KirkçEŞme tesisleri

Mahmud Ağa Camii

Tahsin Aydoğmu}, 1994

dişah sorgucunda tekrarlanan güneş motifleri, meşaleler, olasılıkla Fransa'da olduğu gibi, bilimi ve ussal devrimi simgeleyen köşedeki çeşmenin küresi, Divanyolu aydınları için anlamlı mesajlar iletme işlevi taşırlar.

Ayrıca, türbe yanındaki büyük hazirede bulunan 140'a yakın mezarın bir bölümü, dönemin düşünce dünyasındaki eğilimleri yansıtan biçimleri ve özenli işçilikleriy-le kültür tarihi açısından özel bir önem taşırlar. Burada Tanzimat kadrolarından -mezarını mimar Arif Hikmet Koyunoğ-lu'nun tasarladığı- Ziya Gökalp'e kadar Osmanlı aydınlarının birçok önemli adına rastlama olanağı vardır. Özellikle türbe ile sebil arasındaki kapıdan girince solda yer alan Tophane Müşiri Ahmed Fethi Pa-şa'nın demirdöküm mezarı, gerek tasarımı, gerekse de yukarıda değinilen alegoriler dünyasını sürdürmesi açısından çok ilginçtir.

Bibi. G. Akın, "Tanzimat ve Bir Aydınlanma Simgesi", Osman Hamdi Bey ve Dönemi, ist., 1993, s. 123-131; Şehsuvaroğlu, istanbul, 221-223; Tuğlacı, Balyan Ailesi, 159-161.

GÜNKUT AKIN

MAHMUD AĞA CAMÜ

Eminönü İlçesi'nde, Ahırkapı'da Fenerli Sokağı'nda bulunmaktadır. Kapı Ağası Camii olarak da tanınır.

Banisi Bâbüssaade Ağası Hadım Mahmud Ağa'dır. Mimar Sinan tarafından 96l/ 1553'te inşa edilmiştir. Cami, medrese, mektep ve çeşmeden oluşan yapılar topluluğundan günümüzde ayakta kalan, cami ve harap bir şekilde bulunan mektep duvarlarıdır. Cami 1895 Hocapaşa yangınında zarar görmüş ve yeniden inşa edilmiştir.

Fevkani cami, düzgün kesme taştan inşa edilmiş, kuzeyinde mahzen, güney kısmında ise sarnıç bulunan bir bodrum üzerinde yer almaktadır. Kare planlı ana

mekânın güneyinde iki katı bir son cemaat yeri bulunmaktadır. Camiyi ince uzun sivri kemerli büyük pencereler çevrelemektedir. Kiremit çatıyla örtülü cami, 1,50 m kalınlığındaki duvarları ve kare planlı harim kısmı ile daha önce kubbeli olarak inşa edildiği izlenimini vermektedir.

Bibi. Ayvansarayî, Hadîka, I, 51-53; Öz, İstanbul Camileri, I, 19; Kuran, Mimar Sinan, 282, 341; Eminönü Camileri, 105.

EMİNE NAZA