KendiNİ halka adamiş Bİr eğİtmen
Yüklə 95,34 Kb.
|
|
NADİM GÜNTAŞ’IN ÂŞIK TARZI ŞİİRLERİ Gıyasettin AYTAŞ1 Özet: Nadim Güntaş, aşık tarzı şiir geleneğine bağlı şiirler söyleyen eğitimcilerimizdendir. Nadim Güntaş, şiirlerini bir defterde toplayarak, bunları yayımlamayı planlamaktadır. Şiirlerinde içerik açısından lirik ve epik söyleyişleri bir arada bulmaktayız. Onun şiirleri üzerine yapılan ilk çalışma olan bu yazıda, sanatçının hayat hikâyesinin yanında, şiir anlayışı ve bu şiir anlayışına etki eden faktörler üzerinde durulmuştur. Makalede, şiirlerinden seçilen örnekler verilerek, bu şiirlerin onun sanat anlayışını belirlemedeki önemi üzerinde durulmuştur. Anahtar Kelimeler: Nadim Güntaş, halk şiiri, şiir sanatı, tarih Abstract: Nadim Güntaş; is one of our educators who recite poems of troubadour tradition. Nadim Güntaş; has been collecting his poems in a notebook and is planning to publish them. Lyrical and epical pronunciations are found together in his poems. Besides his life, his perception of poetry and the factors affecting it are studied in this writing, which has been the first study on his poems. In this article, samples of his poetry are presented, and the importance of them in determining his perception of art is stated. Key Words: Nadim Güntaş, folk poetry, art of poetry, history GİRİŞ: Halk şiiri geleneği, Türk kültür tarihi içinde önemli bir belirleyiciliğe sahiptir. Türkçenin kimliğini korumasında ve yaşatılmasında bu şiir geleneğinin önemi ve yeri tartışılamaz. Edebiyatçı, içinde yaşadığı toplumun değerlerinden beslenerek, onları eserleri aracılığı ile gelecek nesillere aktarır. Bu aktarma esnasında kültür taşıyıcılığını da yerine getirir. Özellikle halk şiir geleneğimizde, kültürel kimliğimizin yanında, kültürel değerlerimizin izlerini görmekteyiz. Edebî eserler, bireysel duyuş ve görüşlere aracılık ettiği gibi, toplumsal ve siyasal anlayışlara da aracılık eder. Hangi amaçla kaleme alınırsa alınsın, edebî eser aktarıcı ve yansıtıcılık görevini yerine getirmektedirler. Kendisinden söz edilmeyen, bir köşede kalmış birçok halk şairi bulunmaktadır. Biyografi çalışmalarının yetersizliğinin yanında, edebiyat eleştiri ve incelemelerindeki eksiklikler, edebiyat tarihine mal olması gereken şairlerin unutulup gitmesine neden olmaktadır. Son yıllarda, özveri ile yapılan araştırmalarla dipte köşede kalmış olan bu şairlerimizden bir kısmı gün ışığına çıkarılmaktadır. Edebiyat araştırıcısının görevlerinden biri de, edebiyata malzeme taşıyan şair ve yazarlarımızı edebiyat tarihine kazandırmaktır. Bugün Ahmet Kutsi Tecer olmasaydı, belki de Aşık Veysel’den söz etmemiz mümkün olmayacaktı. Günümüzde Ahmet Kutsi Tecer gibi düşünen araştırmacıların sayısını artırmak gerekmektedir. Çünkü, Aşık Veysellerin sayısı Anadolu coğrafyasında bir hayli fazla. Kendi imkânları ile sanat ve edebiyat hayatlarını devam ettirmeye çalışan bu değerlere hep birlikte sahip çıkmamız gerekmektedir. İster nazım, ister nesir alanında olsun, söz söyleme yeterliliğine sahip olan herkes edebiyatçıdır. Onun edebi yeterliliğini ve yeteneğini edebiyat araştırmacıları ve edebiyat tenkitçileri ortaya koyacaktır. Bütün bunların gerçekleşebilmesi için de, yazılan eserlerin yayımlanması gerekmektedir. Geçmişte olduğu gibi, günümüzde de eser yayımlamanın zorlukları bilinmektedir. Yayımlansa bile, okuyucuya ulaşması ve değerlendirilmesi her zaman mümkün olmamaktadır. İşte bu sanatçımızdan biri de Nadim Güntaş’tır.
