KirkçEŞme tesisleri

IİUTPRAND (Cremona'lı)

(yak. 920, Pavia, İtalya - 972, ?) Lombard asıllı devlet adamı ve tarihçi, Cremona (İtalya'da) piskoposu.

Konstantinopolis'i üç kez ziyaret ettiği

sanılan Liutprand'ın Antapodosis adlı kitabı, 10. yy'ın ortalarındaki Bizans günlük yaşamı, diplomasisi, saray yaşamı ve seremonileri açısından çok değerli bir kaynaktır.

Liutprand (Liuzo adıyla da bilinir; adı gerçekte Liutprando'dur, ama Fransızca, İngilizce ve Almanca kaynaklarda bu isim Liutprand diye yazıldığından, Türkçe literatüre de böyle geçmiştir), Pavia veya yakınlarında, 10. yy'ın ilk yıllarında doğdu. 927' de babası ölünce, ona Latin ve Grek dilinin ilk eğitimlerini veren üvey babasının yanında kısa süre kaldı. 931'de, Kral Ugo'nun (hd 926-947) sarayına girdi ve küçük yaşından itibaren onun güvenini kazandı. Daha sonra Pavia Kilisesi'nde, önce çömez, arkasından da papaz oldu. Kral Ugo dönemi sona erince, bu kez de II. Berenga-rio'nun (hd 950-961) himayesine girdi, ama durumu eskisi kadar parlak değildi. 946'da Berengario'nun emriyle, VII. Kons-tantinos Porfirogennetos(->) döneminde (913-959) Konstantinopolis'e geldi. Bizans başkentinde Grekçeyi öğrendi. Germen Kralı Büyük Otto'nun (I.) yanına girdi. Kralın oğlunun, genç Bizans imparatorlarının kız kardeşlerinden biriyle evlenmesini, drahoma olarak da Güney İtalya'daki arazilerin alınmasını önerdi. Ama bu teklifi kaba bir alay kabul edilerek geri çevrildi. Liutprand, 17 Eylül 949-31 Mart 950 arasında Konstantinopolis'te kaldı ve başkentteki yaşamla ilgili, özellikle imparator ve Büyük Saray(->) hakkındaki gözlemlerini sonradan Antapodosis adlı kitabında nakletti. VII. Konstantinos, Liutprand'ı yemeğe davet etmiş ve ona hediyeler vermişti. Görevi başarısızlıkla sona ermesine rağmen, Liutprand Bizans imparatorunun yakın davranışından dolayı başkentten memnun ayrılmıştı.

Liutprand bu başarısız yolculuk yüzünden kralın gözünden düştü. Hayatı da tehlikeye girince, Almanya'ya Kral Otto'nun yanına kaçmak zorunda kaldı. Burada birkaç sene kalan Liutprand, 958'de, günümüze dek ulaşmış az sayıdaki eserlerinden ilki olan Antapodosis'i yazmaya başladı. Bu eserinde Konstantinopolis anılarının yamsıra, İtalya ve Avrupa'nın 887-950 arasındaki bellibaşlı olaylarım yazdı. Bu arada I. Otto, Bizans İmparatorluğu'na bağlı olan Roma kentini fethedip, Papa XII. Johan-nes'e kendisini Kutsal Roma-Germen imparatoru ilan ettirmişti (962).

Kral Otto'ya birçok seyahatinde refakat eden ve onun tarafından Cremona piskoposluğuna tayin edilen Liutprand, Roma'da yapılan, Otto'nun imparatorluk (taç giyme) törenine de katıldı; bu tarihten itibaren politik alanda daha aktif olmaya, İtalya'nın ve imparatorluğun işlerinde daha çok rol oynamaya başladı, papa ile Beren-gario arasında çıkan uyuşmazlık sonucu, 963 sonlarında, imparator tarafından Roma'da toplanan sinoda katıldı, İmparatorun, XII. Johannes'in yerine Leone'yi papalık tahtına oturtması ile ilgili Otto'nun mektubunu Almanca'danLatinceye çevirdi. 965' te gene imparator tarafından yeni papanın seçiminde bulunmak üzere Roma'ya gön-

derildi ve 967 Noel'inde, Roma'da I. Otto' nün oğlu II. Otto'nun ortak naip imparator olarak taç giyme töreninde bulundu.

