Kalesinde Halil Paşa Kulesi ve sahil kapusu Resim: Sabiha Bozcalı
Bekçi Baba buna sözün nedir? Dâim kazandığın yedir Varın veren yâd olmamış Ahvâli âlem böyledir
Yüklə 5,55 Mb.
|
Bekçi Baba buna sözün nedir? Dâim kazandığın yedir Varın veren yâd olmamış Ahvâli âlem böyledir Sözlerim râyegân ettim Âleme dasitan ettim Sizlere hikâyetim var Bekçiyi bezirgan ettim Veda ediyor dostâne Gitmiyor bağı bostâne Kim bilür gelir ya gelmez Gidiyor Arabistâne Bekçiye dua eyleyin Yolun açık olsun deyin Deryadan Mısıra gidecek Bir kalyonun verdim peyin Gittiği yolu bildirdim Bekçinin benzin soldurdum Alub cümle metâlarm Kalyon içine doldurdum Bana ederseniz sual Nedir Mısıra gidecek mal Minare gölgesi ile Davul tozu elli çuval Giderken yolda katar Lodosu kim alır satar Poyraz geçermiş orada Yolladım kırk elli kantar Bekçi ağır yükdür kurşun Yoğurt al kırk elli arşın Her ne götürsen satılır Dilerim sen ola çarşın 9. Her ne istersen alayım Ben seni sâdık bulayım Öteden getireceğin Şeyi sipariş kılayım 10. Göz yaşı alma bekçi gel Akçe etmez tûli emel Bin kuruşluk çanak çömlek Var iradi al itme kesel
BEKÇİNİN P AÇ A. K AZ ANIN A DÜŞMESÎ
Paçacılar güle güle Pişmeye az kalmış bekçi Birazcık kararmış hele
BEDESTAN DESTANI
Bir kapuda takkeciler (Cümle esnafı erbab)
Bî nihâye pandol (pandül) saat 9. Çünkü mezadlar yürüdü Aklımı duman bürüdü Seyredince bunca malı Yüreğim yağı eridi 10. İnci ile lâlü mercan Eski mâden cam gül fincan Anlar senin olsun bekçi Birer birer sat da harcan 11. Sözlerimiz bir az kaba Sözüm sana bekçi baba Abdestinin içi dışı Bekçi benden sana caba BEKÇİ, ÇARŞI BEKÇİLERİ — Emniyet yolunda zincirleme kefalete bağlı olan çarşı bekçileri, eski îstanbulun günlük hayatında mahalle bekçilerinin geniş şöhretinin gölgesi altında kalmışdır (B.: Bedestan; Büyük Kapalı Çarşı; Mısır Çarşısı; Çarşılar). BEKÇİ, HAN VE FABRİKA GECE BEKÇİLERİ — Mülk ve müessese sahihlerinin kendi adamları ola gelmişlerdir; gece bekçilikleri zabıtanın malûmatı altında, silâh taşımaları- da zabıta ruhsatı iledir. Tehlikeli vazifedir; istanbul gazetelerinde gece bekçilerinin cinayetlere kurban oldukları çok görülmüştür. Bu cinayetlerin bir kısmı bekçinin beklediği müesseseyi soyma yolunda hırsız-gangsterler eliyle işlenmiştir;-Kiliseler Birliği cinayeti, Tekel Deposu soygunu cinayeti gibi. Bâzı gece bekçileri de, bekçilik ettikleri yer, geceleri emin olduğu için, misafir ettiği uygunsuz gençlerin para tamahına kurban olup sözde namus müdafaası yolunda öldürülmüşlerdir. BEKÇİ, KÖŞK BEKÇİLERİ — (B. : Köşk ' Be-kcileri). BEKÇİ MAHMUD SOKAĞI — Taksimin Yenişehir Mahallesi Sokaklarındandır; . Muhtar Saadettin Sokağı ile Feylesof Sokağı ve Fenerci Sokağı arasında uzanır. Muhtar'Saadettin Sokağı kavuşağından girildiğine göre. bir araba geçecek genislikde bozuk toprak so-kakdır; Afşar Sokağı ile dört ağzı yaparak kesişir, bu noktadan sonra dikleşir ve sağa bir kavis çizerek yukarda kaydettiğimiz iki sokakla bir dört yol ağzı yaparak sona erer. İki yanı boyunca sıralanan evler 2-S katlı ahşab ve beton yapılardır, yalnız bir tane altı katlı apartman vardır; çoğu mütevazı gelirli olan seke-