Selim-Çıplaklı köyü emekli öğretmeni Nadim Güntaş, 1912’de Erzurum Şenkaya ilçesine bağlı Çatalelma (Nüsünk) köyünde dünyaya gelir. Babasını daha çocuk denecek bir yaşka kaybeden şair, büyük zorluklar içerisinde büyür. İlkokulu Gaziler nahiyesinde okurken, ailenin geçim sıkıntısı yüzünde daha dördüncü sınıfında iken okuldan ayrılmak zorunda kalır. 1927’de Harf İnkılâbı yapılınca, 1930-1932 tarihleri arasında Çatalelma ve Yukarı Micingert köylerinde seyyar öğretmenlik yapar. 1935 yılında başladığı askerlik hizmetini, jandarma olarak Çanakkale ve Diyarbakır’da 31 ay askerlikten sonra tamamlar. Cumhuriyetin ilanından sonra başlatılan eğitim seferberliği üzerine, okuma yazma bilenler kısa bir kurstan geçirildikten sonra öğretmen olarak atanır. Nadim Güntaş da bunlardan biridir. 1940’ta imtihanla Kars-Cilavuz eğitmen kursuna gider. Altı ay kurstan sonra Selim Çıplaklı köyüne öğretmen olarak atanır. Tam 34 yıl hiç aralıksız Çıplaklı köyünde başarı ile çalışarak emekliye ayrılır. Halen İstanbul'da ikamet etmektedir. Şiirlerini ve değerlendirmelerini bir defterde toplayan şair, bunları kitaplaştırma fırsatını bulamamıştır. Yaklaşık yüze yakın şiirin yer aldığı defterde, tarihi olaylarla ilgili nesir yazıları da yer almaktadır. Defterin aslı özel arşivimizde yer almaktadır. Cumhuriyetin ilanından sonra başlatılan eğitim seferberliği üzerine, okuma yazma bilenler kısa bir kurstan geçirildikten sonra öğretmen olarak atanır. Nadim Güntaş da bunlardan biridir. 1940’ta imtihanla Kars-Cilavuz eğitmen kursuna gider. Altı ay kurstan sonra Selim Çıplaklı köyüne öğretmen olarak atanır. İkinci Dünya Savaşı patlak verince, tekrar askere alınır. Bir sene ihtiyat askerliği yaptıktan sonra, Çıplaklı köyüne dönerek öğretmenliğine devam eder. 34 yıl hiç aralıksız Çıplaklı köyünde başarı ile çalışarak emekliye ayrılır. Halen İstanbul’da yaşamını sürdürmektedir. İnsanlar doğup büyüdüğü yerlere özel bir ilgi duyarlar. Kimi zaman bu ilgi dizelere dökülür, şiir olur, kimi zaman satırlara dökülür hatıra, hikâye, roman olur. Nadim Güntaş doğup büyüdüğü yer olan eski adı Nüsük, yeni adı Çatalelma köyü hakkında şu dizeleri dile getirir:
Okuma yazma seferberliğine katılmak üzere Cilavuz Eğitmen kursuna katılan Güntaş, bu dönemli ilgili düşüncelerini ve izlenimlerini not defterine şöyle kaydeder: “Memleketimizde okuryazarımız çok azdı. Var olan öğretmenler, ancak kasaba şehirlere yetişiyordu. 1937’de askerlik yapmış, askerlikte çavuş, onbaşı olmuş, okuryazar olanları imtihanla, yeni açılan eğitmen kurslarına alındılar.
