KANDİLLİ RASATHANESİ 5
Bibliyografya : 6
KANDİYE 6
Bibliyografya : 8
KA'NEBİ 8
Bibliyografya : 9
KANÎ 9
Eserleri. 9
Bibliyografya : 10
KANÎİ-İ TÛSİ 10
Eserleri. 10
Bibliyografya: 11
KANİJE 11
Bibliyografya : 12
KANİM 12
Bibliyografya : 15
KANİMÎ 15
Bibliyografya : 16
KANNEVCİ 17
KANO 17
Bibliyografya : 18
KANPÛR 18
Bibliyografya : 18
KANSU GAVRİ 19
Bibliyografya: 21
KANSU GAVRİ KÜLLİYESİ 21
Bibliyografya : 22
KANTAR 22
Bibliyografya : 25
KANTARA 26
KANTEMİROGLU (DIMITRIE CANTEMIR) 26
Eserleri. 27
Bibliyografya ; 28
Mûsîki. 29
Bibliyografya : 30
KANUN 30
Bibliyografya : 31
Malî Yönetim ve Kamu Yönelimi. 31
Bibliyografya : 34
KANUN 34
Bibliyografya : 36
KÂNUN-I ESASI 36
Bibliyografya : 39
KANUN-I KADIM 39
EL-KÂNÛN Fİ’T-TIB 39
Bibliyografya : 41
KANUNİ HACI ARİF BEY 41
KANUNİ KÖPRÜSÜ 41
Bibliyografya : 41
KANÛNİ SULTAN SÜLEYMAN 42
KANÛNİ SULTAN SÜLEYMAN CAMİİ 42
Bibliyografya : 42
KANUNNAME 43
Bibliyografya : 46
KÂNUNNAME-İ ARAZI 47
el-KÂNÛNÜ'1-MES'ÛDÎ 47
Bibliyografya : 48
KAPALI ÇARŞI 48
KAPAN 48
Bibliyografya : 49
KAPARO 49
Bibliyografya : 51
KAPI 52
Bibliyografya : 53
KAPI AĞASI 53
KAPI AĞASI KÖPRÜSÜ 53
KAPI AĞASI MEDRESESİ 53
Bibliyografya : 54
KAPI HALKI 54
Bibliyografya : 55
KAPICI 56
Bibliyografya 58
KAPIKULU 59
Bibliyografya : 61
KAPIYA ÇIKMA 61
KAPİTÜLASYON 61
KAPLAN, MEHMET 61
Eserleri. 63
A) Araştırma ve İncelemeler. 63
B) Denemeler. 63
C) Antolojiler ve Diğer Çalışmalar. 63
Bibliyografya : 64
KAPLICA 64
Bibliyografya : 66
KAPTAN-I DERYA 67
KAPTAN İBRAHİM PAŞA KÜLLİYESİ 67
KAPTANPAŞA EYALETİ 67
KAPUDAN PASA 67
KAPUDAN PAŞA 67
Bibliyografya : 69
KAR 69
Bibliyografya : 70
KAR-I NATIK 70
Bibliyografya : 71
KARA AHMED PAŞA 71
Bibliyografya : 73
KAHA AHMED PAŞA KÜLLİYESİ 73
KARA DAVUD 73
Bibliyografya : 74
KARA DAVUD İZMİTÎ 74
Eserleri. 74
KARA FAZLİ 75
Bibliyografya : 76
KARA HALİL EFENDİ 76
Bibliyografya : 77
KARA HOCA 77
KARA MEMİ 77
Bibliyografya : 79
KARA MURAD PAŞA 79
Bibliyografya : 81
KARA MUSTAFA PAŞA 82
KARA SİNAN 82
Eserleri. 82
Bibliyografya : 82
KARA ŞEMSİ 82
Bibliyografya : 83
KARABACEK, JOSEF RİTTER VON 83
Eserleri. 84
KARABAG 84
Bibliyografya : 86
KARABAĞI 86
Eserleri. 87
Bibliyografya : 87
KARABAŞ VELİ 88
Eserleri. 89
Bibliyografya : 89
KARABAŞİYYE 90
RARABEG, ALİ RIZA 90
Bibliyografya : 90
KARABEG, MUSTAFA SIDKI 90
Bibliyografya : 91
KARABEKİR, Kâzım 91
KARABET 91
KARABÜK 91
Bibliyografya : 93
KARACA AHMED 93
Bibliyografya : 94
KARACA BEY 94
KARACAAHMET MEZARLIĞI 95
Bibliyografya : 97
KARACAOĞLAN 97
