Katalitik modifikasiyalash

Alkogoliz. 
Spirtning kislotalar bilan reaksiyaga kirishib, efirlar hosil qilishi alkogoliz 
deyiladi. Alkogoliz prosessini birinchi marta 1852 yilda Deffi ixtiro qilgan. U yog’ni 
spirt bilan aralashmasini natriy etilati ishtirokida qizdirilganda spirtni trigliserid 
tarkibidan gliserinni ajratib chiqarib, yog’ kislotalarning etilli efiri hosil 
bo’dganligini aniqlangan. 
Alkogoliz prosessi sanoatda yog’ kislotalarning monoefirlarini olishda keng 
qo’llanilib, uning asosida qo’yidagi reaksiya yotadi. 
O O 
|| || 
R – C – OR
1
+ R
2
– OH = R – C – OR
2
+ R – OH
26.1-jadval 
Qo’y yog’i va paxta moyi omixtalarining fizikaviy va kimyoviy 
ko’rsatkichlari 
Omixta yog’lar omixtalarining ko’rsatkichlari 
Paxta 
moyi 
% 
Qo’y 
yog’i 
% 
Pereeterifikasiyagacha 
Pereeterifikasiyadan keyin 
Suyuqlanish 
temperaturasi º 
C 
Qattiqligi 
g/sm 
K.s. 
mg 
KOH 
Y.s. 
Suyuqla-nish 
temperaturasi 
ºC 
Qattiqligi 
g/sm 
K.s. 
mg 
KOH 
Y.s. 
90 
80 
70 
60 
50 
40 
10 
20 
30 
40 
50 
60 
9.2 
19.4 
36.8 
39.1 
41.5 
42.9 
- 
102.5 
188.3 
210.8 
235.6 
260.8 
0.30 
0.34 
0.42 
0.57 
0.62 
0.78 
100.8 
86.06 
81.20 
79.9 
74.1 
68.4 
19 
28.2 
33.4 
34.3 
36.1 
38.5 
- 
71.4 
95.1 
120.8 
145.5 
172.4 
0.23 
0.30 
0.36 
0.42 
0.51 
0.63 
99.7 
87.76 
80.4 
78.1 
72.9 
69.2 

---

289 
Jadvalda ko’rinyaptiki, pereeterifikasiyagacha bo’lgan mexanik tarzda
aralashtirilgan omixtalarning erish temperaturasi va qattiqligi pereeterifikasiyadan 
keyin pasaygan. Bu prosessda qo’y yog’i va paxta moyi trigliseridlari yog’ 
kislotalari radikallarining molekulalararo o’rin almashish sodir bo’lgan. Bunday 
pereeterifikasiyalangan omixta yog’lar ko’p vaqt davomida qatlamlarga ajramaydi 
va ularning plastik hususiyati yaxshi bo’ladi. Bu omixtalardan paxta moyi va qo’y 
yog’ining 50:50 va 60:40 % nisbatlari erish temperaturasi va qattiqligi bilan yog’-
moy sanoatida keng qullansa bo’ladi.