Kirish asosiy qism 1

2.3 C# dasturlash tilida interfeyslar va dialoglar bilan ishlash
Interfeys (ing . pIyeggase) — texnik va programmalash vositalari majmui; hisoblash, boshqarish yoki oʻlchash tizimlari (mas, EHM ning opera-tiv va tashqi xotira qurilmasi)dagi turli funksional qurilmalarning oʻzaro taʼsirini taʼminlaydi. U uzatilayotgan axboroglarni kodlash va sin-xronligiga nisbatan belgilangan qoida hamda kelishuvga muvofiq tayyor modullardan sistemani, qurilmalarning mexanik va elektr birikmalarini sig-nad koʻrinishida (axborotlar va boshqa shaklida) toʻplashga imkon beradi.Kompyuter ishlashi uchun apparatli (Hardware) ta’minotdan tashqari dasturiy (Software) ta’minot ham muhim ahamiyatga egadir. Kompyuter tizimini tashkil etuvchi bu ikki vositaning oʻzaro aloqasi interfeys deyiladi. Interfeys bir necha turga boʻlinadi, ya’ni: apparatli interfeys; dasturiy interfeys; apparatli-dasturiy interfeys. Apparatli interfeysni kompyuter qurilmalarini ishlab chiqaruvchilar ta’minlaydi. Dasturiy ta’minot bilan apparatli ta’minot oʻrtasidagi mutanosiblikni operatsion sistema boshqaradi. Kompyuterli tizim samarali ishlashi uchun apparatli va dasturiy ta’minotdan tashqari foydalanuvchi qatnashadi. kompyuterda ishlashi jarayonida uning apparatli ta’minoti bilan ham, dasturiy ta’minoti bilan ham aloqada boʻladi. Insonning dastur bilan va dasturning inson bilan muloqatga kirishish usuli foydalanuvchi interfeysi deyiladi. Dasturlar xilma-xil boʻlgani uchun ularning interfeysi ham turlicha boʻladi. Foydalanuvchi interfeysini xususiyatlariga koʻra bir nechta turga ajratish mumkin. Dasturning ishlash muhitiga qarab, dastur nografik yoki grafik interfeysga ega boʻladi.
C# da interfeysni interfeys kalit so'zi yordamida aniqlash mumkin. Interfeys usullar, xususiyatlar, indekserlar va hodisalar deklaratsiyasini o'z ichiga olishi mumkin. Biroq, u maydonlarni, avtomatik amalga oshirilgan xususiyatlarni o'z ichiga olmaydi.
Ma'lumki, inson faoliyatining deyarli barcha sohalariga axborot texnologiyalarining kirib borish jarayoni rivojlanib va chuqurlashib bormoqda. Umumiy soni bir necha yuz millionga yetgan allaqachon tanish va keng tarqalgan shaxsiy kompyuterlardan tashqari, ko'milgan hisoblash moslamalari ko'paymoqda. Ushbu turli xil hisoblash texnologiyalarining foydalanuvchilari tobora ko'paymoqda va qarama-qarshi ko'rinadigan ikkita tendentsiya rivojlanmoqda. Bir tomondan, axborot texnologiyalari tobora murakkablashib bormoqda, ulardan foydalanish va undan ham ko'proq rivojlanish uchun juda chuqur bilimga ega bo'lish kerak. Boshqa tomondan, foydalanuvchi-kompyuter interfeyslari soddalashtirilgan. Kompyuterlar va axborot tizimlari kompyuter fanlari va kompyuter texnologiyalari sohasida mutaxassis bo'lmagan odam uchun ham tobora do'stona va tushunarli bo'lib kelmoqda. Bu, birinchi navbatda, foydalanuvchilar va ularning dasturlari kompyuter texnologiyalari bilan maxsus (tizim) dasturiy ta'minot - operatsion tizim orqali o'zaro aloqada bo'lganligi sababli mumkin bo'ldi. Operatsion tizim ishlaydigan dasturlarga ham, foydalanuvchilarga ham interfeyslarni taqdim etadi. Interfeys - qurilmalar va dasturlar bilan, shuningdek boshqa qurilmalar va dasturlarga ega qurilmalar bilan foydalanuvchilarning hisoblash tizimida interfeysning texnik, dasturiy va uslubiy (protokollar, qoidalar, kelishuvlar) vositalarining to'plami. Interfeys - so'zning keng ma'nosida, ob'ektlar o'rtasidagi o'zaro ta'sirning usuli (standart). So'zning texnik ma'nosidagi interfeys ob'ektlarning o'zaro ta'sirining parametrlari, protseduralari va xususiyatlarini belgilaydi. Foydalanuvchi interfeysi - kompyuter dasturi va ushbu dastur foydalanuvchisi o'rtasidagi o'zaro ta'sir usullari to'plami. Dasturlash interfeysi - bu dasturlar o'rtasida aloqa qilish usullarining to'plami. Jismoniy interfeys - bu jismoniy qurilmalar o'rtasidagi aloqa usuli. Ko'pincha biz kompyuter portlari haqida gapiramiz.