Nadim Güntaş, içinde yaşadığı toplumun dertlerine ve sevinçlerine ortak olur. Yaşadığı olayları kimi zaman mensur, kimi zaman da manzum olarak ifade eder. Mensur ifadelerin büyük bir kısım, manzumelerine zemin oluşturacak niteliktedir. Şiirlerinde şekle önem vermez. Bu yüzden şiirlerinde şekil kusurları oldukça fazladır. Güntaş, Birinci Dünya Savaşı’nın acı hatıraları ile büyümüştür. Doğu Anadolu’da, özellikle Erzurum ve Kars’ta Ermenilerin yaptığı zulümler, bu bölgede yaşayanların hafızalarında derin izler bırakmıştır. Kâzım Karabekir Paşa komutasındaki Türk Ordusu, Ermenilere gereken dersi vererek, onları bölgeden çıkarır. Nadim Güntaş, bu tarihi olayı şöyle dile getirmiştir: Vatan düşmüş istilaya ne yanık Saldırdı yurduma hain Ermeni Kan yürüdü, sular oldu bulanık Beylik iddiasına düştü Ermeni Gümrü’yü geçti de kaçtı Ermeni Soluğu Ravan’da aldı Ermeni Kahraman ırkımız sözü birdir İhtiyar, genç, kadın harbe yürüdü. Kutsal yurdu, zalimlerden korudu Sonunda belasını buldu Ermeni Gümrü’yü geçti de kaçtı Ermeni Soluğu Ravan’da aldı Ermeni Anadolu’dan seslendi Kemal’i Andırık, Mazmonof ve Ermeni Aç aslan Mehmet’in yetişti seli İşitince telaşa düştü Ermeni Gümrü’yü geçti de kaçtı Ermeni Soluğu Ravan’da aldı Ermeni Kâzım Paşa ordusu geldi yetişti. Andirik içine velvele düştü Mehmetçik süngüyü aldı ulaştı Aklı kayıp oldu şaştı Ermeni Gümrü’yü geçip de kaçtı Ermeni Soluğu Ravan’da aldı Ermeni Halit Bey düşmana yaman saldırdı. Albay Emin Bey sancağını kaldırdı. Mehmetçik mermisi yürek yardırdı Dağa taşa düştü, kaçtı Ermeni Gümrü’yü geçti de kaçtı Ermeni Soluğu Ravan’da aldı Ermeni Esir kalan Kars’ımız yastan kurtardı Eski sınırlardan hudut bağlandı Ordumuz sel gibi coştu çağlandı Çok zorlu darbeyi yedi Ermeni Gümrü’yü geçti de kaçtı Ermeni Soluğu Ravan’da aldı Ermeni Nadim Gündeş aydınlandı bu vatan Gaziler şan aldı şehittir yatan Sönmez Al bayraktır, üstümde tüten Doğduğuna pişman oldu Ermeni Gümrü’yü geçip de kaçtı Ermeni Soluğu Ravan’da aldı Ermeni 1914 Birinci Dünya Harbi’nde Enver Paşa komutasındaki Türk Ordusu Ocak ayının dehşetli soğuğunda Soğanlı, Allahuekber Dağlarının karını yararak Sarıkamış ve Selim’e iner. Binlerce Türk askeri soğuğa açlığa ve sefalete yenik düşer. Geride kalanlar ise, Rus ordusunun hışmına uğrar. Türk ordusu bu savaşta büyük kayıplar verir. 1920’de Kâzım Karabekir Paşa’nın ordusu vatanımızı Ermenilerden temizledi. Bu savaşın önemli merkezlerinden biri de Sarıkamış’tır. Tarihte yazıla destanlar söyler Zümrüt ormanların var Sarıkamış Çamlardan süzülür o serin yeller Miski kokuların var Sarıkamış İlkbahar gelince çağlanır seller Envai kuş öter açılır güller Dağlarda kefensiz yatan Mehmetler Nice aslanların var Sarıkamış Allahuekber, kumru, kuzey kolları Dikenli, Bardız, Soğanlı Dağları Erzurum’dan Kars’a sultan yolları Tarihin ta ezelden var Sarıkamış Sarıkamış Türk yurdunun gülüdür Dağı taşı ziyaretle doludur Ayak sığmaz hep şehitler yeridir Mübarek toprağın kan Sarıkamış Aşıttan