“Bologna Sürecinde Program Yeterlilikleri ve Ders Kazanımları”
Bilimsel ve teknolojik gelişmeler yükseköğretim alanında eğitim sistemlerinin ve programların gözden geçirilmesini ve geliştirilmesini gerekli kılmıştır.
Bilimsel ve teknolojik gelişmeler yükseköğretim alanında eğitim sistemlerinin ve programların gözden geçirilmesini ve geliştirilmesini gerekli kılmıştır.
Ayrıca yaşam boyu öğrenme, öğrenci merkezli eğitim, yeterliliklere dayalı eğitim önem kazanmıştır
Bologna süreci,
Bologna süreci,
Yükseköğretim programlarını değişen koşullar ve gereksinimler doğrultusunda geliştirmek için fırsatlar sunmaktadır.
Bologna Sürecinin hedefi:
kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir derece sisteminin uygulanmasını,
kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir derece sisteminin uygulanmasını,
lisans, yüksek lisans ve doktora olmak üzere 3 dereceli bir sistemin uygulanmasını,
üniversiteler arasında ortak bir kredi sistemi oluşturulmasını (Avrupa Kredi Transfer Sistemi- AKTS European Credit Transfer System- ECTS),
üniversiteler arasındaki öğrenci ve öğretim üyesi hareketliliğinin önündeki engellerin kaldırılmasını,
yükseköğretimde öğrenci katılımının sağlanmasını,
yükseköğretimde ortak diploma vermenin teşvik edilmesini,
kalite güvencesinde Avrupa boyutunun oluşturulmasını,
yükseköğretimde Avrupa boyutunun kazandırılmasını amaçlamaktadır.
Program Yeterliliklerinin belirlenmesinde;
Program Yeterliliklerinin belirlenmesinde;
Nasıl bir program ?
ve
Nasıl bir mezun istiyoruz?
sorularına yanıt ararız.
Öğrencinin mezun olduğunda neyi bilmesinin ve neyi yapabilmesinin beklendiği program çıktıları ile açıklanır.
Öğrencilerin bir programdan mezun oluncaya kadar kazanmaları gereken bilgi, beceri ve yetkinlikleri tanımlayan ifadelerdir.
Öğrencilerin bir programdan mezun oluncaya kadar kazanmaları gereken bilgi, beceri ve yetkinlikleri tanımlayan ifadelerdir.
Nasıl belirlenir?
Alanın yeterlilikleri
Eğitim amaçlarını karşılayan program yeterlilikleri, ve
öğrenme kazanımları göz önüne alınarak belirlenir.
Program yeterliliklerini paydaş analizi, uluslar arası standartların analizi ve alan yeterlilikleri göz önüne alınarak belirleriz.
Program yeterliliklerini paydaş analizi, uluslar arası standartların analizi ve alan yeterlilikleri göz önüne alınarak belirleriz.
Program yeterliliklerini bilgi, beceri ve yetkinlik başlıkları altında oluşturabiliriz.
Program çıktıları açık, gözlenebilir ve ölçülebilir olarak ifade edilmelidir.
Programa ilişkin içerik ve yapıyı oluştururuz (Müfredat geliştirme)
Programın çıktılarını karşılayacağı varsayılan dersleri belirleriz.
Derslerin öğrenmeçıktılarınıoluştururuz.
Öğretme-öğrenme süreçlerini ve değerlendirme yöntemlerini kararlaştırırız.
Dersin iş yükü ve AKTS kredisini belirleriz.
Sınıf Öğretmenliği Programı (ÖRNEK 1)
Sınıf Öğretmenliği Programı (ÖRNEK 1)
AMAÇ: İnsana, topluma, doğaya duyarlı, kendisinin ve mesleğinin toplumsal gelişmedeki yerini kavramış, mesleğinde yeterlik ve etik sorumluluk kazanmış; sürekli gelişmeyi bir yaşam biçimi olarak algılayan; bilimsel düşünme biçimini benimseyen; kamu yararlarını gözeten, bilgi ve iletişim teknolojilerini etkili olarak kullanan, yaratıcı ve eleştirel düşünebilen sınıf öğretmenleri yetiştirmek.
Bilgi
Bilgi
PY1. Sınıf öğretmenliği ile ilgili gelişmeleri bilimsel yöntem ve teknikleri kullanarak çok yönlü değerlendirir.
PY2. Sınıf öğretmenliği uygulamalarını etkileyebilecek ulusal ve uluslar arası kültürel unsurları tanır.
PY3. Eğitim tarihinde yer alan önemli kişileri, olay ve olguları eğitim uygulamalarına etkileri açısından değerlendirir.