— 2420 — • İSTANBUL ANSİKLOPEDİSİ — 2421 — BEKİR (Kürd) Çeşmemeydanlı Bekir (Resim : Hüsnü) nesi türk, rum ve ermeni ailelerdir {Kasım 1960). Hakkı Göktürk BEKDİK (Nihad Âsim) — Galatasaray Kulübünden ünlü futbolcu, yularca kulübü nün ve Türkiye Millî Takımının kaptanlığını yapmış, dâima bek ve santrhaf mevkilerinde oynamış ve top sahasından çekilinceye kadar «Arslan Nihad» diye anılmışdır. 1902 de İs- tanbulda doğmuş ve futbola 1910 da henüz sekiz yaşında iken başlamışdır vs 14 yaşında iken Galatasaray Kulübünün birinci takımında yer almış, yerini 34 yaşına kadar yirmi sene bir as oyuncu olarak muhafaza etmişdir, b'i yirmi yıl içinde 21 defa millî formayı giymiş, 10 millî maçda da kaptanlık yapmışdır. Fut bolu 1936 da bırakarak müteahhidlikle tica ret hayatına atılmışdır. Bu satırların yazıldı ğı sırada evli ve bir çocuk sahibi bulunuyor du (1950). Behçet Elver BEKİR (Ali) — İkinci Meşrûtiyet devrinin azılı gece hırsızlarından; Mustafa isminde bir kahvecinin Galatalı bir fahişeden doğmuş veledi gayri meşrûu olub «Piç» ve fransızca bildiği için de «Firenk» lâkabları ile anılırdı. Gençliğinde, Galata -kaldırımlarının güzelliği ile mâruf kopuklarmdandı. Galatanın kötü sokaklarında gözcülük ve nâme ulaklığı gibi vazifelerden kundura boyacılığına ve meyhane-garsonluğuna varınca türlü isler görmüş, nihayet gece hırsızlığında karar kılmışdı. Kimsesiz, eli çabuk ve ayağı kosarlı çocuklar bulur, onları besler, bir mürebbî ve muallim dikkati ile hırsızlık öğretip yatiştirir şerîr idi, gece işlerini bu oğlanların yardımı ile görürdü; bundan dolayı, ilk tevkifinde faili meçhul kalmış elliden fazla hırsızlık vak'asınm onun işi olduğu anlaşılmış ve Ali Bekir ile çetesi efradından yirmi kadar çocuk ve genç tevkif edilmişdi. Bu meşhur hırsız 1920-1921 arasında ölmüşdür. , Servet BEKİR (Aynacı) — İkinci Abdulhamid devrinde Üsküdarın namlı kabadayı ve tütün •kaçakçılarından; Doğancılar semtindendi, gaa-yetle cessur, harikulade müdebbir, günde en çok kırk elli kelime konuşur bir adamdı; kaçakçı olarak ömrü boyunca kolculara belki bir cıgaralık tütün kaptırmamışdı. Ekseri geceler Erenköyünden gelir iken kolcularla se- lâm alır, selâm verir; onlar: — Uğur ola Bekir Ağa!., derlerdi. Bir hastalığında küçük kardeşi Osman kolculara bir çuval tütün kaptırmıştı, Bekir Doğancılar Meydan kahvehanesinde hüngür hüngür ağlamış, ortanca kardeşlerini îmâ ile: — Settar öleceğine sen geberse idin!., demiş-di. Ölüm tarihi tesbit edilemedi. Vâsıf Hiç BEKİR (Bonmarşe) — Aslen Vidinli olub hicrî 1293 (M. 1876) bozgunu muhacirleri arasında Üsküdara gelmiş, Semerciler içinde Ye-" mişci Hanında bir odada oturur, sağ dizi kırık bir meczub idi; 1887 -1888 arasında tahminen 65 - 