KirkçEŞme tesisleri

LATİN İMPARATORLUĞU

IV. Haçlı Seferi sonucu, 13 Nisan 1204-25 Temmuz 1261 arasında Konstantinopolis' te Bizans İmparatorluğu'nun yerine kurulan imparatorluk.

Çağdaşları tarafından "Romania" ya da "Imperium Constantinopolitanum" adıyla anılmıştır. Latin İmparatorluğu Bizans'ın hâkim olduğu tüm topraklarda egemenlik iddiasında bulunmakla beraber gerçek anlamda ancak başkent çevresinde hâkim olabildi ve Trebizond (Trabzon), Nikaia (İznik) ve Epiros'ta (Yunanistan) odaklanan Bizans muhalefeti Latin Imparatorluğu'nu sürekli tehdit etti.

Fransız ve Flaman şövalyelerininin önderliğindeki çeşitli ülke askerlerinden o-luşan ve Bizans'tan nefret eden Venediklilerin daha sonra katılımıyla güçlenen IV. Haçlı ordusunun hedefi Mısır, amacı ise Suriye Hıristiyanlarının güvenliğini sağlamaktı. Fakat Venedik Doju Enrico Dando-lo'nun etkisiyle orduların yönü Konstan-tinopolis'e çevrilmişti. O sıralar tahttan indirilmiş olan II. İsaakios Angelos (hd 1185-1195 ve 1203-1204) ve oğlu IV. Aleksios Angelos'un haklarını geri verme iddiasıyla şehri işgal eden Haçlılar, Konstantino-polis'i tarihin gördüğü en acımasız yağmalardan birini gerçekleştirerek talan ettiler, Ortodoks kiliselerini Katolik kilisesine çevirdiler, kutsal emanetleri ve kenti süsleyen binlerce eseri kendi ülkelerine kaçırdılar. Bu tarihte Venedik'e götürülen eserler arasında, San Marco Katedrali'nin önünde halen görülebilen Dört Atlı Heykeli de (Quadriga) bulunmaktaydı.

Haçlılar, şehri 12 kişilik bir komite (6'sı Venedikli, 6'sı diğer Haçlı ülkelerinden) ile yöneteceklerdi. Latin imparatorları her-şeye rağmen Grek geleneklerini ve kurum-

larını muhafaza etmeyi tercih ettiler. Örneğin mor ayakkabı giyerek Ayasofya'da taç giydiler, Grek unvanlarının Latince şekillerini (kayser, sevastokrator, protovestiari-us gibi) kullandılar.

Latin İmparatorluğu bir çeşit feodal beylikler toplamı idi. İmparatorluğun yönetimi ise ilkeleri daha önceden belirlenmiş üç anlaşma uyarınca yürütülecekti. Bunlardan birincisi Mart 1204'te Venedikliler ile Haçlılar arasında yapılan ve imparatorun seçimi konusunu içeren antlaşma metni idi. ikincisi Eylül-Ekim 1204'te imzalanan ve toprağın taksimi ilkelerini belirleyen "Partitio Romaniae" antlaşması, ü-çüncüsü ise Venediklilerin imparatorla ilişkilerini düzenleyen bir anlaşma idi.

9 Mayıs 1204'te Flandre Kontu Baudo-uin (hd 1204-1205) konsey tarafından imparator seçildi ve imparatorluğun paylaşımına geçildi. Daha önce yapılan antlaşma uyarınca imparator devlet arazisinin dörtte birini alıyor, kalan dörtte üçün yarısı Venedikliler, yarısı da diğer şövalyeler arasında paylaşılıyordu. Venedikliler özellikle kendi ticaret yolları üzerindeki adalar ve limanlarda egemenlik kurmayı tercih ettiler. Konstantinopolis'in sekizde üçü de Venediklilere bırakıldı. Böylece Venedik Doju Dandolo kendim "Roma İmparatorluğu' nün dörtte birinin ve diğer dörtte birinin yarısının efendisi" olarak tanımlama hakkına sahip oluyordu. Boğazların kontrolü ve Ayasofya da onlara bırakıldı ve her türlü vergiden muaf tutuldular.

Baudouin'in 1205'te Bulgar Kralı Kalo-yan tarafından yenilgiye uğratılarak hapsedilmesinden sonra kardeşi Henry (hd 1206-1216) yönetimi ele aldı ve Baudouin' in öldüğü kesinleşince imparator oldu. Latin yöneticilerin en yeteneklisi ve uzak görüşlüsü olan Henry zamanında, imparatorluğun çeşitli yerlerindeki prenslikler ve dukalıklarla ilişkiler iyileştirildi. O sıralar Ka-loyan'ın ölümü bir fırsat olarak değerlendirildi ve Bulgarlarla akrabalıklar kurularak uzlaşma sağlandı. Öte yandan Atina ve Akhaia dukalıklarında yaşayan Grek halkın desteği de alındı. Adaletli ve uzlaşmacı tavrıyla Grek tebaa arasında büyük saygınlığı olan Henry'nin 12l6'da ölümü üzerine Latin baronlar Henry'nin kız kardeşi Jo-lande'ın kocası Pierre'i (hd 1217) imparator yaptılarsa da, Pierre 1217'de Bizans soylusu Teodore Komnenos Dukas tarafından tutsak edilince 1219'a kadar karısı Jolande iktidar oldu. Bundan sonra bazı kesintilerle Jolande'ın yerine oğlu Robert (hd 1221-1228) ve ardından onun kardeşi II. Baudouin (hd 1228-1261) başa geçti. Ancak Baudouin çok genç olduğundan devleti 1231-1237 arasında Jean idare etti. Fakat bu imparatorlar zamanlarının çoğunu Batı Avrupa'da geçirdiler.