Foydalanuvchi interfeysi - bu foydalanuvchining kompyuter bilan o'zaro aloqasini ta'minlaydigan dasturiy ta'minot va texnik vositalar to'plami. Bunday o'zaro aloqaning asosini dialoglar tashkil etadi. Bunda dialog deganda, real vaqtda amalga oshiriladigan va muayyan muammoni birgalikda hal qilishga qaratilgan, inson va kompyuter o'rtasida tartibga solinadigan ma'lumot almashinuvi tushuniladi. Har bir dialog oynasi foydalanuvchi va kompyuter o'rtasidagi aloqani fizik jihatdan ta'minlaydigan alohida kiritish-chiqarish jarayonlaridan iborat. Axborot almashish xabar yuborish orqali amalga oshiriladi.
Shakl.1. Foydalanuvchi va kompyuterning o'zaro aloqasi
Asosan foydalanuvchi quyidagi turdagi xabarlarni ishlab chiqaradi:
ma'lumot so'rovi;
yordam so'rovi;
operatsiya yoki funktsiya so'rovi;
ma'lumotlarni kiritish yoki o'zgartirish;
Bunga javoban foydalanuvchi maslahat yoki yordam oladi; javobni talab qiladigan ma'lumotli xabarlar; harakatni talab qiluvchi buyruqlar; xato xabarlari va boshqa ma'lumotlar.
Kompyuter dasturining foydalanuvchi interfeysi quyidagilarni o'z ichiga oladi:
ma'lumotni, namoyish etilgan ma'lumotlarni, formatlarni va kodlarni namoyish qilish uchun vositalar;
buyruq rejimlari, foydalanuvchi interfeysi tili;
dialoglar, foydalanuvchi va kompyuter o'rtasidagi o'zaro ta'sir va operatsiyalar, foydalanuvchining mulohazalari;
ma'lum bir mavzudagi qarorlarni qo'llab-quvvatlash;
dasturdan foydalanish tartibi va uning hujjatlari.
Foydalanuvchi interfeysi (UI) ko'pincha faqat dasturning tashqi ko'rinishi sifatida tushuniladi. Ammo, aslida, foydalanuvchi u orqali butun dasturni bir butun sifatida qabul qiladi, demak, bunday tushuncha juda tor. Aslida, UI foydalanuvchining dasturiy ta'minot (dasturiy ta'minot) bilan o'zaro ta'siriga ta'sir ko'rsatishga qodir bo'lgan dasturning barcha elementlari va tarkibiy qismlarini birlashtiradi. Foydalanuvchi nafaqat ekranni ko'radi. Ushbu elementlarga quyidagilar kiradi:
u tizim yordamida hal qiladigan foydalanuvchi vazifalari to'plami;
tizim tomonidan ishlatiladigan metafora (masalan, MS Windows® da ish stoli);
tizimni boshqarish;
tizim bloklari orasidagi navigatsiya;
dastur ekranlarining vizual (va nafaqat) dizayni;
axborotni namoyish qilish vositalari, namoyish etilgan ma'lumotlar va formatlar;
ma'lumotlarni kiritish qurilmalari va texnologiyalari;
foydalanuvchi va kompyuter o'rtasidagi dialoglar, o'zaro munosabatlar va operatsiyalar;
foydalanuvchi fikri;
ma'lum bir mavzu sohasidagi qarorlarni qo'llab-quvvatlash;
dasturdan foydalanish tartibi va uning hujjatlari.