70 yaslarında idi; iki kulplu büyük bir çamaşır sepetini başına alır, bastonuna daya dayana Kızlarağasındaki ekmekçi fırınının önüne gelir oturur, kırık ayağını uzatır, sepetini önüne koyar, dükkânı açılmış olurdu, o koca çamaşır sepetinin, içinde bulunana «Bin bir çeşid mağazasından bir fazladır» denilse yeri idi, «Bonmarşe» lâkabını da o sebepten almısdı; mevsimine göre her meyvadan birer ikişer , tane; sedef, taş, teneke düğmelerin deliklerinden iplikle bağlanmış onar onbeşer aded, biribirine karışmış rengârenk boncuklar, sayılsa iki yüzü geçmez, mâvî katır boncukları bir iki dizi; dikiş, yorgan, toplu iğneler, çuvaldızlar, firketeler; tahta, teneke büyük ve küçük boş kutular; dizili veya kopuk, adedleri noksan teşbihler; rastık kına, karabiber; papatya, hatmi, mürver çiçeği; senelerden beri kalmış, renkleri solmuş bir kaç makara, kuka, çile iplikler; mevsiminde yedişer, sekizer olmak üzere bağlanmış kiraz, vişne, can eriği; bunlar kopar, dağılır, çürür; daha akla hemen gelmeyen türlü şey, kâğıd, kalem, zarf, kopuk kırık gözlükler, kahve fincanları, el örgüsü yün çorap, el örgüsü, yalnız baş parmak yeri olan eldiven, iki üç tane para kesesi iki üç tane gaz lâmbası şişesi; o sepet - bonmarşenin yalnız alıcısı yokdu; Bekir, makaammda ya uyur, veyahud bastonu hafifçe yere sürerek güler, kendi kendine konuşur, selâm verenlere gülümseme ile mukabele ederdi. Ne yerdi? Ne içerdi? Hamiye.t sahihleri Allahın ihsanından onun oradaki makaamma gönülden kopanı bırakır, geçerlerdi. Meczubun sepetine kimse l el süremezdi: 1900 etrafında, Meşrutiyetden evvel öldü. Vâsıf Hiç t
Hoca merhum divanın yazılışını şöyle anlatmıştır: «Bir harem ağası Üsküdar-da'beni arayub bulmuş: zencinin ağzı mühürlü, Huriye Hanımın kim olduğunu öğrenemedim, fakat bir arzuhalciye muhabbetnâ-me yazdırtmayub benden divan istemesi hoşuma gitti, gönderilen iki mecidiyenin yüzüne de dayanamadım, feleğin cilvesine acı acı gülerek divanı yazdım, sonra merak ettim, Çeşmemeydamnda Bekiri buldum, gördüm, alelade yüzü düzgünce bir delişmen lâz-dır; şâir sözünün yalan olduğuna o zaman inandım». DİVAN
Bibi. : Hfız İlyas, Vekaayii Letâifi Enderuniye. BEKİR (Kürd) — İkinci Sultan Hamid devrinin namlı tulumbacılarından, Beyoğlunda Altıncı Dâire sandığının koşu yıldızlarından bir hammal; ayak-daşı tulumbacılardan bir kaç kişi ile imtiyazlı olarak Beyoğlumm en işlek piyasa yerlerinde ham-mallık yapar, kazancı altın para ile günde yarım lirayı, bulurdu. Sakalı matruş, pala bıyık, çam BEKİR (Nalband) 2422 —
İSTANBUL ANSİKLOPEDİSİ — 2423 — BEKİR (Tuzsuz Deli) Orta oyununda Tuzsuz Deli Bekir (Eski İstanbul yaşayışından) yim.. yarması gibi bir kürd idi. Hayatı hakkında başka bir kayde rastlanamadı. Bibi. : Vâsıf Hoca, Not, BEKİR (Nalband Muhacir) — İkinci Ab-dülhamid devrinde Istanbulun hovardalık yollarında koşan ayak takımı arasında büyük şöhret sahibi bir mutatabbib; frengi tedavi ederdi. Cerrahpaşada otururdu. Hayatı hakkında başka kayde rastlanamadı. Bibi. : Ahmed Rasim, Fuhşi Atik. BEKİR (Tatar) — Abdülmecid ile Abdülâ-ziz devirlerinde ağır çardaklı yangın tulumbaları kullanılır iken namlı tulumbacılardan. Hayatı hakkında başka kayde rastlanamadı. Bibi. : Vâsıf Hoca, Not. BEKİR (Tersaneli Çapkın) — Hicrî 1255