Latin İmparatorluğu'nun en önemli unsuru olan Venedikliler Konstantinopolis' te bir "podesta" ve bir "konsil"le yönetildiler. Bizans ticaret yaşamında neredeyse bir tekel gibi davranan ve donanmayı da kontrol eden Venedikliler bu durumdan aldıkları güçle imparatorluk kararlarını veto e-debiliyorlardı.

Mart 1204'te işgalden hemen önce yapılan antlaşmaya göre Venedikliler ya da diğer Haçlı güçleri arasında imparatorluk makamını elinde tutmayanların Konstantinopolis patriğini seçme hakkı vardı. Bu hak uyarınca Venedikliler, Ayasofya'da kendilerine ait bir katedral ve bunun kadrosunu, sonra da patrik olarak Thomas Mo-rosini'yi seçtiler. Papa III. Innocentius bu secimi onayladı fakat daha sonra papanın kendisi ve halefleri Konstantinopolis patriklik makamını Venediklilerden kurtarmaya çalıştılar ve patrikleri bizzat atadılar. Bizans kilisesinde yüksek görevlerin La-tinlerce yürütülmesine karşın daha aşağı düzeylerde Grek din adamlarının hâkimiyeti sürdü ve bunların çoğu Latin patriklere tabi olmayı reddederek iznik'teki Ortodoks patriğe bağlı olmayı tercih ettiler. Bu dönemde Konstantinopolis'teki Do-minikenler(->) ve Fransiskenler(-») gibi Katolik azınlıklar bazı ayrıcalıklar elde ettiler.

Konstantinopolis'teki Latin Imparator-luğu'na karşı yürütülen Grek muhalefetinin merkezleri, I. David Komnenos'un e-gemen olduğu Trebizond, L Teodoros Las-karis'in hüküm sürdüğü Nikaia ve Mihael Angelos Dukas'ın yönetimindeki Epiros bölgeleriydi. 1208'de Nikaia'da Bizans imparatoru olarak taç giyen Laskaris zamanında (1204-1222) Bizans ile Haçlılar arasındaki ilişkiler görece yumuşak oldu. Fakat 1241'de Bulgaristan Kralı II. John Asen' in ölümünü fırsat bilen yeni Bizans imparatoru III. loannes Dukas Vatatzes (hd 1222-1254), Bulgaristan topraklarını ele geçirerek Latin Imparatorluğu'nu dört bir yandan kuşatmayı başardı. Bu tarihten itibaren Haçlıları koruyan unsurlar Venedik donanması, papalık desteği ve Batı Avrupa' dan gelen parasal yardımlardan ibaretti. Böylece Papa IV. Innocentius, İmparator Vatatzes'in papalığın üstünlüğünü kabul etmesi koşuluyla Konstantinopolis'i Bizans imparatorlarına bırakmayı kabul edecek duruma gelmişti (bak. kiliselerin birleşmesi). Bu tarihlerde Latin İmparatorluğu öylesine yoksullaşmıştı ki, II. Baudouin oğlunu borç karşılığı Venedik tacirlerine rehin vermişti. 13 Mart 1261'de, Venedikliler tarafından ticari imtiyazları ellerinden alınan Cenevizliler(->) Nikaia imparatorlarından VIII. Mihael Paleologos (hd 1259-1282) ile Nif'te (bugün Kemalpaşa) bir antlaşma imzalamışlardı. Fakat Latin Im-paratorluğu'na nihai darbe tümüyle rastlantı sonucu vuruldu. Temmuz 126l'de Bulgar sınırlarını kontrol etmek için Trakya'ya gönderilen Bizans Birliği'nin komutanı Aleksios Strategopulos, Konstantinopolis önlerinden geçerken, kentin neredeyse korumasız olduğunu görmüştü. Venedik donanmasının da Karadeniz'e sefere çıkmasını fırsat bilen Strategopulos, ani bir kararla başkente bir baskın düzenledi ve hemen hiç mukavemet görmeden 25 Temmuz 1261 sabahında Latin Imparator-luğu'na son verdi. Son Latin kralı II. Baudouin ve adamları ise batıya kaçtılar.

15 Ağustos 126l'de VIII. Mihael Paleologos törenlerle şehre girdi, imparator, İn-