yol geçer tren hamlesi Akseder Sıpkaca’nın sedası Cehennem derenin küp kilisesi Milâdî tarihin var Sarıkamış Yol aşılır yüce dağlar belinden Himmet iste, bu yerlerin pirinden Aras nehri geçip gider güneyinden Çılgın ırmakların var Sarıkamış Nam verir ülkeye Kolordu suyu Aslana döndürür eri subayı Sayın paşaları, bütün bölgeyi Gürbüz, kahramanın var Sarıkamış Tank ile tayyare, topçu, süvari Mehmet aslanları elde silâhı Yurduma zevali verme ilâhi Kültür kaynakların var Sarıkamış Koyu orman, yeşil nura boyanır Kuşlar şarkı söyler, güller uyanır Güzelleri, ziyaretler dolanır Şifa ocağısın sen Sarıkamış İstasyon Sarıkamış karşısı Ziynetlenir caddeleri çarşısı Erzurum’dan Kars’a geçer yolcusu Seyyah görüşlerin ver Sarıkamış Çam ile bürünmüş Lise tepesi Ağrı’yı gösterir Hamamlı başı Ağbaba’nın ziyaret pinhan yoldaşı Gizli sırdaşların var Sarıkamış Yılın altı ayı bütün kar olur Yaz gelince, sümbül olur gül olur Yaylalarda mahsulleri bol olur Sütle kaymakların var Sarıkamış Bay, bayanı sadelikle süslenir Sürüleri dağlarında beslenir Makineler gümbür gümbür seslenir Tereyağın peynirin bol Sarıkamış Tarihte yer alır Cihan Savaşın Kan ile yoğrulmuş toprağın taşın Mübarek günlerde okunsun Yasin Şehit anıtların var Sarıkamış Her güzellik cennet eder Sarıkamış Ege, Akdeniz’den gelir yemişi Sonbahar ortası başlanır kışı Soldurur gülünü kar Sarıkamış Nadim Güntaş söyler kalbi ayıklar Bazen destan geçti bazen tarihler Yadigâr destanım size açıklar Sana uygun al bayrak gül Sarıkamış Vatan hasreti hiçbir şeye benzemez. Vatanın her bir taşı insana, ondan ayrı kalındığında ayrı bir özlem kaynağı olur. Bu hasrettir ki, şiire mısra, duygulara ilham olur. Ondan uzak kalmanın hasreti, kavuşmanın da coşkusunu doğurur. Nadim Güntaş, Doğup büyüdüğü yerlere geri döndüğünde geçmişe döner. Çünkü, hiçbir şey bıraktığı gibi değildir. Her şey değişmiş, geçmişte hatırladıkları ve yaşadıklarından pek az şey kalmıştır. Duygularını şu sözlerle dile getiriyor: “15.6.1987’de Gaziler’e gittiğimde baktım ki Gaziler’e başka bir hâl olmuş. Ne güreşçisi, ne beyi ne de ağası belli. Kasaba sönük bir hâl almış.” Hani Nesimi Bey, hani Nihanî Çok söngün gördüm şenli sılamı Hani Rafet Beyler, Mirza Ağalar Hani Fettah Bey, Rahmi Efendiler Hani kurtuluşu kutlayan Gaziler Güreşçin, ciritçin, bütün ağalar Kalmamış hiç biri, gitmiş Gaziler Bu ahu zar, gönlümü yaktı Gaziler. Hani kurtuluşu şenlendiren Gaziler Hanidir o efendi Mirza ağalar şanlı günlerin bağlar bahçeler Değişmiş her şeyin sanki Gaziler Nedim Güntaş derin derin içlendim Günler geçti bu ömrümüz yaşlandı Dalgalanıp didelerim nemlendi Nerde hani şen köylerin Gaziler Savaşlar kan, gözyaşı ve yıkım demektir. Özellikle I. Dünya Savaşı ve onun getirdiği acılar, bütün dünyayı olduğu kadar, milletimizi de derinden etkilemiştir. Bu savaşın acıları henüz ortada iken, bu sefer İkinci Dünya Savaşı patlak verir. Dünyada yeni birliklerin kurulması ve yeni anlayışların ortaya çıkmasına sebep olan bu savaş, ülkemizi de derinden etkiler. Türkiye, bu savaşa girmemekle birlikte, halkımız savaşın maddi ve manevi zorluklarını yaşamak zorunda kalır. İkinci Dünya Savaşı ile birlikte seferberlik ilan edilir. 