meye başlamış. Donanmanın Akdeniz seferine çıkacağı sıralarda gaayet telâşlı görünen çapkın Bekir Mahmudiye Kalyonunun efradı arasında İstaribuldan ayrıldıktan bir hafta kadar sonra Yarımistanbul Hanım ile cariyesinin ortalıkda görülmemesi semt halkının gözüne çarpmış, fakat gittiği düğün evlerinde bazan bir hafta, on gün misafir kaldığı bilindiğinden merak edilmemiş; son zamanlar konağa güpe gündüz gelen ve Çevriye Hanım tarafından konu komşuya «rahmetli emek-dar Hasan Ağamızın yetimi, maşallah sürdü çıkdı, arslan gibi tersaneli oldu» diye tanıtılan bahriyelinin de görünmemesi, donanma sefere gittiği için şüphe uyandırmamış.. O sıralarda Sultan Mahmudun ölümü, Ab-
-t*
duğu anlaşılmış. Donanma Mısır valisi tarafından devlete iade edildikten sonra da Mahmudiye efradı arasında Bekir bulunamamış, arkadaşları: «Çapkın Bekir İskenderiyede gemiden keçdı; bulunamadı..» demişler. Bibi. : Âşık Râzi ve Vâsıf Hiç, Not. BEKİR (Tuzsuz Deli) — Orta oyunu ile Karagözün tiplerinden; semtin, mahallenin dâima sarhoş, gazablı, celalli, korku ve dehşet saçan kabadayısı; «Tuzsuz Deli» lâkabı olunca, bekriliğini hatırlatmak için de adı «Bekir» olmuş/dur. Tuzsuz Deli Bekirin orta oyunu ilo Karagözde bir yeniçeriyi yâhud tersane levendini temsil ettiği söylenir; bâzıları da onu, bu iki oyuna girmiş Bekrî Mustafa olarak görürler. Bizce bu tip bunların hiç biri değil, İstanbul mahallelerinde her zaman için benzerleri bulunan kendi başına bir şahsiyettir, belki hakikî benzerlerinin mübalâğalı mümessilidir; sahneye dâima nâra atarak çıkar, konuşur iken gürler, mütehakkim konuşur; sağ elinde yalın pala, yatağan, sol elinde şarab destisi vardır. Mahallenin uygunsuzlarını bu koca ayyaş cezalandırır, mahalle namusunu o korur, gözetir; «Zenne» ye sarkıntılık eden çapkınları o dağıtır; «Kanlı Nigâr» m soyduğu toy delikanlıların eşyasını o kurtarır, geri alır, bıçkınların hamam âlemlerine mâni olur.-Yakaladığı suçlulara keyfî ve amansız cezasını vermeden nâsihatde bulunur ve ekseriya «keserim, biçerim» le başlayan celâl ve gazabının sonu af etmek olur. Orta oyununda da, Karagözde de Tuzsuz Deli Bekire karşı kimse aksi cevab veremez; 'hayal perdesinde yalnız Karagöz onunla sert konuşabilir, hattâ ona tokat atabilir. «Karagözün gelin olması» oyunundan bir sahne naklediyoruz : (Karagöz kadın kıyafetinde, gelin elbisesi ile telli duvaklı Ha-civadla birlikde meydana gelir; mahalleli toplanıp Tuzsuz Deli Bekirle nikâhını kıyacaktır. Hacivad gider, Karagöz perdede - meydanda yalnız kalır. Üç tane Beberuhi (B.: Beberuhi) ve bir bekçi, bekçinin elinde