K. S.Ü. İLahiyat fakültesi temel iSLÂm biLİmleri BÖLÜMÜ arap diLİ ve belagati ana biLİm dali avrupa’da şarkiyatçilik bağlaminda

Hollanda Şarkiyat Üniversiteleri (Enstitü-Kürsü-Fakülte)

Şarkiyat ve İslâmiyât araştırmaları çeşitli devlet ve özel üniversitelerde yapılagelmiştir. Bunların başında Leiden üniversitesi gelmektedir.

Leiden Üniversitesi (Üniversiteit Leiden, 1575): Leiden üniversitesi, 1599’da Arapça kürsüsünü kurmuş ve bu alana Thomas Erpenius’u atamıştır. Daha sonra Doğu eserlerinin tercümesi için bir bölüm kurulmuştur. Leiden Üniversitesi, Hollanda medeniyetinin zirveye ulaştığı 17. asırda birçok alanda olduğu gibi Şarkiyat alanında da hem Hollanda hem de Avrupa genelindeki akademik çalışmaların en önemli merkezi olmuştur. Bunlar arasında The Encyclopaedia of Islam gibi oldukça önemli çalışmalar vardır. Leiden Üniversitesi’nde Şarkiyat araştırmalarına yer verilmesinin temel nedeni, diğer Avrupa ülkelerinde olduğu gibi özellikle misyonerlik faaliyetleri bağlamında İslâm akidesini araştırmak ve yanlışlamak gayesidir.¹⁰³ Bugün, bu üniversitenin Güzel Sanatlar Fakültesi bünyesinde Arapça, klasik ve modern Arap dili ve edebiyatı, İslâm’ın doğuşundan bu yana Orta Doğu’nun siyasi ve kültürel tarihi, Orta Doğu’da İslam gibi konuları işliyor ve bu alanda araştırmalar yapıyor.¹⁰⁴

Web adresi: www.leiden.edu

Groningen Üniversitesi (Rijksuniversity Groningen, 1614): Bu üniversite bünyesinde aralarında Arapça ve İbrânice’nin bulunduğu Sami dilleri araştırmaları yapılmaktadır.

Web adresi: www.rug.nl

Amsterdam Üniversitesi (Üniversiteit Van Amsterdam, 1632) : 1955 yılında Arapça ve İslâmi araştırmalar için enstitü kurulmuştur. Ve ayrıca bu üniversite bünyesinde Arap dili ve kültürü (Arabische Taal-en Cultuur) bölümü vardır.

Web adresi: Studeren. Uva.nl/arabische

Utrecht Üniversitesi (Üniversiteit Utrecht,1633): Bu üniversitede Arapça kürsüsü bulunmaktadır. Arapça’nın yanı sıra İslâmiyat araştırmaları yapılmaktadır.

Web adresi: www.utrecht.nl

Amsterdam Özgür Üniversitesi (Urije Üniversitet Amsterdam, 1880) : Bu üniversitenin bünyesinde Arapça ve İbranice kürsüleri vardır. Ayrıca Ortadoğu Dilleri ve Kültürleri Bölümü (Tolen ijen Culturen van hot Nabije en Miden- Oosten) bulunmaktadır.

Web adresi: www.kun.nl/tcmo

Hollanda Doğu Enstitüsü(1917): İçinde Arapça’nın da bulunduğu Sâmi ve Endonezya dilleri, İslâm ve Şarkiyat araştırmaları yapılmaktadır.
Hollanda Kraliyet Enstitüsü: İçinde Arapça’nın da bulunduğu değişik diller ve antropolojik araştırmalar yapılmaktadır.