Beceri
Beceri
PY4. Öğrencilerde eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme ve problem çözme becerilerinin gelişimi için uygun yöntem ve teknikleri kullanır.
PY5. Farklı ölçme ve değerlendirme yöntem ve teknikleri kullanarak öğrencilerin gelişimini izler.
PY6. Etkili öğretme öğrenme süreçleri oluşturmak için uygun öğrenme materyalleri geliştirir.
Yetkinlik
Yetkinlik
PY7.Sosyal çevreyi yaşanabilir kılmak için proje ve etkinlikler geliştirir.
PY8.Sınıf öğretmenliği uygulamalarında karşılaşılan ve öngörülemeyen sorunları çözmek için bireysel ve ekip üyesi olarak sorumluluk alır.
PY9. Sınıf içi ve dışı uygulamalarda aile katılımı ve desteğini almak için etkili stratejiler geliştirir.
ÖRNEK 2
ÖRNEK 2
Gıda Mühendisliği Bölümü (Lisans Programı Yeterlilikleri)
PY1.Gıda Mühendisliği’ne ilişkin Matematik ve fen bilimleri ile ilgili temel teori ve uygulamaları bilir.
PY2.Gıdaların üretiminden tüketimine kadar geçen süreçte gıda güvenliği ile ilgili risk analizi yaparak çözüm önerilerinde bulunur.
PY3.Alanında projelendirme, tasarım, kontrol, süreç yenileme, araştırma geliştirme çalışmalarını kurgular ve yürütür.
ÖRNEK 3
ÖRNEK 3
Fizik Bölümü (Lisans Programı Yeterlilikleri)
PY1.Fizik lisans mezunları fizik konularında literatürü inceler, sunum yapar, bireysel ve grup çalışması yapar, her türlü ifadede ve yazımda doğru ve güzel Türkçe kullanır.
PY3.Fizik lisans mezunları eğitim-öğretim ve araştırma alanında uluslararası seviyede olur. Bu amaçla başta İngilizce olmak üzere yabancı dildeki literatürü ve kaynakları takip eder, doküman hazırlar ve sunum yapar.
ÖRNEK 4
ÖRNEK 4
Biyoloji Bölümü (Lisans Programı Yeterlilikleri)
PY1.Canlı ile çevresi arasındaki ilişkiyi ve sonuçlarını tanımlar.
PY2.Biyolojik çalışmalarla ilgili diğer disiplinleri ilişkilendirir.
PY3.Biyolojik verileri uygun istatistik yöntemleri ile analiz eder.
ÖRNEK 5
ÖRNEK 5
İşletme Bölümü (Lisans Programı Yeterlilikleri)
PY1.İşletmecilik temel kavramlarını anlama, anlatma ve kullanma
PY2.İşletme yönetiminin yerel, ulusal, uluslar arası ve küresel boyutlarını kavrama
PY3.Disiplin içi ve disiplinlerarası takımlarla çalışma
PY4.İş çevresinde finansal analiz tekniklerinden faydalanabilmek.
Program çıktıları belirlendikten sonra, bu çıktılara ulaşılabilmesi, diğer bir deyişle öğrencilerin belirtilen yeterliliklere sahip olabilmesi için, ön lisans, lisans ya da lisansüstü programlarda hangi derslerin yer alması gerektiğine karar verilmelidir.
Program çıktıları belirlendikten sonra, bu çıktılara ulaşılabilmesi, diğer bir deyişle öğrencilerin belirtilen yeterliliklere sahip olabilmesi için, ön lisans, lisans ya da lisansüstü programlarda hangi derslerin yer alması gerektiğine karar verilmelidir.
Öğrenme çıktıları bir dersle ilgili olarak yazılır.
Öğrenme çıktılarında bilgi, beceri veya tutumlar gözlenebilir ve ölçülebilir şekilde tanımlanır.
Öğrenme çıktılarını oluşturmadan önce dersin amaç ve hedeflerini belirleyiniz.
Öğrenme çıktısı, spesifik olarak bir derse özel öğrenmeyi içerebileceği gibi, eğitim boyunca kazanılacak problem çözme, etkili ekip çalışması yapma gibi bir beceriyi de içerebilir.
Öğrenme çıktısı, spesifik olarak bir derse özel öğrenmeyi içerebileceği gibi, eğitim boyunca kazanılacak problem çözme, etkili ekip çalışması yapma gibi bir beceriyi de içerebilir.
Öğrenme çıktıları alt çıktılar içerebilir.
Ders çıktılarının alanın ihtiyaçları, programın amaç ve yeterlikleri, dersin amacı ile ilişkili ve uygun olmasına dikkat edilmelidir.