Interfeys turlari:
Interfeys, avvalambor, qoidalar to'plamidir. Har qanday qoidalar singari, ular ham umumlashtirilishi, "kod" da to'planishi, umumiy xususiyatiga ko'ra guruhlanishi mumkin. Shunday qilib, biz "interfeys turi" tushunchasiga odamlar va kompyuterlar o'rtasidagi o'zaro ta'sir yo'llarining o'xshashligi bilan kombinatsiya sifatida keldik. Muxtasar qilib aytganda, biz turli xil kompyuter-kompyuter aloqa interfeyslarining quyidagi sxematik tasnifini taklif qilishimiz mumkin.
Zamonaviy interfeys turlari:
1) Buyruq interfeysi. Buyruq interfeysi shunday nomlangan, chunki bu turdagi interfeysda odam kompyuterga "buyruqlar" beradi va kompyuter ularni bajaradi va natijani odamga beradi. Buyruq interfeysi ommaviy texnologiya va buyruq satrlari texnologiyasi sifatida amalga oshiriladi.
2) WIMP - interfeys (Oyna - oyna, Rasm - rasm, Menyu - menyu, Ko'rsatkich - ko'rsatgich). Ushbu turdagi interfeysning o'ziga xos xususiyati shundaki, foydalanuvchi bilan dialog buyruqlar yordamida emas, balki grafik tasvirlar - menyular, derazalar va boshqa elementlar yordamida amalga oshiriladi. Ushbu interfeysda buyruqlar mashinaga berilgan bo'lsa-da, bu "bilvosita", grafik tasvirlar orqali amalga oshiriladi. Ushbu turdagi interfeys ikki darajadagi texnologiyalar bo'yicha amalga oshiriladi: oddiy grafik interfeys va "toza" WIMP interfeysi.
3) SILK - interfeys (Nutq - nutq, Tasvir - rasm, Til - til, Knowlege - bilim). Ushbu turdagi interfeys odatdagi, insoniy aloqa shakliga eng yaqin. Ushbu interfeys doirasida odam va kompyuter o'rtasida odatdagi "suhbat" mavjud. Shu bilan birga, kompyuter o'zi uchun buyruqlarni topadi, inson nutqini tahlil qiladi va undagi asosiy iboralarni topadi. Shuningdek, u buyruqlarni bajarish natijasini odam o'qiydigan shaklga o'zgartiradi. Ushbu turdagi interfeys kompyuterning apparat resurslariga eng talabchan bo'lib, shuning uchun u asosan harbiy maqsadlarda ishlatiladi.
Foydalanuvchi interfeyslari ikki xil:
1) protsessual yo'naltirilgan: ibtidoiy bepul navigatsiya
2) ob'ektga yo'naltirilgan: to'g'ridan-to'g'ri manipulyatsiya.
Protseduraga yo'naltirilgan interfeysda "protsedura" va "operatsiya" tushunchalariga asoslangan foydalanuvchining an'anaviy o'zaro ta'sir modelidan foydalaniladi. Ushbu model doirasida dasturiy ta'minot foydalanuvchiga ba'zi harakatlarni amalga oshirish imkoniyatini beradi, buning uchun foydalanuvchi ma'lumotlarning yozishmalarini aniqlaydi va natijada kerakli natijani olish kerak.
