connaturali ad*
aptant,rta ut insimæ cum supremis non confundantur , quod exemplo rofac
probavimus, prop. 1 9. fund. 6. hinc nubium signaturæ , spectorum plurimorum
ab halitibus cadaverum vespertine. apparitiones, &in medicina pronuntiatum
Hippod.prorhet.t, i.Jt flam
piam in urina sublime petierit , occultata coxx dolort delirium port endit,& Galen.
3. epid.com jægiot. ii.1. 83. quietiam in alii! agris cum dixerh ,suspensiones elatæ,
jlatimsubjccit ^delhavit, Cujusrei ratio a solo flatu adæquata non est , sed
quia contenta in urina restituu nt se , ad statum , quem habituri essent in corpo*
re , unde quæ sursum ibant , sursum in urina elevantur.
III. Quæ non agunt per electionem, determinari debent ab extrinseco ad
modum actionis : ita arboretabalimen* to , pecudes ab objectis extrinsecis mo.
ventur , & imaginatio nostra abaliqui* - busadventitiisexcitatur.
IV. Dormiens, ebriusque sui juris non est, neque cogitationibus imaginationi
ve imperant , cum sit interregn um rationis , unde tune reruporis imaginatio
vaporibus debilitata, vedit ad eas actiones, quæ cum objectis familiarise
simis suntannexæ; cum autem somnus sit mortis imago, dormientibus ex pura
assuetudine actiones adscribendæ, ut mortuis facit Virgilius, 1. 6- Æueid.
Stant terra defixoe bafi Per camsos pafeuntur equi , qua gratia
currum
Pascere equos , tadem scqtfttur telluie
repojlos. V. In ebrietateplurimi fiirsum ad
caput vaporesferuntur : colligiturque exAristotele, If. probl. contingerc
ebristatem acapitisrepletione , & ejus quod replet motu , hinc tbriis omrita itdcntur
circumferri , probl. 3 ,& probl. 10. Res tina f lures reprafentat , ob velocios
rem motum fumi,&spirituumi^S/;i/ autem interest , conspeBut moveatur , an
res conspeblui obvia,fit enim rations utrat Met, ut id queddixi videatur. Idem ima
gination! quod oculis contingit : plura deebrierate,&somniis videbisin libro
detabaco,Exercit.j-.§.!.&Exercit.6\§. 3.4.5- 6.7.&Exercit. 10. §.4.
Color siveAdaptatio. Balænæ ossa , præsertim recentia ,
magnum habent corpusculorum efflu vium , & plurimas funduntsui particu*
las,exprænot. I. Illæinsinuantsemapertoshominum
poros , qui habent corpus transpirabile. ex prop, jf .& 36.iHi spiritus,sive
minima retinent de balænæ qualitati* bus, &conanturseseadpistinum statumrevocare,
exerendoeas actiones, quasinbelluæ membris moliebantur,
exprænot. lI.Nau,,
II. Nayta autem ex-prænotione ' III. Debst determinari ad agendum
ab extrinseco cum dormiat , & cum ebriussit , exeret actiones ab objectis
sibi familiarissimis , ex prænot. IV. Vaporibus autem , &halitibus
balænæ habet caput agitatum , speciesque intemasillo atomorumsive minimorummotu
agitatas, nam perpetuo exse se jaculatur in viventes circumfusos
corpuscula sceletus cæti. Agitantur omnia in ebrii capite, exp. 5.
ReSoluti,o Quæstiok is, Ob istas igitur causes a priori assignatas,
|