Ders çıktılarının alanın ihtiyaçları, programın amaç ve yeterlikleri, dersin amacı ile ilişkili ve uygun olmasına dikkat edilmelidir.
Dersin seviyesine uygun olmalıdır (Lisans-Lisansüstü).
Öğrenme çıktıları, öğrencilerin ders eğitimi ile kazanacağı yetkinlikleri net olarak yansıtacak sayıda olmalıdır.
Açık ve basit olarak ifade edilmelidir.
Çok sayıda yüzeysel öğrenme kazanımları yerine az sayıda ve önemli olan öğrenme kazanımlarını belirlenmeli.
Çok sayıda yüzeysel öğrenme kazanımları yerine az sayıda ve önemli olan öğrenme kazanımlarını belirlenmeli.
Öğrenme çıktılarını yazarken, her öğrenme çıktısı için sadece bir fiil kullanılır.
Öğrenme çıktıları gözlemlenebilir ve ölçülebilir olmalıdır.
Öğrenme çıktılarını yazarken bunların nasıl değerlendirileceği düşünülmelidir. Öğrenme çıktıları çok genişse bunları etkili bir şekilde değerlendirmek zor olacaktır.
Öğrenme çıktılarını yazarken bunların nasıl değerlendirileceği düşünülmelidir. Öğrenme çıktıları çok genişse bunları etkili bir şekilde değerlendirmek zor olacaktır.
Öğrenme çıktıları sadece bilişsel alanın alt basamaklarından seçilmemelidir. Bu öğrencileri ezberciliğe iter.
Herhangi bir dersteki konuların başlıkları öğrenme çıktısı olarak ifade edilmemelidir.
Bilgi düzeyindeki bir davranış, ezber öğrenmeyi içerir ve olgular, ilkeler ve terimlerin hatırlanmasını gerektirir.
Bilgi düzeyindeki bir davranış, ezber öğrenmeyi içerir ve olgular, ilkeler ve terimlerin hatırlanmasını gerektirir.
1. Hatırlama : Uzun süreli bellekten ilgili bilgiyi hatırlama.
1. Hatırlama : Uzun süreli bellekten ilgili bilgiyi hatırlama.
1.1) Tanıma : sunulan materyale uygun bilginin uzun süreli belleğe yerleştirilmesi
1.2) Anımsama : uzun süreli bellekten ilgili bilginin bulunup getirilmesidir.
Fiiller: tanımlamak, nitelendirmek, tespit etmek, bilmek, etiketlemek, listelemek, eşleştirmek, adlandırmak, çerçeve çizmek, geri çağırmak, seçmek, ifade etmek.
Örnek:
Ö.Ç. Tarihte önemli olayların tarihlerini listeler.
Ö.Ç. Çıkarımsal istatistik kavramını tanımlar.
2. Anlama : Sözlü, yazılı, sembol ve grafik iletişimle gönderilen mesajlardan anlam çıkarma.
2. Anlama : Sözlü, yazılı, sembol ve grafik iletişimle gönderilen mesajlardan anlam çıkarma.
2.1) Yorumlama : Önemli konuşma ve dokümanları yorumlar.
2.2) Örnek Gösterme : Bir kavram veya ilke için özel bir örnek veya açıklama bulmaktır.
2.3) Sınıflama : Zihinde düzensiz olarak gözlenen veya tanımlananları sınıflar.
2.4) Özetleme :Genel konu veya önemli noktaları soyutlar.
2.5) Sonuç Çıkarmak : Sunulan bilgiden mantıksal sonuç çıkarır.
2.6) Karşılaştırma : iki düşünce, nesne ve benzeri arasındaki benzerlikleri tespit eder.
2.7) Açıklama : Bir sisteme ilişkin neden sonuç modeli oluşturur.
Fiiller: çevirmek, savunmak, ayırmak, tahmin etmek, açıklamak, genişletmek, genellemek, örnek vermek, çıkarım yapmak, tahmin etmek, tekrar yazmak, özetlemek, çevirmek.
Ö.Ç.Aritmetik ortalama ile ortanca (medyan) arasındaki farkı açılayınız (İstatistik).
Ö.Ç.Aritmetik ortalama ile ortanca (medyan) arasındaki farkı açılayınız (İstatistik).
Ö.Ç.Prokaryot ve Ökaryot hücreleri arasındaki benzerlikleri açıklar (Biyoloji).
Ö.Ç. Yabancı bir dilde verilen bir cümleyi Türkçeye çevirebilme (Yabancı diller).
3.Uygulama :Verilen bir durumda bir işlemi kullanma veya yapma.
