Kelamda iman problemi İmanin tanimi ve kapsami

I. İMAN-İSLÂM İLİŞKİSİ

İman ile İslâm kelimeleri sözlük anlamları itibariyle aynı anlamı ifade etmeseler de, İman ile İslâm’ın aynı şeyler olup-olmadığı teolojik tartışmalara sebep olmuştur. Daha önce de belirttiğimiz gibi, iman tasdik, yani bir şeyi doğrulamak, benimsemek anlamlarına gelirken; İslâm, itaat etmek, boyun eğmek, bir şeye teslim olmak gibi anlamlara gelmektedir. Kısaca ifade etmek gerekirse, iman tasdikten, İslâm ise teslimden ibarettir. Tasdikin yeri kalptir. Teslim ise daha geniş bir kavram olup, hem kalp hem dil hem de insanın organlarıyla ilgili bir kavramdır³⁹.

Mâturîdî ve Nesefî imanla İslâm’ın aynı şey olduğunu savunmaktadırlar. Bu iki kavram her ne kadar farklı iki lafızla isimlendirilmiş olsa da, uygulamada her ikisinden de aynı şey amaçlanmaktadır. Nitekim “Kim İslâm’dan başka din seçerse, bu kabul edilmeyecektir.” ayetinde söz konusu olan İslâm, imanı da içeren ya da onunla aynı anlama gelen İslâm’dır. Dolayısıyla burada söz konusu olan İslâm, son tahlilde imanla kesin ilişkisi olan ve onunla aynı anlamları içeren bir kavramdır.

İslâm ile imanın farklı kavramlar olduğunu savunanlar ise; “Bedeviler iman ettik dediler. De ki, ‘siz iman etmediniz, İslâm olduk (boyun eğdik) deyiniz. Henüz iman kalplerinize yerleşmedi.”⁴⁰ Ayet-i kerimesini delil olarak sunmaktadırlar. Buna ilave olarak, Cibrîl Hadisi de iman ile İslâm’ın farklı şeyler olabileceğini düşündürmektedir⁴¹. Ancak, Cibrîl Hadisi’nde “İslâm nedir?” sorusuna verilen cevabın birinci maddesini Allah’a ve resulüne iman oluşturmaktadır. Bu ise İslâm’ın daha özel bir kavram olan imanı da içeren çok daha genel bir kavram olduğunu göstermektedir. Yani iman öznel, İslâm nesneldir. Kısacası bu iki terim arasında sıkı bir ilişki söz konusudur⁴².