Bibliyografya : 99
KARÂCSON, IMRE (EMERİC) 99
Eserleri. 100
Bibliyografya: 100
KARAÇAY- BALKARLAR 100
Bibliyografya : 102
KARAÇELEBIZADE ABDÜLAZİZ EFENDİ 102
Eserleri. 103
Bibliyografya : 104
KARACİ 104
Bibliyografya : 105
KARADAĞ 105
Bibliyografya : 107
KARADENİZ 107
Bibliyografya : 108
Tarih. 108
Bibliyografya : 110
XVIII. Yüzyıl ve Sonrası. 110
Bibliyografya : 112
KARADENİZ, M. EKREM HULUSİ 113
Bibliyografya : 113
KARAEVLİ 114
Bibliyografya : 114
KARAFERYE 114
Bibliyografya : 116
KARÂFÎ, BEDRCDDİN 117
Eserleri. 117
Bibliyografya: 117
KARÂFÎ, ŞEHABEDDÎN 118
İlmî Kişiliği, 118
Eserleri. 124
A) Kelâm, Mezhepler ve Dinler Tarihi. 124
B) Fıkıh Usulü. 124
C) Fıkıh. 125
Bibliyografya : 126
KANDİLLİ RASATHANESİ
Osmanlı döneminde kurulup çalışmalarına halen Boğaziçi Üniversitesi bünyesinde devam eden rasathane.
1868 yılında Fransa hükümetinin tavsiyesiyle meteoroloji çalışmaları yapmak üzere Rasathâne-i Âmire-i Alâimü'l-cev adı altında kuruldu; ilk müdürü Fransız I. Coumbary'dir. Beyoğlu'nda Tünel civarında faaliyete geçen rasathane, Anadolu'nun çeşitli yerlerinde şube açmak ve yapılan meteoroloji gözlemlerinin som irlanni toplayarak her sabah Avrupa'daki önemli merkezlere telgrafla bildirmek görevini yüklenmişti. Rasathânei Âmire her ne kadar meteoroloji istasyonu olarak kurulmuşsa da kuruluş günlerinden kalan aletlere bakıldığında astronomik gözlem yapma amacını da taşıdığı anlaşılmakta, II. Abdülhamid'in rasathane müdürü Coumbary, Maarif Nâzın Münif Paşa ve sertabîb-i şehriyârî Maroyan efendüeri 1878 yılında 8 cm. çaplı bir rasat dürbünüyle Merkür'ün güneşin önünden geçişini gözlemek için Yıldız Sarayf na davet etmesi de bunu doğrulamaktadır. Uzun bir süre görevde kalan Coumbary'-den sonra 1895 yılında müdüriüğe getirilen Salih Zeki'nin 1908'de Maarif Meclisi üyeliğine tayini üzerine rasathanenin faaliyetleri bir süre aksadı. Salih Zeki, müdür olduğu yıl yeni bir bina yapılması için teşebbüse geçerek İstanbul ve çevresinde uygun bir yer aramışsa da muhtemelen başka sebeplerden doiayı amacını gerçekleştirememiştir.1 Salih Zeki'den sonra onun kâtibi Bedîî Bey, rasathaneyi Beyoğlu'n-daki binasından Maçka'daki topçu kışlasının karşısında ve telgrafhaneden Emile Lecoin'ın sismografi istasyonunun yanında bulunan binaya taşıdı. Kuruluşundan itibaren sık sık tahsisat sıkıntısı çeken rasathane nihayet Otuzbir Mart Vak'ası'nda (12 Nisan 1909) tamamen tahrip edildi; daha sonra sağlam kalan birkaç aleti Kabataş Lisesi'nde koruma altına alındı.