fener, gelirler, onların arkasından da dâmad Tuzsuz Deli Bekir gelir; gelirlerken de Beberuhilerle bekçi bir garkı okurlar. Duaya bağlanır, Beberuhiler gelin hanıma bir takım sözler atarak ve bekçi ile beraber oynaya sıçraya giderler. Karagöz Tuzsuz Deli Bekirle yalnız kalır). Tuzsuz Deli Bekir — Ey nazeninim, işte şimdi yalnız kaldık (aşk ile bir nâra atar), artık sabra mecalim kalmadı, duvağını kaldır da mah cemâlini göreyim yahu!.. Karagöz — (kendi kendine) İşte sıfırı tükettim, kocam bu herif ha!... Şimdi buradan nasıl kaçarım?! T. D. B. — Kendi kendine ne söylüyorsun şekerim, ııaz etme, aç yüzünü... Karagöz — (kendi kendine) Korku ile kaçırdım galiba (ince kadın sesi ile) Vaz geç arsla-nım, benim üstüme varma, diz kapaklarıma bir titreme geldi.. T. D. B. -— Değirmenden beygir mi geldi?.. Gelirse gelsin, bize ne gülüm, sen hâlâ yüzünü açmıyacak mısın? Karagöz ~- (kendi kendine) Vay essek oğlu essek söylenen lâfı da anlamıyor, ben yüzümü açamam ayol.. T. D, B. — Ben çok nazdan hoşlanmam, bana adı ile sanı ile Tuzsuz Deli Bekir demişler, sen açmazsan ben açarım (Karagözün yüzündeki duvağı elindeki palanın ucu ile açar). T. D. B. — Ulan Karagöz, sen misin, bu ne hal be!? Karagöz — (kendi kendine) ~-Hoşafm yağı kesildi, herif beni sağlam kesecek.. Karagöz — (Ses ile titreyerek) Tır., tır., tır., tır., tır., arslanım.. şey., benim kabahatim yok!.. T. D. B. — Nasıl kabahatin yok,/ koca sakalın ile tellenüp duvaklanıp bana gelin gelmek ne demektir., şimdi ölümlerden ölüm beğen bakalım!.. Karagöz — (kendi kendine) Vay Köpoğlu!.. Hazır esvepcıdan esvab beğen der gibi konuşuyor!.. T. D. B. — Düşünme, söyle!.. Seni nasıl öldüreyim?.. Karagöz — Beğenemem!.. T. B. D. — Üstüne bir teneke gaz döküp cayır cayır yakayım mı? Karagöz — Yo!.. O kadar sığa dayanamam doğrusu... T. D. B. — Öylyse ensene bir pala çalup kelleni önüme düşüre- _ 2424 — — 2425 Karagözde Tuzsuz Deli Bekir (Kesim : Hüsnü) BEKİR AĞA Karagöz — Safram vardır, bsşım döner, midem bulanır doğrusu... T. D. B. — Beğenmedin ise tabancayı göğsüne dayayım, bum derdemez kuşluk çorbasını ahretde içersin.. Karagöz — Vallahi olmaz., çorbaya karnım tok, etli pilâv isterim.. T. D. B. — Ulan bana karşılık veriyorsun ha!.. (Bir tokat atar).. Bana ne demişler bilir misin sen!?.. Karagöz — Ne derlerse desinler, bana da Karagöz demişler, gözüm kızdı mı!.. (Bekire bir tokat atar). T. D. B. — Bana tokat ha!.. (Tokat atar). Karagöz — Elbetde sana, ne zannettin (tokat atar). T. D. B. — Aferin Karagöz, anladım, sen de babayiğitsin!.. (Kendi kendine) anladım, bana tokat atman sarhoşluktan vazgeçirmek içindir (Karagöze para verir) bu işi kimseye söyleme!.. Karagöz — Söylemem., okşadım, beş parmağımın izi suratında kaldı derim!.. Son zamanlara kadar, İstanbul mahallelerinde patavatsız, gürültücü, fakat saf ve temiz gençlere «Tuzsuz Deli Bekir» denilirdi; misâl:
Yüklə 5,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|