Liutprand'ın Konstantinopolis'e yaptığı ikinci diplomatik seyahat, 4 Haziran 968-2 Ekim 968 arasında gerçekleşti. II. Nike-foros Fokas'ın hükümdarlığı zamanında (963-969) yapılan bu ziyaretin amacı, I. Otto'nun oğluna eş olarak Bizanslı prenses Teofano'yu istemekti. II. Otto'ya sunulan bir rapordan anlaşıldığına göre, Liutprand ve heyeti hiç de hüsnükabul görmemiş, tersine kendilerine kötü davranılmıştı. Bizanslılar I. Otto'yu imparator olarak tanımamaktaki ısrarlarını sürdürüyorlardı. Liutprand ise tuttuğu elçilik güncelerinde Bizanslıları yererek, kendisine konut olarak sunulan mermer sarayın duvarlarının olmadığını, yemeklerin zeytinyağlı, yenilemez, şarabın içine zift, balmumu, alçı karıştırılmış olduğunu söyler; elçi, Nikefo-ros'u "cüce, koca kafa, çipil gözlü, korkunç bir canavar" vb gibi sıfatlarla niteler.

Liutprand'dan söz eden az sayıdaki belgelerden anlaşıldığına göre, kendisi daha sonra, 970'te Ferrera'da (İtalya'da) bir mahkemeye katılmış, hukuk dalında çalışmalar yapmıştır. 970'ten sonra onun hakkındaki bilgilerimiz azalmaktadır. Aziz İme-rio'nun röliklerinin naklini anlatan bir kaynağa göre, Liutprand, 971'te Nikeforos'un ölümünden sonra, üçüncü kez Konstantinopolis'i ziyaret eder. İmparator I. İoann-nes Tzimiskes'in(->) (hd 969-976) akrabalarından Prenses Teofano'yu II. Otto'ya gelin götürmek üzere gelen Liutprand, bir daha Cremona'ya dönemedi. Muhtemelen yolculuk sırasında veya İtalya'ya ayak basar basmaz ölmüştü.

Liutprand'ın eserlerinde gelişmiş Grek-çesi, derin bilgisi ve edebi yetenekleri ile, alaycı ve polemikçi dili bir aradadır. Antapodosis, tamamlanmamış bir eserdir. Kitaptaki bilgilerin çoğu anekdot türünden olup, VII. Konstantinos'un yakın çevresinden ya da yalnızca Bizanslı tarihçilerin sahip olduğu değerli kaynaklardan derlenmiştir. Liutprand'ın diğer kitabı Relatio de legatione Constantinopolitana, yazarın Konstantinopolis'i ikinci ziyaretini anlatır. Burada II. Fokas'ın tahta çıkışı, günlük yaşamı, maiyeti, saray seremonileri ve ziyafetler hicvedilerek, fakat doğru biçimde nakledilmiştir.

Bibi. C. Colini Baldeschi, Liutprando vescovo di Cremona, Giarre, 1889; S. Pivano, Stato e Chiesa da Berengario I ad Arduino, Torino, 1908; P. Fedele, "Ricerche per la storia di Roma e del Papato nel seç. X.", Arch. dellaR. Soc. Rom. di St. Pat., 1910/10; Ostrogorsky, Bizans, 198, 270; Liutprando, Vescovo di Cremona, Opera, a cura di I. Bekker, (3. bas. Han-nover-Leipzig, 1915); J. Koder-T. Weber, Liutprand von Cremona in Konstantinopel, Viyana, 1980; M. Rentschler, Liutprand von Cremona, Frankfurt, 1981.

ASNU BİLBAN YALÇIN