Keşan ticaret ve sanayi odasi bulgaristan cumhuriyeti Ülke raporu etüd-Araştırma Servisi Mart 2008
Yüklə 380,37 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Türkiye ile ticaret hacmi % değişim Türkiyenin Bulgaristanın dış ticaretindeki payı
- Türkiye ile ticaret dengesi % değişim
- 3.4. YATIRIM İLİŞKİLERİ 3.4.1 Bulgaristan’daki Türk Yatırımları
- 3.4.2. Bulgaristan’ın Türkiye’deki Yatırımları
- 3.4.3. Müteahhitlik Hizmetleri
- İ n ş aat
- 3.6. TİCARİ VE EKONOMİK İLİŞKİLERDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR Vizeler, oturum ve çalışma izinleri
- Nitelikli işgücü transferi
- Tarım, hayvansal ürünler ve su ürünlerin ihracatı ile transit geçişinde yaşanan sorunlar
- PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER Ücretler Bulgaristan’da “Asgari Ücret
Bulgaristan’ın Türkiye’ye 2006 yılında ihracatında ağırlık demirdışı metaller (% 34) ile demir-çelik (% 16,8) ürünlerindedir. Sonrasında diğer hammaddeler (% 6,7) gelmektedir. Gıda sanayi hammaddeleri ile ahşap ürünler ve kağıt (sırasıyla % 3,5) ile giysi ve ayakkabı (%1,9) Bulgaristan’ın Türkiye’ye ihracatında önemli paya sahip diğer ürünlerdir. Bulgaristan’ın Türkiye’den ithalatında daha dengeli bir sektörel dağılım bulunmakla birlikte yine hammadde ağırlıklı bir durum mevcuttur. Bulgaristan, Türkiye’den en çok tekstil sanayi hammaddesi (% 17,5) ithal etmektedir. Bunun yanı sıra diğer hammaddeler (% 12,2), otomotiv (% 8,7), mobilya ve ev aletleri (% 8,5), demir-çelik (% 8,1), plastik ve kauçuk (%7,2), maden cevheri (% 6), makine ve teçhizat (% 5,6) diğer önemli ithalat kalemleridir.
Bulgaristan Yabancı Yatırım Ajansı verilerine göre Türkiye Bulgaristan’da 16. yabancı yatırımcı ülke konumundadır. 2006 yıl sonu itibariyle Bulgaristan’daki doğrudan Türk yatırımları 128 milyon dolara ulaşmıştır ve bu rakam yabancı ortaklı Türk yatırımları ile yaklaşık 250 milyon dolara çıkmaktadır. Bulgaristan'daki özelleştirme programı bürokratik engel er nedeniyle aksamakla birlikte bu alanda önemli işbirliği potansiyeli bulunmaktadır. Özellikle yeni hükümetin özelleştirme yönünde adımlar atması ve yabancılara bu sürece katılmak için uygun şartlar yaratması bu süreci hızlandırmıştır. Türk firmaları kağıt fabrikası, askeri sanayi tesisleri, makine imalat tesisleri, otel er gibi bazı tesislerin özelleştirilmesine ilgi göstermektedir. Özelleştirme çerçevesinde Şişe Cam ve Işıklar Holding, Bulgaristan’da iki önemli tesisi satın almıştır. 1997’de ülkenin en büyük cam sanayii kuruluşlarından Sodi- Devnya'nın özelleştirilmesinde kayıtlara Belçikalı Solvay grubunun yatırımı olarak geçen ancak Solvay ile Şişe Cam'ın Doğu Bloku ülkeleri için yapmış oldukları ortak strateji çerçevesinde birlikte gerçekleştirdikleri 35 milyon dolarlık bir yatırım söz konusudur. Şişe Cam’ın yüzde 43.8 hissesine sahip olduğu Trakya Cam, 17 Aralık 2003 tarihinde yaptığı basın açıklamasında Bulgaristan’da Tırgovişte bölgesinde 160 milyon dolar değerinde cam fabrikası kuracağını açıklamıştır. 