Karşılaştırmalı Kamu Yönetimi Dersi

C.Yetki genişliğine konu olan Devlet Hizmetleri

Cumhuriyetin Ülkesel Örgütlenmesine İlişkin Yasa’ya ve Yetki genişliğine ilişkin1 Temmuz 1992 tarihli Kararnameye uygun olarak, yetki genişliğine uğramış devlet hizmet birimleri, belirli bir coğrafi birimde, ulusal düzeyde belirlenmiş kamu politikası kararlarının hayata geçirilmesi, düzenlemelerin uygulanması ve kullanıcılara hizmet sunulması konusunda genel yetkili hale getirilmiştir. Büyük bir çoğunluğu valinin otoritesi altında faaliyet gösteren yetki genişliği birimleri, yerel yönetimler dışındaki (devlet) kamu personelinin %95’ini istihdam etmektedir. Jandarma da yetki genişliğine konu olan hizmetlerdendir.²⁵

Devlet hizmetleri, ülkesel çapta, dört düzeyde örgütlenmektedir:

• 
  belde (la commune),
  
• 
  ilçe (l’arrondissement, sous-préfecture),
  
• 
  il (le département, préfecture) ve
  
• 
  bölge (la région, préfecture de région)
  

1.Belde (la commune)

Belediye başkanının iki bir işlevi (le dédoublement fonctionnel) bulunmaktadır. Bir yandan beldenin yürütme organı olma işlevini diğer yandan devlet görevlisi olma işlevini yerine getirmektedir. İkinci işlevini yerine getirmek için, devlet adına, hem sivil görevlilerin hem de adli kolluğun amiridir ayrıca, seçimlerin yürütülmesi ve kimlik belgelerinin verilmesi görevleri bulunmaktadır.

2.İldeki Devlet Hizmetleri

a)Vali (le préfet)

İlde, devletin temsilcisi validir. Anayasa’nın 72.maddesine göre vali, “ulusal çıkarların gözetilmesinden, idarenin denetiminden ve yasaların uygulanmasından sorumludur”.

2 Mart 1982 tarihli Yasa, devletin ilde temsilinde birliği sağlamak amacıyla, valiye ikili bir işlev yüklemektedir. Buna göre vali, devlet otoritesini kullanır, yasalara uyulmasını ve ulusal çıkarları gözetir. Devletin yetki genişliğine uğramış olan sivil (askeri olmayan) hizmetlerinin yönetim yetkisine sahiptir. Hizmetlerin, uyumlu, etkin ve kesintisiz biçimde yürütülmesinden başbakana ve her bakana karşı sorumludur.

(1)Valinin denetim yetkisi

Vali, kendisine sunulması gereken, ilin ve beldenin önemli kararları üzerinde hukukilik denetimi yapar. Hukuka aykırı olduğunu düşündüğü kararları idare mahkemesine gönderir.

Ayrıca vali, bölgesel muhasebe odaları ile birlikte yerel yönetimlerin bütçeye ilişkin işlemlerini denetlerler. Bütçe yasal süresinde kabul edilmediğinde, gelir kaynakları bakımından veya uygulama sırasında bütçede yaşanan dengesizlik durumlarında ve zorunlu harcamalardan biri bütçeye yazılmadığında müdahale eder.

Nihayet vali, ildeki kamu kurumları ile sağlık ve sosyal hizmetler üzerinde vesayet yetkisine sahiptir.

(2)Yetki genişliği Hizmetlerinin Yönetimi

2 Mart 1982 tarihli Yasaya göre, vali, ildeki sivil hizmetlerin yöneticisidir.

Valinin yönetimi altındaki belli başlı yetki genişliği hizmetleri şunlardır: İl araç-gereç müdürlüğü, tarım ve orman müdürlüğü, iş ve çalışma müdürlüğü ile il sağlık ve sosyal hizmet müdürlüğünün verdiği hizmetler.

Vali, ildeki sivil hizmetlerin yöneticisi sıfatıyla;

• 
  bakanlıkların coğrafi olarak yapacakları yetki devirlerinde yetki devredilebilecek tek yetkili makamdır
  
• 
  ildeki idari komisyonların başkanıdır
  
• 
  Merkezin, taşraya gönderdiği, biçimi ne olursa olsun her türlü yazışmanın muhatabıdır
  
• 
  kamu mallarının yönetiminden sorumludur
  
• 
  Taşradaki tüm hizmetlerin ikinci ita (ödeme) amiridir (birincisi ilgili bakandır).
  

Valinin geniş yetkileri bulunmakla birlikte ildeki kimi hizmetler valinin görev alanının dışında yer almaktadır. Eğitim ve öğretim faaliyetleri, bu faaliyetlerin personel yönetimi, okul binalarının örgütlenmesi ve idaresi; vergi matrahının belirlenmesi ve vergilerin toplanması; iş hukuku mevzuatının uygulanmasının denetlenmesi; Sayıştay’ın görev alanına giren mali denetimler; adalet bakanının görev alanına giren hizmetler valinin görev alanının dışında kalmaktadır. Bu istisnalar valinin bu alanlarındaki yetkilerine ilişkindir; yoksa bu hizmetler, çeşitli yükümlülüklere tabi olarak varlığını sürdürmekte ve valinin de genel bir bilgilenme hakkı bulunmaktadır.

b)İldeki Hizmetler

Valilik örgütlenmesinde, valinin esas yardımcıları, büyük oranda ENA çıkışlı olan kaymakamlar corps’unun mensuplarıdır.