1911–1912 doğumlular askere alınır. Bu askerlerimizin yaşadıklarını, kendisi de bir ihtiyat askeri olan Nadim Güntaş’ın mısralarına şöyle yansır: İhtiyatlar doldu cephe Ne kahraman ihtiyatlar Hücum ister yüksek tepe Yorulmaz hiç ihtiyatlar Emir verse Fevzi Çakmak İsterler dünyayı yıkmak Cesaret yok karşı çıkmak Emir bekler ihtiyatlar Çelik kalbe top kâr etmez Temiz iman hile katmaz Sözü doğru yalan katmaz Ölmek olsa ihtiyatlar Nedim der yan bakılmaz Düşman deniz olsa akmaz Cesaret yok karşı çıkmaz Allah derse, ihtiyatlar Yakın tarihimizde yaşanan birçok olay ve gelişme, Nadim Güntaş tarafından dile getirilmiştir. İkinci Dünya Savaşı ile birlikte Dünya’da yeni gelişme ve değişmeler birbirini takip eder. Türkiye, kurulan birlikler içinde kendine yer edinir. NATO’ya üye olan Türkiye, Kore’de ortaya çıkan savaşa katılmak zorunda kalır. Ülkemizden binlerce kilometre uzakta olan bir diyarda çarpışan Türk Mehmetçiğinin kahramanlıkları dilden dile anlatılır. Bu kahramanlığın destanını Nadim Güntaş da kendine has üslubu ile şöyle dile getirir: Üç gün oldu mermi bitti ne imdat Karda kışta aç susuz gönlü şad Yüce Mevlâm emridir bu ne hayalet Karlar fırtınalar der Allah Allah Mehmetçik aç aslan Hakk’a sığındı Silâh temizlendi süngü yağlandı Yakın yakın birbirine bağlandı Saldırdı düşmana der Allah Allah 23 Kasım gece sır, erenler anıldı İkinci çemberde üç beş şehit verildi Üçüncü çemberde yaralı şehidimiz oldu Enbiya Evliya der Allah Allah Kore’nin dağları bulandı kana Şanlı bu tarihi yazdık destana Yine bir gösteriş oldu cihana Bütün dünya bu hâle der Allah Allah Nadim Güntaş tarih kanlı savaştır Ey Allah’ım sulh rahmanı ulaştır Hasretleri sılasına kavuştur Hasret kalan canlar der Allah Allah Nadim Güntaş’ın yaşadığı her olayı anlatması, bunlarla ilgili duyguların dile getirmesi aydın duyarlılığının bir sonucudur. Kimileri sadece olayları uzaktan seyretmekle yetinmiş, kimileri de bu olaylar karşısında düşüncelerini dile getirmiştir. Nadim Güntaş, Kıbrıs Barış Harekâtı ile ilgili duygularını şöyle ifade eder:Rumlar azdı buldu belâ Karşısında Türk ordusu Güvendiği setti kale Söktü geçti Türk ordusu Türk ordusu Türk ordusu Yastan çıkardın Kıbrıs’ı Hain Yunan ne yaptınsa Şimdi girdin nasıl yasa Mehmetçikle çıkılmaz başa Söktü geçti Türk ordusu Türk ordusu Türk ordusu Yastan çıkardın Kıbrıs’ı İmza verdin barış bozdun Yeniden hileler düzdün Ahmak canından mı bezdin Saldı geçti Türk ordusu Türk ordusu Türk ordusu Yastan çıkardın Kıbrıs’ı Tarihleri görmedin mi Babandan hiç sormadın mı Malazgirt’i duymadın mı Ezdi geçti Türk ordusu Türk ordusu Türk ordusu Yastan çıkardın Kıbrıs’ı Atatürk’tür önder bize Çok ders verdi hepinize Hep döküldünüz Akdeniz’e Ne yamandır Türk ordusu Türk ordusu Türk ordusu Yastan çıkardın Kıbrıs’ı