Bir müddet açılmayan rasathanenin yine meteoroloji faaliyetlerinde bulunmak maksadıyla ikinci defa kurulması için Salih Zeki'nin teklifiyle Maarif Nâzın Emrul-lah Efendi 21 Haziran 1910'da Fatin Hoca'yı (Gökmen) rasathane müdürlüğü görevine getirdi. 1911 yılının Temmuz ayından itibaren, Fatin Hoca'nın tesbit ettiği Kandilli'nin gerisinde Anadoluhisarı ile Vaniköy arasında yer alan İcadiye tepesindeki bir kagir kule ile iki ahşap odadan oluşan yangın gözetleme kulesinde, Fransız Meteoroloji Birliği'nin ve Fransız Millî Meteoroloji Bürosu müdürü Charles Alfred Angot'nun sağladığı aletlerle sistematik meteoroloji faaliyetlerine başlandı; 1912'de de kuruma bağlı olarak Tedkî-kât-ı İklîmiyye Müfettişliği kuruldu. 1920 yılında binaya betonarme üç oda ilâve edildi ve meteoroloji parkının etrafı duvarla çevrildi. 191 l'de bir müdür iki kâtip, 1923'te bir müdür, bir râsıt ve iki kâtipten ibaret olan kadro 1939 yılında bir müdür, iki teknisyen ve sekiz memura yükseltildi. Bu arada önceleri yabancı râsıtlar tarafından yapılan gözlemler Fatin Hoca'nın ve onu dışarıdan destekleyen Darülfünun Rektörü Salih Zeki'nin gayretleriyle Türk ve müslüman kadrolarının eline geçmeye başladı. 1924'te İtalyan hükümetinin yardımlarıyla Türkiye'deki ilk oşinografi çalışmalarına da Kandilli Rasathanesi bünyesinde başlandı ve Arna-vutköy, Anadolukavağı ve Burgaz adasında mareografi istasyonları kuruldu. Cum-huriyet'İn ilk yıllarında yine Rasathâne-i Âmire diye anılan müessese 1928'den sonra Maarif Vekâleti Hey"et ve Fizikî Arzî İstanbul Rasathanesi adını aldı. 1936 yılında da ilk defa resmî belgelerde Kandilli Rasathanesi adıyla geçmeye başladı; buraya aynı zamanda Vaniköy Rasathanesi de deniliyordu.