2005 yılında sermaye artırımına gidilerek 220 milyon dolara çıkarılan bu yatırım, Bulgaristan’ın son dönemde kaydettiği “greenfield” yatırımlar arasında önemli bir konuma sahiptir. Bölge yönetiminin yatırım aşamasında sağladığı teşviklerin örnek teşkil etmesi beklenmektedir. Bulgaristan'daki diğer büyük Türk yatırımlardan birisi de Sofya'daki SUN Oteli’dir. Özkan Grubu, Sofya'daki "Novotel-Evropa Hotel"i satın almıştır. Bu gruba ait Princess Otelleri, Filibe’de de faaliyete geçmiştir. Süzer Holding, Tuna kıyısındaki "ZMK Nikopol" Karton fabrikasının yüzde 87.5 oranında hissesine sahiptir. Aksan Kalıp A.Ş.’nin Botevgrad’da Mikroak ünvanlı konnektör üretim tesisi; Faf Metal A.Ş.’nin Şumen’de Aluminyum ve metal işleme tesisi mevcuttur. Bulgaristan ile Türkiye arasında 400 kw/saat ile çalışmaya hazır durumda 500 MW taşıma kapasitesinde bir elektrik nakil hattı mevcuttur. 1998 yılında Bulgaristan'dan elektrik alımına karşılık olarak Ceylan Holding, Doğu - Batı koridoru' nda bulunan 160 km'lik otoyol, Gorna Arda' da yer alan santral ile Pazarcık - Harmanlı şehir içi dağıtım şebekelerinin inşası için 500 milyon dolarlık projeyi üstlenmiştir. Projenin gelişiminde karşılaşılan sorunlar iki ülke hükümetleri arasında ele alınmaktadır. 20 Temmuz 1998 tarihinde Kızanlık'ta 60 kişinin çalıştığı ve ayda 15.000 ton parke üretecek bir fabrika hizmete girmiştir. Türk işadamlarının Hasköy civarındaki yatırımları hızla artmaktadır. Türk firması "Trikom" bu bölgede bir tekstil fabrikası satın almıştır. Magic Life, Karadeniz kıyılarında faaliyet gösteren bir tesisi özelleştirme aşamasında alan bir Bulgar firmasından 6 yıllığına kiralamış ve tesisi yenileme çalışmalarını başlatmıştır. Özellikle tekstil alanında Türk firmalarının Bulgaristan’da üretim yapmaya yöneldiği ve bu alanda yatırımları olduğu bilinmektedir. Maser Holding, Ocak 2000'de Bulgaristan'da Sofya Havaalanı yakınında yünlü kumaş ve iplik üretimi yapan Nitex firmasını Belediye özelleştirmesinden almıştır. Holding, Bulgaristan Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan özelleştirme yoluyla aldığı alışveriş merkezinin renovasyonunun devam ettiğini ve toptan satış yapılmasının öngörüldüğünü bildirmiştir. Zorlu Linens ve Damat’ın Sofya’da, Altınbaş Kuyumculuk’un Sofya, Dobric ve Burgaz’da mağazaları bulunmaktadır. Şahinler Bulgaria OOD, 2001 yılı Temmuz ayında faaliyete başlamıştır. Firma Bulgaristan’ın Kırcaali bölgesinde 5 bin 500 metrekarelik tesisinde, örgü kumaştan bayan ve erkek model eri üzerinde çalışmaktadır. Ramstore, Sofya’da mevcut 3 süpermarket ile hizmet vermektedir. Toplam 300 kişiye istihdam sağlayan Ramstore, Bulgar ürünlerinin Azerbaycan, Kazakistan ve Rusya pazarlarına satışını sağlamaktadır.