Fatih, Mehmet, Yavuz Selim Yunan düşün derin derin Umma adadan hiç payın Orda adil Türk ordusu Türk ordusu Türk ordusu Yastan çıkardın Kıbrıs’ı Semaları yakar gider Denizlere dalar çıkar Bütün dünya ona bakar Ne aslandır Türk ordusu Türk ordusu Türk ordusu Yastan çıkardın Kıbrıs’ı Nadim Güntaş ben olsaydım Mehmetçiğe su verseydim Ya şehit olup ya öleydim Ne şerefli Türk ordusu Türk ordusu Türk ordusu Yastan çıkardın Kıbrıs’ı Kıbrıs Anadolu’nun yavrusu Nadim Güntaş’ın destanlarının yanında çok güzel lirik şiirleri de bulunmaktadır. Bu şiirlerinde de, ana merkez insan ve doğadır. Âşıklık geleneğinin izlerini gördüğümüz bu şiirlerinden birkaç örnek vermekle yetiniyoruz. Çıplaklı okulunu açtım Bilgili talebelerimle konuştum Otuz dört yıl nasıl geçti Ben de bu işe şaştım Çıplaklı’da iyi çalıştım Soğuk sularından içtim Çok yoruldum kocaldım Emekliye ayrıldım Çıplaklı’nın yokuş yolu Okulunda bilgi dolu İlkbaharda yeşillenir Açılır sümbülü gülü Yine okulu açaydım Soğuk sularını içeydim Mor sümbüller açınca Gidip çayırları biçeydim (15. 11. 1940) NASİHATKülden tepe olmaz, rüzgâr savurur Dibi görünmeyen suda insan boğulur Yalan yanlış sözler bendi devirir Hakikate layık kelâm olmasa Nasihatim sermaye kâr olmaz Dibi olmayan kaba bir şey koyulmaz Körlerin gözüne eşya görünmez Ruhumda bir mürşidin izi olmasa Nadim Güntaş gönül dertli ben dertli Vücut dertli ceset dertli ruh dertli Kâğıt dertli kalem dertli dil dertli Sır sakla ki bilen tabip olmasa EY GÖNÜLEy gönül, acele etme Sakin ol gel yavaş yavaş İhtiyar gönlünü zahmete katma, Kalemin elinde yaz yavaş yavaş Ey gönül, otur da bir dinlen hele O geçen günlerini getir de dile, Sanki gönül yan vermiş bir güle Açılan güllerin sev yavaş yavaş Ne heyecanlanırsın ey köhne gönül, Derin dalgalara düşme gel gönül. Kendini ah u zara bırakma gönül Al kalemi satırları düz yavaş yavaş Ey Nadim ne oldu geçen günlerim Hamdolsun çok iyi normal hallerim Bizi yaratandan ümit beklerim Gidecek yolunu yap yavaş yavaş 5.5.1990 Şiir hayattır, hayattan beslendiği oranda yaşar ve gelişir. Şair, kimi zaman ilhamını kendi içinden, kimi zaman da yaşadığı olaylardan alarak kaleme aldığı dizelerinde hayata farklı bir pencereden bakar. Sözü bir mücevher ustalığı ile işleyerek, ona yeni bir kimlik ve kişilik kazandırır. Nadim Güntaş da bu şairlerimizden biridir. Yetiştiği coğrafyanın her türlü nimetinden ve külfetinden nasibini alan şair, bunları paylaşmanın bir vicdan borcu olduğunun farkındadır. Bu tarz şiirlerin aynı zamanda toplumsal tarihimiz açısından da önemli olduğu bilinmektedir. Dönemin âşıklık geleneğinin bir başka yönünü ortaya koyan bu şiirlerin yeniden ele alınarak değerlendirilmesi, hem bir dönemin algı dünyasını tespite, hem de bu algıların günümüzle olan farklılaşmalarının nedenlerini sorgulamaya kaynaklık edeceği aşikardır. 1 Doç. Dr. Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü Öğretim Üyesi, Türkiye/Ankara, giyaytas@gazi.edu.tr Yüklə 95,34 Kb. Dostları ilə paylaş:
|