Fatin Hoca rasathaneyi yeniden kurarken Belçika'daki Uccle Kraliyet Gözleme-vi'ni örnek almıştı. İlk iş olarak Kabataş Lisesi'ndeki. Otuzbir Mart Vak'ası'nda tahrip edilen Rasathâne-i Âmire'nin aletlerinden sağlam kalan iki deniz kronometresi, eski bir geçiş aleti, küçük bir te-adolit ve iki elektrikli duvar saatini devraldı. 1912'de iki Leroy kronometresiyle iki sekstant daha temin ederek bir saniye duyarlılıkla zaman tayini çalışmaları yapmaya başladı. 1918 yılında önemli bir adım atarak Alman Kari Zeiss firmasına 20 cm. çaplı ve 307 cm. odak mesafeli ekvatoryal bir dürbün sipariş etti; ancak dürbün I. Dünya Savaşı sebebiyle 1925 yılında gelebilmiş ve binasının tamamlanması geciktiği için de 1935 yılında faaliyete geçebilmiştir. Aslen astronomi hocası olan Fatin Hoca, rasathanenin meteoroloji işlerinden çok astronomi ve jeofizik konularında faaliyet göstermesini istediği için Cumhuriyetin ilânının ardından hükümete meteoroloji şebekesinin Kandilli Rasathânesi'nin dışında kurulmasını teklif ettiyse de hemen sonuç alamadı. Bunun üzerine bir süre daha meteoroloji işlerini aksatmadan kendini astronomi-jeofizik rasathanesinin kurulup geliştirilmesine adadı ve 1943'te emekli oluncaya kadar devamlı artan bir çabayla bu yolda çalıştı. 1925 yılında rasathanenin başlangıcından beri önem verdiği ve ancak sekstantla yapabildiği zaman tayini işini daha modern hale getirebilmek için yeni alınan kısa ve uzun dalga radyoiany-la prizmalı bir astrolab faaliyete geçirildi. İKİ yıl sonra zaman tayini laboratuvannı geliştirmek amacıyla Askania meridyen geçiş aleti, meridyen doğrultusunu sabit tutabilmek için kolimatör ve mir takımı alındı. 1931'de Rifler firmasından sabit basınç altında çalışan sarkaçlı bir saat ile Onogo saat işaretlerini vermeye mahsus cihazlar getirtilerek bu laboratuvarın kuruluşu tamamlandı. Öte yandan 1933'te, 1926'dan beri deprem ölçümleri için kullanılan küçük model lchert sismograf takımının yanı sıra bir takım da Galitzin sismografı devreye sokularak deprem kayıtları için önemli bir adım atıldı ve 1934 yılından itibaren kayıtlara başlandı. Aynı yıl Meteoroloji ve Sismoloji Rasadâtı adıyla Kandilii Rasathânesi'nin ilk resmî yayını çıkarıldı. Rasathanede yapılan ilk astronomi çalışması ise 19 Haziran 1936 tarihinde Uludağ'da bir tam güneş tutulmasının gözlemlenmesidir. Bu gözlemle ilgili olarak ekvatoryal dürbün korona resimleri çekmek için Uludağ'a götürülmüş ve gözlemin arkasından tam tutulma hattı hesapları yayımlanmıştır. Astronomi ve deprem araştırmalarına başlanmış olmakla birlikte bu konular üzerine ciddi çalışmalar ancak yokluğu çekilen elemanların temininden sonra 1947 yılında gerçekleştirilebildi. II. Dünya Savaşı sırasında ihmal edilen rasathaneye 1949'da kuartz saat, kronograf ve sismograflar getirtildikten sonra milisaniye derecesine kadar doğru zaman ayarı veren "zaman bölümü" faaliyete geçti. 196O'lı yıllar rasathanenin en parlak çalışmalarını yaptığı dönem oldu.
Kandilli Rasathanesi 1982'de, Yüksek Öğretim Kurulu Kanunu ile Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü adı altında Boğaziçi Üniversitesi'ne bağlanınca organizasyonunda yenilemeye gidilerek görev alanı da genişletildi. Depreme dönük çalışmalar ilk hedef oldu. Araştırma ve uygulama çalışmaları üç anabilim dalında 2 yüksek lisans ve doktora eğitimiyle bütünleştirildik Böylece deprem konusunda gözlem, eğitim, araştırma ve uygulama faaliyetlerini bir tek bünye altında toplayan ilk kuruluş olma özelliğini kazandı. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü bu çerçevede Türkiye'nin her bölgesinde yeni deprem istasyonları kurmakta ve Türkiye deprem şebekesini sürekli geliştirmektedir. Deprem şebekesinden merkeze gelen bilgi vasıtasıyla kurum, yurdun herhangi bir bölgesinde meydana gelen depremin yerini ve büyüklüğünü çok kısa sürede belirleyerek gerekli mercilere bildirmektedir. Halenon-line, leased-line, radio-link, dial - up ve sabit deprem istasyon sayısını elliye ulaştırmış olup bunların ikisi Kıbrıs'tadır.