Elkabel AD adlı kablo ve elektronik ekipman üreten firmanın hissedarlarından olan Türk firması hisse artırımı yaparak şirketin yüzde 96 hissesine sahip olmuştur. 3.4.2. Bulgaristan’ın Türkiye’deki Yatırımları 30 Haziran 2006 itibariyle Türkiye’de 95 adet Bulgaristan menşeli firma faaliyet göstermektedir. Söz konusu firmaların 67 adedi 17 Haziran 2003 tarihinden sonra kurulan şirketlerdir. Pristo Oil’in yatırımı, Bulgaristan’ın yurtdışında gerçekleştirdiği en büyük özel girişimlerden birini teşkil etmesi bakımında önem taşımaktadır. 3.4.3. Müteahhitlik Hizmetleri Bulgaristan’da şu anda büyük bir altyapı eksikliği bulunmaktadır. AB üyeliği’nin ardından AB fonlarının da yardımıyla büyük enerji, ulaşım, kanalizasyon, su arıtma vb altyapı projeleri hayata geçirilmeye başlanmıştır. Türk müteahhitlik firmaları da bu doğrultuda Bulgaristan’da yeni işler üstlenmektedir. Bu çerçevede, Doğuş-Eko konsorsiyumu Mart 2003’de Trakya Otoyolu’nun Karnobat-Burgaz arasındaki 36 km anayol ve 21 km yan yollardan oluşan bölümünün yapımını üstlenmiştir. Projenin keşif bedeli 47.5 milyon Avro olarak belirlenmekte ve finansmanı Avrupa Yatırım Bankası tarafından sağlanmaktadır. Bulgaristan’ı Yunanistan sınırına bağlayan Podkova-Makozo karayolu inşaatını ise Hazinedaroğlu İnşaat üstlenmiştir. Sofya-Niş Otoyolu’nun Sırbistan bölümü, ENKA-Bechtel konsorsiyumuna verilmiştir. Projenin bu bölümü ABD Eximbank tarafından finanse edilmektedir. Projenin Bulgaristan tarafında kalan 42 kilometrelik otoyolunun fizibilite çalışmalarının yapılması görevi Japon Yatırım Bankası’na verilmiştir. MNG Holding, AB’nin Güneydoğu Avrupa bölgesinin tarımsal kalkınması için sağladığı ISPA fonu tarafından finanse edilen Gorna Oriahovista, Dolna Oriahovista ve Liaskovets bölgesine yönelik atık su arıtma tesisi projesini üstlenmiştir. Proje’nin amacı Yantra Nehri’nin kirlenmesini önlemektir. İki yılda tamamlanması öngörülen proje 8.9 milyon Avro değerindedir. Penta A.Ş., Grand Otel Sofya’nın yeniden imar işlerini üstlenmiştir. 6 milyon dolar değerindeki bu proje 1 Kasım 2000 tarihinde otel sahibine teslim edilmiş ve otel Aralık ayı içinde Radisson SAS Grand Hotel ismiyle faaliyete geçmiştir. Akfen–EXPO 2000 İş Merkezi inşaatı, İntertek International A.Ş.-Tokushunkai Sofya Hastanesi inşaatı, MAPA-TEKSER-MASS-GÜNAL konsorsiyumu atık su arıtma projesi, Türk müteahhitlik firmalarının ülkede üstlendikleri diğer projeler arasındadır. 3.5. İŞBİRLİĞİ ALANLARI Türk firmaları Bulgaristan’da soda, kağıt ve şeker üretimi, makine imalat, elektronik ve turizm alanında yaptıkları yatırımların yanında gıda sanayi, otelcilik, yol ve altyapı inşaatları, kimya, tekstil ve konfeksiyon sektörlerinde işbirliği projelerini takip etmektedir. AB’ye üyelik sürecindeki iki ülke için işbirliğine uygun sektörler tarım sanayi, müteahhitlik sektörü ve inşaat malzemeleri, savunma sanayi, turizm, sağlık ekipmanları, otomotiv yan sanayi sektörü olarak gözlenmektedir. Tarım: Avrupa Birliği’nin bölgedeki tarımsal ve kırsal kalkınma için sağladığı fonlardan yararlanarak ortak tarım projeleri için imkanlar değerlendirilebilir. İşlenebilir arazi için tarım ekipmanı ve tarım arazisi işleme tecrübesi gerekmektedir. Dünya Bankası, Tarım Sektörü Uyum Kredisi (ASAL I) çerçevesinde 75.76 milyon ABD dolarını Bulgaristan’a sağladıktan sonra 50 milyon ABD doları değerindeki ikinci bölüm krediyi (ASAL II) kullanıma sunmayı planlamaktadır. İnşaat: İki ülke sanayicilerinin karşılıklı olarak fırsatları takip ederek, ihalelere katılmaları ve yatırım gerçekleştirmeleri ikili ilişkilere yeni bir boyut getirecektir. Bu çerçevede yer alabilecek alt yapı projeleri şunlardır:
Ayrıca üst yapı konut inşaatında Bulgaristan’ın yüksek/ orta gelirli kesimi için yeni açılımlar bulunmaktadır.