Şarkiyat Kütüphaneleri

Leiden Üniversitesi Kütüphanesi: Hollandalı Şarkiyatçıların yüzyıllar süren çalışmaları sonucu Leiden Üniversitesi Kütüphanesi Avrupa’da önde gelen kütüphaneler arasında yer almakta ve çok sayıda el yazması eserler bulunmaktadır. 17. asırdaki oryantalistler arasında, üniversite kütüphanesini Doğu Elyazmaları bakımından en zengin kütüphanelerinden birisi haline getiren Jocobus GOLIUS (1596-1667) ve Levinus WARNERUS (1619-1665) zikre şayandır.¹⁰⁵ Warnerus’un koleksiyonu 578 el yazması ile 4.000 civarında basılmış kitap ihtiva eder. Yazmalar arasında Arapça, Farsça ve Türkçe Kur’an tefsirleri, hadis, fıkıh ve kelam kitapları bulunmaktadır. Bugün Şarkiyat alanında değişik dillerde 8.000’den fazla el yazması bulunmaktadır.¹⁰⁶ Dozy, G. H. A. Juynboll gibi oryantalistler, Leiden Üniversitesi Kütüphanesi’nde bulunan el yazması eserlerin katoloğunu oluşturmuşlardır.¹⁰⁷ Bu kütüphane yaklaşık 2.7 milyon kitap ve periyodik dergi ile Avrupa’nın sayılı kütüphaneleri arasındadır. Ayrıca üniversitenin Teoloji Bölümü kütüphanesinde İslamiyet-Hristiyanlık Dökümantasyon Merkezi (Documantation Centre İslam-Christendam) bulunmaktadır. Daha ayrıntılı bilgiye kütüphanenin web adresi olan http//:ub.leidenuniv.nl adresinden ulaşılabilir.

Amsterdam Kraliyet Enstitüsü Kütüphanesi: Bu kütüphanede İslamiyet ve Şarkiyat ile ilgili birçok eser vardır. H. E. Wejers’in bu kütüphanedeki el yazması eserlerinin katoloğunu oluşturma çalışmasını arkadaşı P. de Jong tamamladı. Çoğu Arapça olan 260’tan fazla el yazması eserin katoloğunu oluşturarak yazarların isimlerini ve kitapların indekslerini yayınlamıştır.(Leiden, 1862).

Batafya Sanat Üniversitesi Kütüphanesi (Cakarta): Bu kütüphanede İslamiyet ve Şarkiyat alanında eserler vardır. Van Dern Bergh, Arapça el yazmalarının katoloğunu oluşturmuştur (Batafya, 1873). Ayrıca daha sonraki yıllarda Hollanda’daki Şarkiyat ve İslâm Araştırmaları konusunda yayınlanan eserlerin katoloğu oluşturulmuştur (Amsterdam, 1976).

Şarkiyat Dergileri

Janus: H. F. A. PEYPERS tarafından kurulmuştur. Tıp ve coğrafya tarihinde uluslar arası arşiv niteliğindedir. Arapların tıp ilmiyle ilgili bol miktarda yazı yayınlanmıştır.¹⁰⁸

Orientelia (Şarkiyat): 1840 yılında Leiden Üniversitesi’nden Th. W. JUNYBOLL, T. ROODO ve H. E. WEIJERS tarafından çıkarılmıştır. Fakat bu dergi uzun süreli olmamış ve ikinci sayısından sonra yayın hayatına devam edememiştir.¹⁰⁹

Acta Orientalia (Şarkiyât İşleri): Hollanda Şarkiyat Cemiyeti’nin kurulmasından (1920) sonra, Hollanda ile birlikte savaşta tarafsız kalan Danimarka ve Norveç ülkeleri akademisyenlerinin işbirliği sonucu çıkarılan bir dergidir. “Ortak Dergi” olması açısından önemlidir. 3. ciltten sonra Danimarka ve Norveç, bu dergiyi çıkarmaya devam ettiler.¹¹⁰

Hollanda Şarkiyat Cemiyetleri

Leiden Doğu Cemiyeti (Oosters Genootschop in Nederland): 1820 yılında kurulan bu cemiyet, o ana kadar uluslar arası işbirliği ile yürütülmekte olan projelerin devamının temini ve Hollandalı bilim adamları arasında millî bir dayanışma ve daha aktif bir katılım amacıyla kurulmuştur. Bu arada Hollanda ile birlikte savaşta tarafsız kalan İskandinav gibi ülkelerin akademisyenleriyle de işbirliği arttırılmış ve bunun bir ürünü olarak Acta Orientalia dergisini birlikte çıkardılar.¹¹¹

Ayrıca;

—1933 yılında “Mısır ve Batı Asya Cemiyeti” kurulmuştur.

—Vokgroup Tolen en Culteren van het Islamitische Miden-Ooesten (Müslüman Ortadoğu Dilleri ve Kültürleri Grubu) adlı bir grup vardır.