Kimyo sanoatida suv va energiya manba’lari Tabiiy suvlarning manbalari va tavsiflari

Atmosfera suvlari – yomg`ir va qor suvlari bo`lib, tarkibida begona aralashmalari 
kamligi bilan xarakterlanadi. Uning tarkibida tuzlar bo`lmaydi. Asosan, suvda 
erigan gazlar (O
2
, SO
2
, H
2
S, azot oksidlari, oltingugurtning kislorodli birikmalari 
organik moddalar) bo`ladi. 
Yer usti suvlari – daryo, ko`l, dengiz, okean suvlari bo`lib tarkibida D. I. 
Mendeleyev davriy sistemasidagi barcha elementlarni uchratish mumkin. Dunyo 
okeani suvida 5 – 10
16
t. tuz erigan holda bo`ladi. Agar buncha tuzni yer shari 
yuzasiga bir tekisda yozib chiqilsa, 45 m qalinlikda tuz qatlami bilan qoplangan 
bo`lur edi. Dengiz va okean suvlarida 23-15
15
t – Cl, 83-10
12
t -Br, 8-10
9
t - I , 
16-10
14
t - Mg 48-10
13
t – K, 1-10
10
t – Au, 28-10
8
t - Li , bor. 800 mln tonna 
molibden, 300 mlrd. t. toriy, 20 ming t. radiy, 164 mln. t. kumush bor. Shuning uchun 
ham keyingi yillarda dengiz va okean suvlaridan turli elementlar, tuzlar ajratib 
olinmoqda. Hozirgi kunda kimyo sanoati har yili dengiz suvlaridan 200 mln. t. dan 
ko`proq osh tuzi olinmoqda. Bundan tashqari ko`plab boshqa elementlar: kaliy, 
magniy, brom, uran, oltin, temir rudasi, qalay va boshqalar ajratib olinmoqda. (1990 
yilda dengiz suvidan 2250 t. uran ajratib olindi.) 
Yer osti suvlari – artezian, buloq, quduq suvlari bo`lib, uning tarkibi, u suv 
to`plagan yoki chiqayotgan joyning tuprog`i va tog` jinslarining tarkibi tuzilishiga 
bog`liq bo`ladi. U suv tuproq qatlamlaridan filtrlanib o`tganligi tufayli juda tiniq 
bo`ladi. Tarkibida organik moddalarning qoldiqlari uchramaydi. Kimyo sanoati 
uchun yirik xom ashyo manba’si bo`lgan minerallashgan yer osti suvlaridan turli 
kimyoviy birikmalar ajratib olishdi. Masalan: osh tuzi va undan soda ishqor olinadi. 
Yana brom va yod hamda ularning turli birikmalari ajratib olinadi. 
Suv tarkibidagi barcha begona aralashmalar disperslik darajasiga qarab uchga 
bo`linadi: 
1. dag`al dispers aralashmalar, zarrachalarning diametri 100 nm. dan katta. 
2. kolloid dispers aralashmalar, zarrachalarning diametri 1-100 nm. gacha. 
3. molekulyar dispers yoki chin eritmalar. 
Dag`al dipers va kolloid aralashmalar mineral yoki organik moddalar bo`lib ular, 
asosan turli alyumosilikatlar, silikatlar, gidratlangan silikat kislota, ishqoriy yer 
metall karbonatlari, metallarning asosiy tuzlari (asosan temirning tuzi), 
o`simliklarning parchalanish mahsulotlari, planktonlar va boshqalardan iborat 
bo`ladi.