Bulgaristan’ın uyguladığı vize işlemleri ile ilgili sorunlar yaşanmaktadır. Türk işadamlarının bu ülkeye yaptığı kısa süreli iş ziyaretleri için vize bedelinin diğer bölge ülkelerine kıyasla yüksek olması ve başvuru tarihi ile vize işleminin neticelenmesi arasındaki sürenin uzunluğu bu sorunların başında gelmektedir. Ayrıca oturma izinleri de küçük ölçekli firmalar için maddi açıdan külfet getirmektedir. Bulgaristan’da işveren konumundaki yabancıların “süresiz oturma izni” (pasaportun geçerli olduğu süreye kadar, uygulamada 5 yıl) alabilmesi için ya 5 yıl süreyle, her yılın en az 6 ayını Bulgaristan’da geçirmesi, ya da minumum 500.000 $ yatırım yapması gerekmektedir. Bulgaristan’da çalışma izni çıkartılması sırasında da güçlükler ile karşılaşılmakta ve iznin alınması yaklaşık 1-1,5 ay süre almaktadır. Ayrıca mevcut çalışma izni bulunanlar için de bu işlem her sene aynı şekilde tekrar edilmekte, evrakların hazırlanması ve takip masrafları maliyetli olmaktadır Vize temininde karşılaşılan sorunların önlenmesi için Türkiye nezdinde görev yapan Bulgaristan Cumhuriyeti diplomatik misyonları ile konsolosluklarına zamanında başvurulması, evrakların tamamen doldurularak zamanında teslimi ve işadamlarının Bulgar Sanayi ve Ticaret Odalarından davetiye temin etmiş olmaları önem arz etmektedir. Diğer taraftan, Bulgaristan’da bir ihale kazanmış veya proje üstlenmiş firmalarımızın bu tür işlerini belgeleyen sözleşmeleri de ibraz etmeleri, projeyi AB finanse ediyorsa bu hususu özellikle belirtmeleri ayrıca yardımcı olacaktır.
Bulgaristan’da kimi sektörlerde nitelikli işgücü eksikliği bulunmaktadır. Bu eksikliğin giderilmesi için Türkiye dahil olmak üzere AB üyesi olmayan üçüncü ülkelerden nitelikli personel transferi bir çok sıkı kural ve prosedürün tamamlanmasına bağlıdır. İlk başta dikkat edilmesi gereken kural 1/10 kotasıdır: Çalıştırılan sigortalı her 10 Bulgar çalışan başına ancak bir yabancı personel getirilmesine izin verilmektedir. Bu kişinin getirilmesi de ancak bu işte çalışacak bir Bulgar personelin temin edilememesine (gazete ilanları vs. yoluyla) bağlıdır. Tarım, hayvansal ürünler ve su ürünlerin ihracatı ile transit geçişinde yaşanan sorunlar Kuruyemiş ve kuru meyveler: Avrupa Komisyonu’nun belirli üçüncü ülkelerden birtakım kuru meyveler ithalatında aflatoksin riski nedeniyle özel koşullar getiren 2006/504/EC sayılı Kararı kapsamında 1 Ocak 2007 tarihinde AB’ye üye olan Bulgaristan’ın yetkili sınır kontrol noktalarının henüz belirlenmemiş olmasından dolayı başta fındık, fıstık, kuru incir ve kuru üzüm taşıyan Türk TIR’larının gerek Bulgaristan’a girişinde gerekse transit geçişinde bir takım sorunlar yaşanmıştır. Ancak AB ve Bulgar yetkililerinin aldığı geçici önlemlerle sorun bir ölçü de olsa aşılmıştır. Buna göre: 2006/504/EC sayılı Komisyon Kararı’nda belirtildiği şekilde Tarım ve Köyişleri Bakanlığımızdan onaylı belgeye haiz ve Karar kapsamındaki gıdaların beraberinde olan belgelerde malın Karar’ın Ek-II’sinde sayılan ithalatçı ülkede (point of import) serbest dolaşıma gireceğinin beyan edilmesi koşuluyla bu tür ürünleri taşıyan Türk TIR’larına izin verileceği belirtilmektedir. Ancak varış ülkesi (nihai ithalatçı) Bulgaristan ise bu ürünün Bulgaristan sınır kapılarından girişine (bu kapıların yetkilendirildiği AB resmi organlarında kararlaştırılana ve resmi yollardan duyurulana dek) izin verilmeyecektir. İlgili AB mevzuatında Bulgar sınır kapıları henüz yetkilendirilmemiştir. Bu