Ob'ektga yo'naltirilgan interfeyslarda domen ob'ektlarini boshqarishga yo'naltirilgan foydalanuvchi o'zaro ta'sir modelidan foydalaniladi. Ushbu model doirasida foydalanuvchiga har bir ob'ekt bilan bevosita aloqada bo'lish va bir nechta ob'ektlar o'zaro ta'sir o'tkazadigan operatsiyalarni bajarishni boshlash imkoniyati beriladi. Foydalanuvchining vazifasi ba'zi bir ob'ektni maqsadga muvofiq ravishda o'zgartirish sifatida tuzilgan. Ob'ekt so'zning keng ma'nosida tushuniladi - ma'lumotlar bazasi modeli, tizim va boshqalar. Ob'ektga yo'naltirilgan interfeys foydalanuvchi bilan o'zaro ta'sir mos ob'ektga yo'naltirilgan maydonning piktogrammalarini tanlash va ko'chirish orqali amalga oshiriladi deb taxmin qiladi. Bitta hujjatli (SDI) va ko'p hujjatli (MDI) interfeyslarni ajratib ko'rsatish.
Jarayonga yo'naltirilgan interfeyslar:
1) foydalanuvchiga vazifalarni bajarish uchun zarur bo'lgan funktsiyalarni taqdim etish;
2) asosiy e'tibor vazifalarga qaratiladi;
3) piktogrammalar dasturlarni, oynalarni yoki operatsiyalarni ifodalaydi;
Ob'ektga yo'naltirilgan interfeyslar:
1) foydalanuvchiga ob'ektlar bilan ta'sir o'tkazish qobiliyatini beradi;
2) asosiy e'tibor kirish va natijalarga qaratilgan;
3) piktogrammalar ob'ektlarni aks ettiradi;
4) Papkalar va kataloglar ob'ektlarning ingl.
Interfeys foydalanuvchining o'zaro ta'sirini tashkil etuvchi va konsol rejimida ishlatiladigan ibtidoiy deb nomlanadi. Ma'lumotlarni taqdim etadigan ketma-ket jarayondan yagona og'ish - bu bir nechta ma'lumotlar to'plamini ko'rib chiqish.
Menyu interfeysi. Ibtidoiy interfeysdan farqli o'laroq, foydalanuvchi dastur tomonidan ko'rsatiladigan maxsus ro'yxatidan operatsiyani tanlashga imkon beradi. Ushbu interfeyslar ko'plab ish stsenariylarini amalga oshirishni o'z ichiga oladi, bu harakatlar ketma-ketligi foydalanuvchilar tomonidan belgilanadi. Menyuning daraxt tuzilishi qat'iy cheklangan dasturni o'z ichiga oladi. Bunday holda menyuni tashkil qilishning ikkita varianti mumkin: har bir menyu oynasi butun ekranni egallaydi ekranda bir vaqtning o'zida bir nechta ko'p darajali menyu mavjud (Windows).
Cheklangan navigatsiya sharoitida, amalga oshirish variantidan qat'i nazar, ikki darajali menyudan ko'proq narsani topish juda qiyin vazifa bo'lib chiqadi. Bepul navigatsiya interfeysi (grafik interfeys). Interfaol dasturiy ta'minotning o'zaro ta'siri, foydalanuvchining vizual mulohazalari va ob'ektni to'g'ridan-to'g'ri boshqarish qobiliyatini (tugmalar, ko'rsatkichlar, holat satrlari) qo'llab-quvvatlaydi. Menyu interfeysidan farqli o'laroq, bepul navigatsiya interfeysi ma'lum bir holatda ruxsat etilgan har qanday operatsiyalarni bajarish imkoniyatini beradi, unga kirish turli xil interfeys komponentlari (tezkor tugmalar va boshqalar) orqali amalga oshiriladi. Bepul navigatsiyaga ega interfeys voqealarga asoslangan dasturlash yordamida amalga oshiriladi, bu esa vizual rivojlanish vositalaridan (xabarlar orqali) foydalanishni nazarda tutadi.

