Kəmiyyət metodları. Elmi elektron kitabxana Kəmiyyət və keyfiyyət məlumatlarının işlənməsi üsulları

1.3. Kompleks üsul

Kompleks metod (yanaşma) bir obyektin hərtərəfli öyrənilməsinin təşkilini nəzərdə tutur. Əslində, bu, bir qayda olaraq, bir neçə elm üçün ortaq olan bir obyektin öyrənilməsinə həsr olunmuş fənlərarası bir araşdırmadır: obyekt birdir, lakin tədqiqat mövzuları fərqlidir. [ 15]

VERİLƏRİN İŞLEMƏ METODLARI

Məlumatların emalı aşağıdakı vəzifələrin həllinə yönəldilmişdir: 1) mənbə materialının sifarişi, məlumat toplusunun ayrılmaz bir məlumat sisteminə çevrilməsi, bunun əsasında öyrənilən obyektin və mövzunun əlavə təsviri və izahı mümkündür; 2) səhvlərin, çatışmazlıqların, məlumat boşluqlarının aşkar edilməsi və aradan qaldırılması; 3) birbaşa qavrayışdan gizli olan meyllərin, nümunələrin və əlaqələrin müəyyən edilməsi; 4) empirik proses zamanı gözlənilməyən və fərq edilməyən yeni faktların aşkar edilməsi; 5) toplanmış məlumatların etibarlılıq, etibarlılıq və dəqiqlik səviyyəsinin aydınlaşdırılması və onların əsasında elmi əsaslandırılmış nəticələr əldə edilməsi. Məlumat emalının kəmiyyət və keyfiyyət aspektləri var. Kəmiyyət emalıöyrənilən obyektin (obyektlərin) ölçülmüş xüsusiyyətləri ilə, xarici təzahürdə "obyektləşdirilmiş" xüsusiyyətləri ilə manipulyasiya var. Yüksək keyfiyyətli emal kəmiyyət məlumatları əsasında ölçülməyən xüsusiyyətlərini müəyyən etməklə bir cismin mahiyyətinə ilkin nüfuz etmək üsuludur. Kəmiyyət emalı əsasən obyektin formal, xarici öyrənilməsinə, keyfiyyətcə - əsasən əsaslı, daxili öyrənilməsinə yönəldilmişdir. Kəmiyyət araşdırmalarında idrakın analitik komponenti üstünlük təşkil edir ki, bu da "analiz" kateqoriyasını ehtiva edən empirik materialın işlənməsinin kəmiyyət metodlarının adlarında əks olunur: korrelyasiya təhlili, faktor təhlili və s. bir obyektin (obyektlərin) "xarici" göstəriciləri toplusu. Kəmiyyət emalı riyazi və statistik metodlardan istifadə etməklə həyata keçirilir. Keyfiyyətli emalda idrakın sintetik komponenti üstünlük təşkil edir və bu sintezdə birləşmə komponenti üstünlük təşkil edir və daha az dərəcədə ümumiləşdirmə komponenti mövcuddur. Ümumiləşdirmə tədqiqat prosesinin sonrakı mərhələsinin, özünü şərh etmənin səlahiyyətidir. Məlumatların keyfiyyətcə işlənməsi mərhələsində əsas məsələ öyrənilən fenomenin mahiyyətini açmaq deyil, indiyə qədər yalnız onun haqqında nəzəri öyrənilməsini təmin edən məlumatların düzgün təqdim edilməsindədir. Adətən yüksək keyfiyyətli işlənmənin nəticəsi təsnifatlar və tipologiyalar şəklində bir obyektin və ya obyektlərin bir sıra xüsusiyyətlərinin inteqrasiya olunmuş nümayəndəsidir. Keyfiyyətli emal əsasən məntiq metodlarına müraciət edir. Keyfiyyətli və kəmiyyətli müalicələrin (və nəticədə, uyğun metodların) bir -birinə qarşı çıxması olduqca özbaşınalıqdır. Üzvi bir bütöv təşkil edirlər. Daha keyfiyyətli işlənmədən kəmiyyət təhlili mənasızdır, çünki empirik məlumatları bilik sisteminə çevirə bilmir. Elmi biliklərdə əsas kəmiyyət məlumatları olmayan bir obyektin keyfiyyətli öyrənilməsi ağlasığmazdır. Kəmiyyət məlumatları olmadan keyfiyyətli idrak, müasir elmə xas olmayan sırf spekulyativ bir prosedurdur. Fəlsəfədə "keyfiyyət" və "kəmiyyət" kateqoriyalarının "ölçü" kateqoriyasına birləşdirildiyi bilinir. Empirik materialın kəmiyyət və keyfiyyət anlayışının birliyi bir çox məlumat emal üsullarında aydın şəkildə özünü göstərir: faktor və taksonomik təhlillər, miqyaslama, təsnifat və s. metodlar, kəmiyyət və keyfiyyət təsvirləri, məlumatların işlənməsinin kəmiyyət və keyfiyyət aspektlərini müəyyən bir kəmiyyət və keyfiyyət metodlarına uyğun gələn bir tədqiqat mərhələsinin müstəqil mərhələləri olaraq qəbul edəcəyik. Yüksək keyfiyyətli emal təbii olaraq nəticələnir təsviri və izahat mərhələdə həyata keçirilən tədqiqatların növbəti səviyyəsi olan öyrənilən hadisələr şərhlər nəticələr. Kəmiyyət işlənməsi, məlumatların işlənməsi mərhələsi ilə tam bağlıdır.