KENTLEŞME ŞURASI SONUÇLARININ AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE TAAHHÜTLERİ
DOĞRULTUSUNDA DEĞERLENDİRİLMESİ
Nuran Talu 1 – Avrupa Birliği Kentsel Çevre Yönetim Planlaması Taahhütleri1 Kentsel Çevre Yönetimi Politikalarına Dair Kentsel gelişme stratejilerine çevresel boyutu entegre etmenin temelinde, çevre konuları ile ilgili bağları doğru anlamak yatmaktadır. Esasen toplulukların çevreyle olan ilişkileri yıllardır değişik anlam ve biçimlerde ele alınmıştır. 1970’li yıllardan bu yana çevre kavramı değişik bakış açılarıyla çeşitli şekillerde algılanmış ve çalışmalar bu doğrultuda yönlenmiştir. Bir bilim dalı, evrensel standartları olan bir konu, devlet politikası, yeni bir hak, moda bir akım, gelişmiş ülkeler için lüks ve entellektüel bir uğraş, büyümeyle çelişkili bir ütopya, iktisatçıların büyümenin sınırlanması anlamında tehlikeli bir uyarısı, nüfus, beslenme, yoksulluk politikalarında önemli bir etkileşim alanı, küresel bir ortaklık, anti-küresel bakışın en önemli silahı, gelişmekte olan ülkeler açısından bir tuzak, doğal kaynakların tüketilmesi ve tüm canlıların korunması bu algılama biçimlerinin örnekleridir. Aslında çevre sorunsalı tüm bu algılanmaların bir bütünüdür. Çevre, ilgi ve etki alanı çok geniş ve çeşitlilik gösteren, doğadan-insana, tarımdan-sanayiye, yeşil alandan-yapılaşmaya, kalkınmadan-demokrasiye kadar bir bütünlük sergileyen bir alandır. Dolayısıyla çevrenin korunmasına yönelik faaliyetlerin de geniş bir perspektifte ele alınması gerekmektedir.
Esasen bu açıklamalar çevrenin korunması hizmetlerinin kentlerde de/yerleşim alanlarında nasıl bir yönetim anlayışıyla ele alınması gerektiğine yeterince işaret etmektedir. Çevreyi oluşturan tüm bu unsurlar ve aralarındaki karmaşık ilişkiler bütüncül bir kentsel çevre yönetimi bakış açısı ihtiyacını beraberinde getirmektedir.
Bugün hemen tüm ülkelerde kentlerdeki nüfus artışı ve ekonomik büyüme doğal olarak birtakım yan etkilere sebep olmakta çok sayıda insan daha fazla kaynak talep etmekte, daha çok çevre sorununu gündeme gelmekte, örneğin daha çok atık üretilmekte, altyapı ihtiyaçları giderek maliyetli olmaktadır.
Global düzeyde doğal kaynak yönetimi, halk katılımı, bilgiye erişim ve çevresel değerlendirme, biyoçeşitlilik ve iklim değişikliği gibi “Yeşil Gündem” olarak bilinen ve çevre yönetiminde stratejik planlama eksikliğini gidermeye dair konular başlangıçta daha çok öne çıkmış ve ülkeler ulusal politikalarında bu yöne ağırlık vermişlerdir. Kentlerde “Kahverengi Gündem” olarak bilinen çevre kirliliği sorunları dizisi de (atıksu, katı atık, hava kirliliği, gürültü, yoğun trafik ve yeşil alanlar gibi vb.) kentsel altyapıya ve hizmetlere erişim konularını içermektedir. Aşağıda Tablo 1’de kentsel çevrenin iyileştirilmesinde Kahverengi ve Yeşil Gündemlerin şablonlaştırılmış bir listesi verilmektedir:
Tablo: Kentsel Çevrenin İyileştirilmesinde Kahverengi ve Yeşil Gündemler
“Kahverengi”
Çevresel Sağlık Gündemi
“Yeşil”
Sürdürülebilirlik Gündemi
Gündemde öne çıkan sorunların karakteristikleri
Birinci dereceden etki
İnsan sağlığı
Ekosistem sağlığı
Zamanlama
Hemen
Gecikmeli
Ölçek
Yerel
Bölgesel ve küresel
En fazla olumsuz etkilenen
Düşük gelirli gruplar
Gelecek kuşaklar
Karakteristik tutum
Doğaya karşı tutum
Doğanın, insan ihtiyaçlarına hizmet amacı ile yönetilmesi
Doğanın korunması ve doğa ile birlikte çalışılması
İnsana karşı tutum
İnsanla birlikte çalışılması
Eğitim
Çevre hizmetlerine karşı tutum
Daha fazla hizmet sağlanması
Daha az hizmet kullanılması
Üzerinde durulan hususlar
Su konusunda üzerinde durulan hususlar
Yetersiz erişim ve düşük kalite
Fazla kullanım; su kaynaklarının korunması ihtiyacı
Hava konusunda üzerinde durulan hususlar
İnsanların tehlikeli kirleticilere ileri derecede maruz kalmaları
Asit yağmurları ve sera gazı emisyonları
Katı atık konusunda üzerinde durulan hususlar
Toplama ve bertaraf hizmetlerinin sağlanmasında yetersizlik
Aşırı katı atık üretimi
Arsa, arazi, toprak konusunda üzerinde durulan hususlar
Düşük gelirli grupların konut amacı ile arsaya erişiminin yetersiz olması
D
oğal yaşam alanları ve tarım arazisinin kentsel gelişme için kaybedilmesi
Beşeri atık konusunda üzerinde durulan hususlar
Dışkı maddesi (ve atıksuyun) yaşanan çevreden güvenli bir şekilde uzaklaştırılması için gerekli hizmetin sağlanmasında yetersizlik
Besinlerin kanalizasyonda kaybolması ve kanalizasyonun su yollarına akıtılması nedeni ile su kaynaklarının zarar görmesi