Karşılaştırmalı Kamu Yönetimi Dersi

II.GENEL BİLGİLER (TOPLUMSAL-İKTİSADİ GÖSTERGELER)

Fransa, bir Batı Avrupa devleti olmakla birlikte, ülke toprakları Kıtayı aşar şekilde, sömürgeci geçmişin bir mirası olarak, şu dört birimden oluşmaktadır.

1. 
   Anayurt Fransa (la France métropolitaine): Kıtadaki topraklar ile Korsika’dan oluşmaktadır.
   
2. 
   Denizaşırı İller (les départements d’outre-mer-DOM): Guadeloupe, Guyane, Martinique, Réunion.
   
3. 
   Denizaşırı Ülkeler (les territoires d’outre-mer-TOM): Nouvelle Calédonie, Wallis-et-Furtuna, Polynésie française, Antartika’daki topraklar.
   
4. 
   Denizaşırı Topluluklar (les collectivités territoriales d’outre-mer-CTOM): Saint-Pierre-et-Miquelon, Mayotte.
   

Fransa, Kıta dışı toprakları da dahil, 551 602 km2 yüzölçümüne sahiptir. Nüfusu, 58 479 4512 kişi Anayurt Fransa’da olmak üzere, toplam 60 148 423 kişiden oluşmaktadır. Anayurt Fransa topraklarındaki nüfus yoğunluğu km2’de 107 kişidir. 1,8 milyon Fransız ülke dışında yaşarken, Fransa’da yaşayan yabancı sayısı, aktif nüfus olarak, 1,5 milyondur (bunların % 37’si Avrupa Birliği(AB) ülkelerinden, %34’ü Kuzey Afrika [Mağrepli] ülkelerinden ve % 5’i de Türkiye’den gidenlerden oluşmaktadır.)

Aktif nüfus, % 46,8’i kadınlardan oluşmak üzere, 25 567 000; işsiz oranı ise, 2000 yılı verilerine göre, % 9,8’dir (Bu oran AB genelinde % 8,5, ABD’de % 4,1, İngiltere’de 5,7 ve Almanya’da 8,4’tür). Dünya Bankasının 2001 verilerine göre, yıllık nüfus artış oranı % 0.5, yaşam beklentisi ise 78.9 yıldır. Doğurganlık oranı ise (kadın başına) ortalama 1,9 çocuktur.¹⁷ 2000 yılı itibariyle, sabit ve mobil telefon sayısı, her bin kişi için 1071,5 olarak gerçekleşmiştir. Kişisel bilgisayar sayısı ise, 304,3 internet kullanıcılarının sayısı ise 850’tir.

Fransa’nın gayrısafi milli hasılası (GSMH), 1999 yılı itibari ile 8 495,6 milyar Frank; büyüme, % 2,7 ve enflasyon ise % 1,3 olarak gerçekleşmiştir. Dünya Bankası verilerine göre, 2001 yılı itibariyle, gayrisafi milli hasıla 1,3 trilyon ABD doları, yıllık büyüme ise % 2 olarak gerçekleşmiştir.¹⁸ OECD verilerine göre ise Fransa’nın 2002 yılı gayrisafi milli hasılası, 1 trilyon 823 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir (Türkiye için bu rakam 197,3 milyar dolardır).¹⁹

Yine Dünya Bankası verilerine göre, 2000 yılında tarımın GSMH’deki payı % 2.9, sanayiinin % 26.1, hizmetlerin ise %70.9 olarak gerçekleşmiştir.

Fransa dünyanın dördüncü büyük ihracatçısıdır. Fransa dış ticaretinin % 81,6’sını OECD ülkeleriyle (bunun % 61’i AB içi) yapmakta, ticaretinin %83’ünü sınai ürünler, % 6,9’unu enerji ve % 10,1’ini de tarımsal/gıda ürünleri oluşturmaktadır (1998 verilerine göre). Dünya Bankası verilerine göre, 2000 yılında ihracatının % 24.3’ü ileri teknoloji sınai ürünlerden oluşmaktadır.

Ayrıca Fransa, dünya ölçeğinde gerçekleşen doğrudan yatırımların dördüncü kaynak ülkesidir. 1998 yılı itibariyle dünyadaki yabancı yatırımların % 9,2’si Fransa çıkışlıdır. Bu yatırımların % 80’i sanayileşmiş ülkelere yönelmiştir. Bunun içinde, AB, % 50 ile birinci sırayı, ABD % 20 ile ikinci sırayı almaktadır.

Fransa kaynaklı doğrudan yatırımların yanısıra, Fransa da önemli miktarda doğrudan yabancı yatırım çekmektedir. Bu miktar, 1998 yılında, gayrisafi milli hasılanın %2’sine ulaşmıştır. 1990-1998 yılları arasında Fransa dünya sıralamasında, toplam doğrudan yabancı yatırımların % 9,5’ini çekerek, ABD’nin (% 30) arkasından ikinci sırada yer almıştır.