XULOSA
C# universal dasturlash tili bo’lib, xar xil darajadagi masalalar uchun yechim topish mumkin. C# tilining asosiy tushunchalaridan biri bu klasslardir. Klass bu –foydalanuvchi tomonidan yaratilgan (ifodalangan) til. C# dasturlash TILIDA C va C++ tillarning deyarli barcha imkoniyatlari saqlangan. C va C++ tillarda tayyor xoldagi dasturlarga qayta o’zgarish kiritganda ham C# kompilyatori dastur matnidan xatoliklar topmaydi. Ya’ni dasturni xar ikkala tilda xam foydalanib tuzish mumkin.Dinamik web saxifalarni yaratish uchun JavaScript yoki PHP singari tsenariyli tillarni ishlatish zarur. Bu tillarni sintaksisi ko`pincha C dasturlash tiliga o`xhsab ketadi. Til juda boy imkoniyatlarga ega bo`lsada web serverlar uchun dasturlar tuzishga mo`ljallanmagan hamda ob`ektga mo`ljallangan dasturlash tili bo`lishiga qaramasdan visual xarakterdagi dasturlarni yaratish uchun maxsus tizimiga ega emas. Net platformasi imkoniyatlari dasturlari yaratish bo`yicha talaba va professor-o`qituvchilarni ishini keskin oshiradi. Net platformasining asosiy tamoyili quyidagicha talaffuzlanadi: “Ixtiyoriy qismni ixtiyoriy joydan o`zgartirishingiz mumkin”. Net platformasi Windows dasturlarini yaratish uchun yangi model hisoblanadi.Net platformasini yutuqlarini sanab bersak.
-To`liq va absolyut tillararo o`zaro ta`sirchanlik:
-ixtiyoriy Net dasturlarini qaysi dasturlash tillida yozilishidan qat`iy nazar umumiy bajarilish muhiti. Eng muhimi barcha tillar uchun tiplar to`plami ishlatiladi;
-dasturni tarqatilishini soddalashtirilgan jarayoni. Net platformasida tiplarni tizimli reestrga qayd etish zaruriyati yo`q. Bundan tashqari .Net platformasi bir modulning bir necha DLL versiyalarini bir biriga xalaqit bermasdan tizimda hayot kechirishi mumkin.Net platformasi uchun maxsus C# dasturlash tili yaratildi. C# dasturlash tilining konstruktsiyasi nafaqat C++, Java tilidan olingan balki Visual Basic tilidan ham olingan. Tilning asosiy xususiyatlarini sanab o`tsak:
-xotirani avtomatik boshqarish;
-sanaladigan, strukturali va sinf xususiyatlari bilan ishlash uchun quyilgan sintaksis konstruktsiyalar;
-operatorlarni qayta yuklashni C++ tiliga qaraganda oson amalga oshirish;
-dasturiy interfeyslarni ishlatishni to`liq qo`llab quvvatlash;
-sohaga yo`naltirilgan dasturiy texnologiyalarni qo`llab quvvatlash.
C# dasturlash tili .Net platformasining qadrdon tili hosoblanadi. Tilni yaratishning asosiy maqsadi uni .Net platformasiga integrallashuvi hisoblanadi. Net platformasiga turli dasturlash tilida dasturlash mumkin bo`lsada eng yaxshisi C# dasturlash tilida dastur tuzishni maslaxat beramiz, chunki bu til muhitni barcha imkoniyatlarini maksimal ishlatadi. Shunday ekan C# tili imkoniyatlarini bilish orqali muhit imkoniyatlarini ham bilib olamiz. Bu til to`liq ob`ektga yo`naltirilgan dasturlash tili bo`lib, xatolarga bardoshli va chidamli dasturlarni tuzish imkoniyatini beradi.C# dasturlash tili o`zining soddaligi, barqarorligi va mantiqiyligi bilan faqr qiladi.