Kiber xavfsizlik asoslari fanidan tayyorlagan

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI

“ TTva KT ” FAKULTETI

2 – BOSQICH DI-11-19 GURUH TALABASINING
KIBER XAVFSIZLIK ASOSLARI
FANIDAN TAYYORLAGAN
2.1-Amaliy mashg‘ulot


Bajardi: Xoliqulova F
Qabul qildi: Bekkamov F


QARSHI – 2020
Sezar usuli. Sezar shifri oddiy siljitish shifrining bir qismi xisoblanadi. Bu shifrini rimlik imperator Gole Yuliy Sezar o`ylab topgan. Shifrlashda matining xar biri boshqa xarf bilan quyidagi qoida asosida almashtiriladi. Xarflarni almashtirishda kelayotgan yozuv xarflarni k-ga siljitib alamshtirildi. Bu yerda M- butun son xisoblanib, ochiq matni belgisini biror alfavitdagi o`rini, C – butun son bo`lib, shifr belgini biror alfavitagi o`rni. C=(M+k)modm, m – alfavit uzunligi. Deshifrlash ifodasi esa M=(C-k)modm ifoda bilan ifodalanadi. Yuliy Sezar bevosita k = 10 bo`lganda ushbu usuldan foydalangan.
Sezar usulining kamchiligi bu bir xil xarflarning o`z navbatida, bir xil xarflarga almashishidir.
Berilgan ochiq matnimiz: T₀=XOLIQULOVAFAYOZA
Shifrlashda ishlatiladigan kalit jurnaldagi raqamimga mos ravishda 22 ga teng: K=22
1) Lotin alfabitida 26 ta harf borligi uchun jadvalni shunga moslab olamiz,ya`ni jadvalimizda 26 ta ustun 2 ta qatordan iborat bo`ladi.Jadvalni birinchi qatorini lotin alfabiti harflari ketma-ketligi bilan to`ldiramiz.(A,B,C,D.........X,Y,Z)
2) Jurnaldagi raqamim 10 bo`lganligi uchun jadvalni ikkichi qatorini 10 ta harf qoldirib 11-harfdan boshlab lotin alfaviti ketma-ketligi yozib chiqamiz.Bu yerda 1-qator oxiridagi Z harfiga 2-qatordan J harfi to`gri keladi, shunda 1-qatordagi A harfiga 2-qatordan K harfi most ravishda yoziladi va shu tariqa davom ettiriladi

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

Berilgan: T₀= XOLIQULOVA FAYOZA

Kalit: K=22
1-qatordagi B harfiga 2-qatordan L harfi to`g`ri keladi, 1-qatordagi A harfiga 2-qatordan K harfi to`g`ri keladi va shu yo`sinda berilgan ochiq matnimiz 2-qatorda turgan mos harflarga almashtiriladi,shundan so`ng shifrmatin hosil bo`ladi.
Natija: C= TKHEMGHKRW BWUKUW
Deshifrlash:
Deshifrlashda bizga kalit va shifrmatin ma`lum bo`lsin.