Kimyavi əsaslar Modulun nömrəsi

2 Elementlərin dövrü sisteminin qanunauyğunluqları

2.1 Elementlərin dövri cədvəlinin quruluşu

Kimyəvi elementlərin dövri sistemi — kimyəvi elementlərin cədvəl formasında verilməsidir. Belə cədvəli ilk dəfə 1869-cu ildə məşhur rus kimyaçısı Dmitri Mendeleyev qurub. Mendeleyev elementlərin kimyəvi xassələrinin dövr üzrə dəyişməsini əsas tutub bu cədvəli yaratmağa müyəssər oldu. Cədvəl zaman keçdikcə təzələnmiş, yeni elementlər kəşf olunmuş və cədvələ əlavə olunmuş, elementlərin qarşılıqlı təsirini izah edən yeni nəzəriyyələri kəşf olunmuşdur.

Dövri cədvəl indi kimya elminin hüdudlarında hər yerdə işlədilir. Müasir standart cədvəl 117 elementdən ibarətdir (16 oktyabr 2006-cı ildə təsdiq edilmişdir).

Kimyəvi elementlərin qohumluğunu göstərmək üçün atılmış ilk cəhdlər elementlərin atom kütləsi sırası ilə düzülməsinə görə qəlizləşdirilmişdir. Mendeleyevin uzaqgörənliyi elementlərin kimyəvi xassələrinin dəyişməsini tapmaqda oldu və o, bundan istifadə edib elementləri kimyəvi xassələrinə görə düzüb ilk sadə cədvəli yaratdı. Burada bəzi hallarda atom kütlələrinin artması sırası pozulmuşdu. Mendeleyev kimyəvi xassələrinə görə elementlərin dövri cədvəlini yaradanda bir çox elementlər məlum deyildi. Buna görədə o, tapılmayan elementlər üçün boş yerdə buraxmışdı. Sonradan bu elementlər tapılmış və dövri sistemdə öz yerini tutmuşdur. Henri Mozli atom quruluşu haqqındakı nəzəriyyəsini inkişaf etdirməklə Mendeleyevin elementləri atom kütləsinin artması sırası ilə də düzdüyünü aşkar etmişdir.

Mendeleyev öz cədvəlində dövrlər və qruplar yaratmaqla cədvəlin istifadəsini asanlaşdırdı.

Şəkil 3. D.İ.Mendeleyevin kimyəvi elementlərin dövri sistemi

Dövri cədvəl adətən elementin simvolu və atom kütləsi nömrəsi informasiyaları özündə əks etdirir. Lakin indi bunlarla yanaşı elementin atom kütləsi, elektron konfiqurasiyası və valentliyi yazılır.