Kimyavi əsaslar Modulun nömrəsi

4.4 Həzmin biokimyası və həzm kanalından maddələrin sorulması

Heyvanların qəbul etdiyi qida və onda olan zülallar, yağlar, karbihidratlar, duzlar və s. öz tərkib hissələrinə həzm orqanlarında parçalanır. Həzm orqanlarında qida müxtəlif şirələrin (tüpürcək, mədə şirəsi, bağırsaq şirəsi, öd və s.) və onlardakı maddələrin, öd turşularının və s. təsiri ilə fiziki və kimyavi dəyişikliklərə uğrayır. Həzm prosesində zülallar son məhsu olaraq amintuşularına, karbohidratlar monosaxaridlərə, yağlar və yağabənzər maddələr qliserinə, yüksək molekullu yağ turşularına, fosfat turşusuna, azotlu birləşmələrə, duzlar isə ionlara ayrılır. Bu bəsit birləşmələr həzm orqanlarından sorularaq qana keçir və qanda bədənin bütün orqan və toxumalarına aparılır.

Qeyd edildiyi kimi qida maddələri həzm prosesində öz tərkib hissələrinə parçalandıqdan sonra həzm orqanlarından, xüsusən nazik bağırsaqdan sorularaq, qana keçir. Maddələrin 70 – 80 %-i nazik bağırsaqdan qana sorulur. Nazik bağırsağın selik təbəqəsindəki çoxlu xovlar onun səthini 20 – 25 dəfə artırır və bununla da qana sorulmanı asanlaşdırır.

Karbohidratlar monosaxaridlər (qlükoza, qalaktoza, fruktoza və s.) şəklində qana sorulur. Disaxaridlər çox olduqda müəyyən hissəsi parçalanmadan qana sorula bilir.

Monosaxaridlər növündən, quruluşundan və s.-dən asılı olaraq, eyni dərəcədə sorulmur. Qana ən yaxşı sorulan qalaktoza və qlükozadır. Arabinozanın sorulması zəifdir.

Yağlar qliserin və yağ turşuları şəklində qana sorulur.

Zülalar aminturşuları şəklində qana sorulur. Yemlə zülal çox qəbul edildikdə az hissəsi parçalanmadan da sorula bilir.

Su bütün həzm orqanlarında, xüsusi ilə bağırsaqdan sorulur. Sutka ərzində qaramalın bağırsağından 100 litrə qədər su sorula bilər.

Duzlardan xörək duzu və kalium-xlorid asan, suda zəif həll olan duzlar (natrium sulfat, maqnezium sulfat) isə qana ləng sorulur.