Kimyo sanoatida suv va energiya manba’lari Tabiiy suvlarning manbalari va tavsiflari

Suvning oksidlanishi uning tarkibida organik qo`shimchalarning borligi bilan 
xarakterlanadi. Suvning oksidlanishi, 1 l suvni oksidlash uchun sarflangan KMnO
4
ning mg miqdori bilan aniqlanadi. Buning uchun6 1 l suv olinib ortiqcha KMnO
4
bilan 10 minut davomida qaynatiladi. 
Suvning muxiti uni muhim – kislotalilik yoki ishqoriylik darajasi vodorod 
ionlarining kontsentratsiyasi ya’ni pH bilan xarakterlanadi. pH indikatorlar 
yordamida aniqlanadi. Agar pH – 6,5 – 7,5 oraligida bo`lsa, muhit neytral. pH 6,5 
bo`lsa, muhit kislotali va pH 7,5 bo`lsa, muhit ishqoriy bo`ladi. Tabiiy suvning 
muhiti neytralga yaqin bo`ladi. 
Suvning qattiqligi uning tarkibidagi kaltsiy va magniy tuzlarining miqdori bilan 
xarakterlanadi. Qattiqlik 1 l (1 dm
3
) suvda bo`lgan Ca
2+
yoki Mg
2+
ionlarining 
milligramm ekvivalent miqdori bilan xarakterlanadi. Qattiqlik birligi qilib 20,04 
mg/l Ca
2+
ioni yoki 12,16 mg/l Mg
2+
ioni qabul qilingan ya’ni 1 l suvda 20,04 mg/l 
Ca
2+
ioni yoki 12,16 mg/l Mg
2+
ioni bo`lsa bunday suvning qattiqligi 1mg/ekv. ga 
teng bo`ladi. 
Suvning qattiqligi uchga: muvaqqat doimiy va umumiy qattiqlikka bo`ladi. 
Muvaqqat (karbonatli) qattiqlik suvda kaltsiy va magniy gidrokarbonatlarning 
borligi bilan xarakterlanadi. Suv qaynatilganda ular suvda erimaydigan 
karbonatlarga aylanib cho`kmaga tushadi. Natijada suv yumshaydi. 
Ca(HCO
3
)
2 
= CaCO
3
+ H
2
O + CO
2
; 

---

2Mg (HCO
3
)
2
= MgCO
3
+ Mg (OH)
2
+ 3CO
2
+ H
2
O 
Doimiy (karbonatsiz) qattiqlik suvda kaltsiy va magniyning gidrokarbonatlaridan 
boshqa barcha tuzlarining borligi bilan xarakterlanadi. Ular suv qaynatilganda 
cho`kmaga tushmaydi. 
Muvaqqat va doimiy qattiqlik birgalikda umumiy qattiqlikni hosil qiladi. 
Tabiiy suv qattiqligiga qarab quyidagi sinflarga bo`linadi: 
Suvning qattiqlik darajasi: 1 l suvda Ca
2+
va Mg
2+
ionlarining mg.-ekv. miqdori 
Juda yumshoq 0 – 1,5 
Yumshoq 1,5 – 3 
O`rtacha qattiq 3 – 6 
Qattiq 6 – 10 
Juda qattiq 10 
Suvning qattiqligi juda muhim ko`rsatkich bo`lib, suv qizdirilganda kaltsiy va 
magniy karbonatlari cho`kib idish devorlarida cho`kindi (qasmoq) hosil qiladi. 
Kaltsiy va magniy sulfatlari esa, suv qaynatilganda cho`kmaga tushmaydi, ammo 
suvda eruvchanligi kam bo`lganligidan, suv bug`langanda o`ta to`yingan eritmaga 
aylanib idish devorlariga qattiq qatlam hosil qilib cho`kadi. U cho`kma issiqlikni 
yomon o`tkazganligidan (masalan, bug` qozonlarida 1 mm. qalinlikdagi qasmoq 
cho`kindi yoqilg`i sarfini 5 % gacha oshiradi) bug` qozonlarida va issiq 
almashtirgichlarda unumdorlikni keskin kamaytirib yuboradi. Undan tashqari bug` 
qozonlarning devori qattiq qizib ketadi, natijada po`lat oksidlanib o`z 
mustahkamligini yo`qotadi, kuyib teshiladi, hatto portlab ketadi. Qattiq suv ko`pgina 
texnologik jarayonlar uchun yaroqsiz hisoblanadi. Masalan: eritmalarni elektroliz 
qilishda sodani ammiakli (solve) usulida olishda, to`qimachilik, oziq-ovqat 
sanoatlari va boshqalarda. 
Tabiiy suvni tozalamay foydalanib bo`lmaydi. Suv manba’laridan keladigan suvni 
sifatini yaxshilash, 
suvni tayyorlash
deyiladi. Suvni tayyorlash bu suvning 
tarkibidagi begona aralashmalardan tozalash uchun kompleks operatsiyalarni 
qo’llashdan iboratdir.