Fransa’daki, işlerin % 26’sı, 4000 çokuluslu şirket tarafından yaratılmaktadır. Bu girişimler, iç sınai üretimin % 25’ini ve imalat sanayi ihracatının da % 36’sını gerçekleştirmektedir.

1998 verileriyle, Fransa’da gerçekleştirilen yabancı yatırımların % 95’i sanayileşmiş ülkeler kökenlidir. Euro bölgesinden kaynaklanan yatırımlar % 47, Birleşik Krallıktan kaynaklananlar %21 ve ABD’den kaynaklanan yatırımlar da % 16’dır.

***

Çalışmamızda, sadece Anayurt Fransa esas alınacaktır.

Fransa (la France métropolitaine) idari olarak, 96 il (département) ve 22 bölgeye (région), 329 ilçeye (arrondissements) ve 36 564 beldeye (communes) ayrılmıştır.²⁰

2001 verilerine göre, nüfusun % 75.5’i kentlerde yaşamaktadır.²¹ Fransa’nın önemli kentleri, Başkent Paris (nüfus, kentte [intra muros], 2 121 291 kişi), Marsilya (nüfus, kentte [intra muros], 797 700 kişi), Lyon’dur (nüfus, kentte [intra muros], 445 263 kişi).

III.SİYASAL KURUMLAR

A.Kısa tarihçe

Fransa, 1789 Devriminden günümüze dek onbeş anayasal rejim yaşamıştır. Bunların en uzunu olan III.Cumhuriyet (1875-1940), 65 yıl, en kısası ise 100 gün (1.İmparatorluk sonunda, Napolyon’un Elbe’den ayrılarak kurduğu kısa süreli rejim. Nisan 1815).

Fransa tarihindeki bu rejimler çeşitli tiplerde ortaya çıkmıştır. Mutlakıyet (Konsüllük, I. ve II. İmparatorluk), anayasal monarşi (1791 Anayasası, 1814 ve 1830 Şartları), başkanlık (II. Cumhuriyet) ve parlamenter cumhuriyet (III. ve IV Cumhuriyet).

Fransa tarihindeki bu siyasal rejim çeşitliliği, Fransızların siyasal özgünlüklerinden birini oluşturmaktadır. Bu çeşitlilik, büyük oranda Fransız tarihi boyunca sıralanmış olan devrimlerin eseridir. Bir öncekine tepkiyle belirlenen bu rejimlerin her biri, günümüz Fransız siyasal ve idari kurumlarının biçimlenmesine katkıda bulunmuştur.

Devrimin mirası olan 1791 tarihli ilk Fransız Anayasası, 26 Ağustos 1789 tarihli İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi ile açılmaktadır. Günümüzde yürürlükte olan 1958 Anayasası da bu başlangıca atıfta bulunmaktadır. 1791 Anayasası ayrıca, Fransız siyasal sistemine, güçler ayrılığı ilkesini getirmiştir.

Yıl VIII²²’de (13 Aralık 1799), Devlet Şurası (Conseil d’Etat) ve Sayıştay (Cours de comptes) kurulmuştur. Böylece Konsüllük ve İmparatorluk döneminin, temel ilkeleri günümüzde de uygulanan, idari yapılanmasının temelleri atılmıştır.

Monarşinin Restorasyonu ile 1814 ve 1830 Şartları, parlamenter rejimin iki temel ilkesini, hükümetin parlamento önünde siyasal sorumluluğunu ve fesih hakkı ilkelerinin uygulanmasını denemiştir.

II. Cumhuriyet’in (1848-1951) 1848 Anayasası, geneloyu (erkekler için) getirmiş; yürütme gücünü, doğrudan geneloy ile seçilen cumhurbaşkanına vermişti ki, bu, yüzyılı aşkın bir süre sonra, 1962’de yeniden uygulanmaya konmuştur.

III. Cumhuriyet (1875-1940), cumhuriyetin kurumlarının dokunulmazlığını vurgulamış ve cumhurbaşkanının görev süresini yedi yıla çıkarmıştır. Bu dönemde, parlamenter rejim doruk noktasına varmış, ancak parlamentonun üstünlüğü anlayışına yapılan bu vurgu, parti sisteminin dağınıklığı ile birleşince, hükümetlerin istikrarsızlığı sonucunu doğurmuştur. 1871 ile 1940 arasında 104 hükümet kurulmuştur.

IV. Cumhuriyet Anayasası (1946), parlamentarizmin kurumlarını, ölçülü hale getirmeye (rationaliser) çalışmıştır. 1946 Anayasası, 1958 Anayasasının da atıf yaptığı Başlangıç Bölümünde, sosyal haklara yer vermiştir. Ayrıca, usulüne uygun olarak onaylanarak ilan edilen uluslararası anlaşmaların, Fransız hukuk sistemine girerek yasa gücünde olacakları kuralı da bu Anayasa ile getirilmiştir.