Kimyoning asosiy tushuncha va qonunlari. I. Kimyoning asosiy tushunchalari. Atom

Allotropiya hodisasi – bir element atomining tabiatda turli xil oddiy moddalar ko’rinishida bo’lishi.
Masalan:(O) kislarodda ikkita kislarod – O₂,ozon – O₃
C – olmos,grafit,karbin,fullerin.
P – oq,qora,qizil fosforlar
S – rombik,monoklinik,plastic,amorf
Sn – oq,kulrang
Bundan tashqari;Te,As,Sb,,Fe va h.k


Allotropiya hodisasiga sabab 2 ta.
1) molekuladagi atomlar sonini turlicha bo’lishi.
2) Kristal panjarasi turlicha bo’lishi.
Oltingugurt allotropiyasiga sabab temperatura.
Kimyoviy hodisa – modda tarkibini o’zgarishi bilan boradigan jarayonlar kimyoviy hodisa deyiladi;
M; temirni zanglashi,mis simini havoda qorayishi,qog’ozning yonishi
Fizik hodisa – modda tarkibi o’zgarmasdan boradigan jarayonlar;
M; suvni muzlashi,yog’ni sovuqda qotishi,muzni suvga aylanishi.
Izotop – yadro zaryadlari bir xil,atom massalari turlicha bo’lgan atomlar turi
M; ¹⁶O,¹⁷O,¹⁸O yoki ¹H,²D,³T
Izobar – atom massalari bir xil,yadro zaryadlari turlicha bo’lgan atomlar turi.
M; ⁴⁰Ar,⁴⁰K,⁴⁰Ca yoki ²⁸Al,²⁸Si
Izoton – neytronlar soni bir xil,atom massa va yadro zaryadlari turlicha bo’lgan moddalar .
M; Al (27-13=14) Si(28-14=14) yoki Mg(24-12=12) Na(23-11=12)
Izoelektron – elektronlar soni bir xil bo’lgan moddalar.
M; NH₃=10e CH₄=10e H₂O=10e
II.Kimyoning asosiy qonunlari.
Massalar saqlanish qonuni (1748-yil Lomonosov) – reaksiyaga kirishayotgan moddalar massasi reaksiyadan so’ng hosil bo’lgan moddalar massasiga hamma vaqt teng bo’ladi.massalar saqlanish qonuniga yadroviy reaksiyalar amal qilmaydi.
Tarkibning doimiylik qonuni (1808-yil Prust) – har qanday toza modda olinish usulidan qatiy nazar o’zgarmas miqdoriy tarkibga ega tarkibga ega.
Tarkibning doimiylik qonuniga molekulyar tuzilishli moddalar,gazlar va oson suyuqlanuvchan qattiq moddalar bo’ysunadi.