İstanbul ve civarında altmışa yakın kuvvetli yer hareketi kayıtçısı çalıştıran enstitü. Kuzey Kıbrıs'ta Yakındoğu Üniversitesi ile iş birliği yaparak beş istasyonlu bir şebeke kurmuştur. İstanbul'da Aya-sofya ve Süleymaniys Camii ile yüksek bir binaya deprem aletleri yerleştirilerek binaların deprem sırasındaki durumları gözlenmektedir. Artçı sarsıntı ve bazı özel amaçlı projeler için on iki adet kuvvetli yer hareketi kayıtçısından yararlanmakta, birçok önemli köprü ve baraja da ka-yıtçılann konması için gerekli hazırlıklar yapılmaktadır. Ayrıca kurumdaki astronomi, meteoroloji ve manyetizma gözlem birimlerine güncel teknoloji getirilmiştir.
Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, aynı zamanda milletlerarası iş birliği çerçevesinde nükleer patlamaları denetleyen bir kuruluş olup bu konuyla ilgili ulusal veri merkezi görevini de yürütmektedir. Aynı amaçla Türkiye'de kısa ve uzun periyotlu şebekeler çalıştırmakta, elde edilen verileri milletlerarası veri merkezlerine göndermekte, nükleer patlamaları belirleyerek yeni yöntemler denemekte ve gerekli altyapıyı kurmaktadır.
Rasathanede özellikle Fatin Hoca'nın topladığı müslüman bilim adamları tarafından telif edilmiş matematik, astronomi ve astrolojiye dair SOO'den fazla yazma eser, matbu kitaplar ve birçok takvime sahip bir kütüphane ile bir tarihî astronomi aletleri koleksiyonu bulunmaktadır.
Bibliyografya :
BA, İrâde-i Husûsiyye, nr. 133; Deulet-iAtiy-ye-i Osmaniyye Salnamesi (1323), 61. sene, İstanbul 1321,s.484;a.e. (1326), 64. sene,İstanbul 1323, s. 539; SerueL-l Fünûn Salnamesi, İstanbul 1910, s. 56; Nüzhet GöKdoğan, "Türk Astronomi Tarihine Bir Bakış", Tanzimat!, İstanbul 1940, s. 469-475; Gövsa. Türk Meşhurları, s. 343; Muammer Dizer. "Milli Eğitim Bakanlığı Kandilli Rasathanesi", Cumhuriyetin 50. Yılında Türk Rasathaneleri (Kandilli Rasathanesi Yayını), İstanbul 1973, s. 1-11; a.mlf.. "Rasathâne-i Âmire", Bilim Tarihi, sy. 16, İstanbul 1993, s. 3-10; a.mlf., "Türkiye'de Meteoroloji", a.e., sy. 21 (1993). s. 3-19; a.mlf.. "Kuruluşunun 125. Yılında Kandilli Rasathanesi: 1868-1993", TT, XX[/122(I994). s. 27-31; XXI/ 125 (1991). s. 53-56; a.mlf., "Gökmen, Mehmet Fatin", DİA, XIV, 142; Cahit Kayra-Erol Üyepa-zarcı. Mekanlar oe Zamanlar; Kandilli, Vani-köy, Çengelköy, İstanbul 1993, s. 121-122; Salim Aydüz, Osmanlı Deoleti'nde Müneccimba-şılık ue Müneccimbaşılar [yüksek lisans tezi, 1993). İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 116; "Gökmen, Fatin", TA, XVII, 501-502; "Kandilli Rasathanesi", a.e., XXI, 199-201; "Salih Zeki Bey", a.e., XXVIII, 80; "Kandilli Rasathanesi", Dfl/sM, IV, 411-412. Salim Aydüz
Dostları ilə paylaş: |