3.Uygulama :Verilen bir durumda bir işlemi kullanma veya yapma.
3.1) Yapma :Bir işlemi benzer bir göreve uygulama.
3.2) Tamamlama :Bir işlemi benzer olmayan bir göreve uygular.
Fiiller: Uygular, değiştirir, hesaplar, inşa eder, sergiler, keşfeder, değiştirir, tahmin eder, hazırlar, üretir, ilişkilendirir, gösterir, çözer, kullanır, işler.
Örnek:
Ö.Ç.Tam sayıları başka tam sayılara böler.
Ö.Ç.Newton’ın ikinci kanununun uygun olduğu durumları kararlaştırır.
4. Analiz : Bütün halindeki parçaların içerisindeki materyalleri ayırma ve tüm yapıyla ve kısımlarıyla olan ilişkileri belirleme.
4. Analiz : Bütün halindeki parçaların içerisindeki materyalleri ayırma ve tüm yapıyla ve kısımlarıyla olan ilişkileri belirleme.
4.1) Farklılaştırma : Bir materyalin ilgili parçalarını ilgisiz olanlardan veya önemli parçalarını önemsiz olanlardan ayırma.
4.2) Organize Etme : Bir yapı içerisindeki öğelerin nasıl uyduğunu veya işlev gördüğünü belirleme.
4.3) Niteleme/Atfetme : Sunulan materyalin altında yatan bakış açısını, taraflılığı, değerleri veya niyeti tespit etme.
Fiiller:analiz eder, parçalara ayırır, karşılaştırır, zıddını gösterir, tekrar inşa eder, ayırır, örneklendirir, çıkarır, özdeşleştirir, örneklendirir, çerçeve çizer, ilişkilendirir, seçer, ayırır.
Örnek:
Ö.Ç. Bir cümleyi doğru olarak öğelerine ayırabilme.
Ö.Ç.Belli bir tarihi açıklamaya karşı çıkar ve kanıtlara dayalı tarihî bir tanımlamada kanıtları yapılandırır.
Ö.Ç.Yazarın politik görüşlerine dayanarak bir makalesindeki görüşünü belirler.
5. Değerlendirme: Ölçüt ve standartlara göre hüküm verme.
5. Değerlendirme: Ölçüt ve standartlara göre hüküm verme.
5.1) Kontrol Etme:Bir süreç veya üründeki tutarsızlık veya hataları tespit etme, uygulanmakta olan bir işlemin etkililiğini belirleme.
5.2)Eleştirme :Bir ürün ile harici ölçütler arasındaki tutarsızlıkların belirlenmesi; bir problem için uygulanan işlemin uygunluğunu tetkik etme.
Fiiler: değer biçer, karşılaştırır, sonuçlandırır, zıtlaştırır, eleştirir, savunur, tanımlar, ayırır, değerlendirir, açıklar, ilişkilendirir, özetler, destekler, çevirir, ispat eder.
Örnek:
Ö.Ç.Gözlemlediği verilere göre bir bilim adamının düşüncelerini ve ulaşmış olduğu sonuçların uygunluğunu inceler.
Ö.Ç.Verilen bir problemi çözmede iki yöntemden hangisinin en iyi yol olduğuna karar verir.
Ö.Ç. Bir makalede dile getirilen örnekleri, iç tutarlılık açısından yorumlayabilme.
6. Yaratma: Tutarlı veya fonksiyonel bir form oluşturmak için parçaları bir araya getirme, yeni bir örüntü ve yapı içerisinde parçaları organize etme.
6. Yaratma: Tutarlı veya fonksiyonel bir form oluşturmak için parçaları bir araya getirme, yeni bir örüntü ve yapı içerisinde parçaları organize etme.
6.1) Oluşturma :Kriterlere bağlı olarak alternatif hipotezler geliştirme.
6.2) Planlama : Bazı görevleri yerine getirmek için bir prosedür geliştirme.
6.3) Meydana Getirme: Bir ürün oluşturma.
Fiiler: oluşturma, geliştirme, planlama
Örnek:
Ö.Ç.Gözlenmiş bir olgunun sebebini açıklamak için hipotezler oluşturur.
Ö.Ç.Verilen tarihî bir konuda bir araştırma planlar.
Ö.Ç.Belirli bir amaca yönelik ürün oluşturur.
İnançların, fikirlerin ve davranışların birleştirilmesine kadar geniş bir alanı kapsar.
İnançların, fikirlerin ve davranışların birleştirilmesine kadar geniş bir alanı kapsar.