nedenle, Bulgaristan’a bu tür ihracat yapan firmalarımızın bu ürünleri diğer bir AB üyesi ülkenin yetkili sınır kapısından yapmaları önerilmektedir. Hayvansal ürünler ve su ürünleri: Bulgaristan’ın AB üyeliğinin ardından hayvansal ürün veya su ürünü taşıyan bazı Türk vasıtalarınının Bulgaristan’a girişinde veya ülkeden transit geçişinde de bir takım sorunlar yaşanmaktadır. Bu ürünlerde denetim yapmaya yetkili Bulgaristan Tarım ve Ormanlar Bakanlığı’na bağlı Milli Veterinerlik Servisinden elde edilen bilgiler aşağıda sunulmaktadır: Söz konusu ürünlerin ithalatı veya transit geçişlerinde ilgili AB mevzuatına dayanılarak iki belge aranmaktadır. Bunlarda ilki olan “ortak ithalat belgesi” Bulgarca olup belgeye http://www.mzgar.government.bg/NacSlujbi/NVMS/GVK/surovini_hrani/CVED%20PRODUCTI%20BG.pdf internet adresinden ulaşılmaktadır. Ortak ithalat belgesinin bir gün önceden giriş yapılacak hudut kapısı yetkililerine ibraz edilmesi gerekmektedir. Söz konusu belgenin yanı sıra ithalatta veya transit geçişte http://www.mzgar.government.bg/NacSlujbi/NVMS/GVK/surovini_hrani/Dec_2003_858.pdf adresinde bulunan veterinerlik sağlık sertifikası da malın beraberinde olmalıdır. Söz konusu sağlık sertifikası AB’ye giriş ülkesinin dilinde (Bulgaristan ise Bulgarca) ve AB’de gideceği son ülkenin dilinde (Avusturya ve Almanya ise Almanca) olmalı ve hazırlandıktan/doldurulduktan sonra yetkili organlarca onaylanmalıdır. AB ülkelerine bu tür Türk ihraç ürünleri taşıyan vasıtaların Bulgaristan sınır kapılarında sorun yaşamamaları için Tarım ve Köyişleri Bakanlığımız ile temasa geçilerek konu hakkında gerekli bilgilerin temininin faydalı olacağı düşünülmektedir. Türkiye’den Bulgaristan’a kırmızı et veya kanatlı eti ihracatı yapılmasına veya Bulgaristan üzerinden diğer bir ülkeye (AB üyesi olmayan bir ülkeye olsa dahi) bu ürünlerin transit geçişine Türkiye AB’nin ihraç edilebilecek ülkeler listesinde yer almadığı için izin verilmemektedir.
Bulgaristan’da özellikle küçük firmalarda yabancı dil fazla kullanılmamaktadır. Bu nedenle iş bağlantılarında Bulgarca bilen bir tercümana ihtiyaç olmaktadır.
Bulgaristan’da % 100 yabancı sermayeli şirket kurulabilmektedir. Bulgaristan’da yabancı ortaklarla kurulan şirketler Bulgar ortağı olsun ya da olmasın Bulgar şirketi olarak kabul edilir ve Bulgaristan Ticaret Kanununa göre faaliyette bulunabilirler. Yabancıların kuracağı şirket ya limited ya da anonim şirket statüsünde olabilir. Her ikisi de sermayedarlarına sınırlı sorumluluk yüklemektedir. Anonim Şirket (Bulgaristan’da AD olarak kısaltılmaktadır.): Minimum iki gerçek veya tüzel ortakla kurulmaktadır. Sermayesinin asgari 50 000 leva (yaklaşık 25 000 €) olması gerekmektedir. (Tek Kişilik Anonim Şirket Bulgaristan’da EAD olarak geçmektedir) Limited Şirket (Bulgaristan’da OOD olarak kısaltılmaktadır.): Minimum iki gerçek veya tüzel ortakla kurulmaktadır. Sermayesinin asgari 5.000 leva (2.500 €) olması gerekmektedir. (Tek Kişilik Limited Şirket Bulgaristan’da EOOD olarak geçmektedir)
Bulgaristan’da şirket kuruluşu mahkeme kaydıyla yapılmaktadır. Bunun için şirket ana sözleşmesi, şirket sermayesinin yatırıldığı banka hesabı, vergi ve şirket kimlik (Bulstad) numarası ile mahkemeye başvuruda bulunarak şirket kuruluş kararı alınmaktadır. Bu işlemler için avukatlarla çalışan aracı şirketler bulunmaktadır. Ayrıca Bulgaristan Sanayi ve Ticaret Odası da ücreti mukabili bu hizmeti vermektedir.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||