Karbonot angidirid va kislorodning o'simliklar hayotida ahamiyati Mundarija: Kirish Asosiy qism I bob Karbonot angidirid V o'simliklar hayotida ahamiyati

Karbonot angidirid va kislorodning o'simliklar hayotida ahamiyati


Mundarija:
Kirish………………………………………………………………….………….3
Asosiy qism
I Bob Karbonot angidirid v o'simliklar hayotida ahamiyati 1.1 Nafas olish zanjirining strukturasi va vazifasi................................................8 1.2 O’simliklarning nafas olish koeffitsiyenti…………………………………..10 II Bob Kislorodning o'simliklar hayotida ahamiyati
2.1 Nafas olish jarayoninig o’ziga xos xususiyatlari…………………………….20
2.2 Kislorodning miqdori o’simliklar nafas olishning ichki va tashqi sharoit omillariga bog‘liqligi……………………………………………………………...26
Xulosa…………………………………………………………………………….28
Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………………………29
Kirish.
Kurs ishining dolzarbligi: Fotosintez jarayonida hosil bо‘lgan shakarlar va boshqa organik moddalar о‘simlik hujayralarining asosiy oziqa moddalari hisoblanadi. Bu organik moddalar tarkibida kо‘y miqdorda kimyoviy energiya tо‘planib, nafas olish jarayonida ajralib chiqadi va hujayradagi barcha sintetik reaksiyalarni energiya bilan ta’minlaydi. О‘simliklar hujayralarida boradigan oksidativ reaksiyalar organik moddalarning kislorod ishtirokida anorganik moddalarga (SO₂ va N₂O) parchalanishi va kimyoviy energiya ajralib chiqish jarayoni nafas olish deyiladi. Bu jarayonnnng shakliy tenglamasini quyidagicha kо‘rsatish mumkin:
S₆N_|2O₆ + 6O₂ 6SO₂ + 6N₂O + energiya ( 2875kDJ mol).
Nafas olish muhim fiziologik jarayen bо‘lib, barcha tirik organizmlarga xos xususiyatdir. Bunda uglevodlar muhim ahamiyatga ega. Biroq uglevodlarning tirik organizmlarda bajaraligan vazifasi fakat ularga energiya yetkazib berish bilan yakunlanmaydi. Ularning parchalanishida bir kator oraliq birikmalar hosil bо‘ladi. Bu birikmalar о‘simliklar tanasida uchraydigan boshka organik moddalarning (yog‘lar, aminokislotalar va boshkalar) asosini tashkil etadi. Demak, о‘simlik tanasidagi organik moddalarning turli xilligida nafas olishning ahamiyati katta.
Lekin о‘simliklarning (xayvon va odamlarnikiga о‘xshash) maxsus nafas olish a’zolari bо‘lmaydi. Ularning barcha hujayralari va tо‘qimalari mustaqil nafas olish xususiyatiga ega. Barcha tirik hujayralarning organoidi sanaladigan mitoxondriyalar nafas olish a’zosi hisoblanadi. Ana shu mitoxondriyalarda murakkab organik birikmalar (asosan uglevodlar) fermentlar tizimi ishtirokida kislorod yordamida oksidlanib, suv va SO₂ ga parchalanadi. Bu reaksiyalar tizimi biologik oksidshnish deyiladi.
Tirik organizmlarda boradigan nafas olish jarayonida kislorodning rolini dastlab XVIII asrning oxirlarida fransuz olimi A L Lavuaze ilmiy asoslab bergan edi. U о‘zining 1773-1783 yillarda о‘tkazgan bir qator tajribalarida nafas olish va yonish jarayonlarining о‘xshashligini isbotlab berdi. U nafas olishda ham xuddi yonishdagidek atmosferadan kislorod yutiladi va atmosferaga karbonat angidrid ajralib chikadi, deb takidladi.
A L Lavuaze о‘z kuzatishlariga asoslanib, nafas olish bu kislorod yordamida organik moddalarning juda xam sekinlik bilan yonishidir, degan xulosaga keldi. Taxminan shu vaqtlarda (1777) Sheyele urug‘lar bilan о‘tkazgan tajribalari asosida unayotgan urug‘ solingan yopiq idishda kislorodning miqdori kamayib, SO₂ ning miqdori kо‘payganini aniqladi.