Fiiller: harekete geçme, kabul etme, tamamlama, mücadele etme, müdahale etme, savunma, tartışma, gösterme, izleme, dinleme, yargılama, sıralama, düzenleme, katılma, paylaşma, ilişkilendirme, rapor etme, çözme, destekleme, değer verme, iş birliği yapma, sentezleme, değerlendirme, uygulama, soru sorma,
Örnek:
Ö.Ç.Bağımsız olarak çalışma isteğine değer verir.
Ö.Ç. Toplumsal kuruluşlarda çalışmaya gönüllü olma.
Ö.Ç. Verilen bir görevi itiraz etmeden gereğine uygun olarak yapma
öğrenme beynin fonksiyonlarının ve kas hareketlerinin koordinasyonunu içeren fiziksel beceriler üzerine odaklanır.
öğrenme beynin fonksiyonlarının ve kas hareketlerinin koordinasyonunu içeren fiziksel beceriler üzerine odaklanır.
Psikomotor öğrenme türü, genellikle, sağlık bilimleri, sanat, müzik, mühendislik, tiyatro ve beden eğitimi ve laboratuar çalışmaları gerektiren alanlarda kullanılmaktadır.
Fiiller:seçme, tanımlama, ayırt etme, ilişkilendirme, başlama, gösterme, hareket etme, tepkide bulunma, gösterme, izleme, tekrar etme, yapılandırma, güçlendirme, organize etme, uyarlama, değiştirme, yeniden organize etme, çeşitlendirme, ayarlama, birleştirme, oluşturma, yapma, sonuç çıkarma.
Örnek:
Ö.Ç.Bir model yapmak için yönergeleri takip eder.
Ö.Ç.Hızlı ve doğru bir şekilde bilgisayar kullanır.
Öğrenme kazanımlarını yazarken aktif fiiller kullanılmalı. “bilmek”, “anlamak”, “takdir etmek”,”öğrenmek” “aşina olmak”, “maruz kalmak”, “tanımak”, “farkında olmak” gibi fiiller belirsiz fiillerdir. Bunlar öğrencinin süreç sonunda ne yapabildiğine değil, içinde bulunduğu sürece odaklanırlar.
Öğrenme kazanımlarını yazarken aktif fiiller kullanılmalı. “bilmek”, “anlamak”, “takdir etmek”,”öğrenmek” “aşina olmak”, “maruz kalmak”, “tanımak”, “farkında olmak” gibi fiiller belirsiz fiillerdir. Bunlar öğrencinin süreç sonunda ne yapabildiğine değil, içinde bulunduğu sürece odaklanırlar.
gibi öğrencinin edindiği bilgiyi göstermesine yardımcı olacak aktif fiiller kullanılmalı.
Öğrenme çıktıları dersin amaç ve yeterlilikleri ile uyumlu olmalıdır.
Öğrenme çıktıları dersin amaç ve yeterlilikleri ile uyumlu olmalıdır.
Öğrenme çıktılarını yazdıktan sonra, her bir öğrenme çıktısının hangi program çıktısı/çıktılarıyla ilişkili olduğunu belirleyin. Bu süreç, dersinizin programa nasıl katkıda bulunduğunu görmenize ya da dersinizin programa olan katkısını artırmak için dersin genel hedeflerini ve öğrenme çıktılarını gözden geçirmenize yardımcı olacaktır.
Öğrenme çıktılarını yazdıktan sonra, her bir öğrenme çıktısının hangi program çıktısı/çıktılarıyla ilişkili olduğunu belirleyin. Bu süreç, dersinizin programa nasıl katkıda bulunduğunu görmenize ya da dersinizin programa olan katkısını artırmak için dersin genel hedeflerini ve öğrenme çıktılarını gözden geçirmenize yardımcı olacaktır.
Akçamete,G.(2010). Türkiye’de Bologna Süreci Uygulamaları Projesi 2009-2011 Dönemi (sunum notları)
Akçamete,G.(2010). Türkiye’de Bologna Süreci Uygulamaları Projesi 2009-2011 Dönemi (sunum notları)
Akkoyunlu, B.; Yıldırım, S.B. “Öğrenme Çıktıları Hazırlama ve Öğrenci İş Yükü Hesaplama Kılavuzu.” http://www.abofisi.hacettepe.edu.tr/duyurular/ECTS_yonergesi25_12_06.doc
Sönmez, V. (2005). Program Geliştirmede Öğretmen El Kitabı. Geliştirilmiş 12. Baskı. Ankara: Anı Yayıncılık.
Yüksel, S. (2007). Bilişsel Alanın Sınıflamasında (Taksonomi) Yeni Gelişmeler ve Sınıflamalar.Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 5(3), 479-509.