Genel sekreter, il hizmetlerinin yönetir ve valiye yokluğunda veya mazeretinde vekalet eder.

Kaymakamlar, ilçelerin başında görev yaparlar; buralarda, valinin otoritesi altında, devleti temsil ederler. İlçedeki hizmetlerin koordinasyonu için gerekli işleri yaparlar.

İl Kurulu Yöneticisi, kabinenin görev alanına giren işlerde her türlü düzenleyici ve bireysel karar alma konusunda yetkilendirilebilir. Esas olarak, ilde kamu düzenin sağlanmasıyla görevlidir. 1992’den beri, illerde, kaymakamlar, belirli semtlerin toplumsal gelişimine ilişkin sorunlarla ilgilenmek üzere görevlendirilebilmektedir.

İl Kurulu’nun bu görevleri dışında, ildeki kamu hizmetleri genel sekreterin otoritesi altında işlemektedir. Kurul, ilin önemine göre üç veya dört birimden oluşmaktadır.

• 
  kamu hürriyetleri ve düzenleme birimi;
  
• 
  yerel yönetimler birimi;
  
• 
  merkezi idare etkinleri veya bakanlıklar arası işler birimi;
  
• 
  levazım ve işletme birimi
  

3.Bölgedeki Devlet Hizmetleri

İl valiliği, 14 Mart 1964 tarihli Kararname ile oluşturulmuştur.

Bölge merkezi olan ilin valisi, bölge valisidir. Bölgenin iktisadi gelişimi ile doğal ve insani kaynakların coğrafi ölçekte doğru kullanımı (l’aménagement du territoire) konusunda hükümetin siyasasının hayata geçirilmesiyle görevlidir. Bu konuda, il valilerinin faaliyetlerini eşgüdümler.

Bölgede devlet hizmetlerinin yönetimi, 10 Mayıs 1982 tarihli kararname, bölgelerin yerel yönetim birimlerine dönüştürülmüş olmasının bir sonucu olarak, Devlet hizmetlerini (merkezi idarenin taşrada verdiği hizmetleri) yetki genişliğine tabi kılmıştır.

Bölge valisi, bölgedeki karar devrine uğrayan devlet hizmetleri konusunda, il ölçeğinde sahip olduğu yetkilerin aynına sahiptir. Bölgesel veya iller arası tüm hizmetler için, hizmetin örgütlenmesi, personel yönetimi, kamu mallarının ve araçlarının yönetimi bölge valisinin yetkisindedir. Bu hizmetler için ikinci derece amir yetkisine sahiptir. Her yıl, ilgili tüm valilerin görüşlerini aldıktan sonra, sicil amirlerini sicil notları konusundaki önerilerini bildirir.

Valinin bu görevlerini yerine getirebilmesi için mahiyetinde “bölgesel işler genel sekreteri” bulunmaktadır.

Vali, bölgenin işlemlerinin idari denetiminden (contrôle administratif) de sorumludur.

Bölge düzeyinde, iktisadi-toplumsal gelişme ile doğal ve insani kaynakların coğrafi ölçekte doğru kullanımı konusunda valinin görevleri bulunmaktadır. Vali bu konulardaki hükümet siyasanın hayata geçirilmesinden sorumludur. Valiye, bölge meclisinin başkanı ile birlikte, ulusal plan ile bölgesel plan arasında eşgüdüm sağlanması sorumluluğu da verilmiştir.

Bölgedeki illerin valilerin, defterdarın ve bakanlıkların bölge temsilcilerinin katılımıyla oluşan Bölge İdare Kurulu’na, Bölge Valisi başkanlık eder. Bu Kurul, bölgede doğrudan devlet tarafından veya devlet yardımıyla gerçekleştirilecek olan yatırımlara ilişkin kararlara önizin verir; ayrıca, iktisadi-toplumsal kamu girişimlerinin sonuçlarını ve etkilerini saptar.

10 Mayıs 1982 Kararnamesi ile valiye, bölgedeki illerin valilerin faaliyetlerini “yönlendirme ve üşgüdümleme” verilmiş olsa da bu bölge ile iller arasında bir hiyerarşi yaratmamıştır. Bununla birlikte 6 Şubat 1992 tarihli Yasa, bölge valisine, “iktisadi-toplumsal gelişim ile iktisadi ve insani kaynakları doğru coğrafi dağılımı konularındaki ulusal ve topluluğa ait kararların (AB)” uygulanması amacıyla il valileri üzerinde bazı yönetim yetkileri vermiştir. Bu konularda, il valileri, bölge valisinin belirmiş olduğu yönelimler içinde kararlar almak zorundadır ve ona karşı sorumludurlar.

Bu düzenlemeyle bölge valisi, Topluluk hukuk düzenin uygulanmasından sorumlu hale getirilmiştir.