KirkçEŞme tesisleri

KODİNOS, GEORGİOS

bak. PSEUDO-KODİNOS

KOĞACI DEDE TEKKESİ

bak. ABDÜSSELÂM TEKKESİ

KOL GEZMEK

"Kola binmek", "kola çıkmak", "sıra kolu" olarak da bilinir. Sadrazamın, yeniçeri a-ğasmın, İstanbul kadısının, kaptan-ı deryanın, ihtisab ağasının, asesbaşı, subaşı, böcekbaşı gibi kolluk amirlerinin İstanbul'da yaptıkları genel güvenlik ve çarşı pazar denetimlerine deniyordu. Tanzimat'a (1839) kadar süren bu geleneksel denetim, yerini devriye ve belediye zabıtası kontrolüne bırakmıştır.

İstanbul'da başta sadrazam olmak üzere yeniçeri ağası, bostancıbaşı, İstanbul kadısı, sekbanbaşı, asesbaşı, kaptan-ı derya, sadrazamın başkentte bulunmadığı zamanlarda sadaret kaymakamı, kentin genel güvenliğinden ve gereksinimlerinin düzenli biçimde karşılanmasından derece derece sorumluydular. Kent, hemen her gün kol gezme ve kulluk hizmetleriyle taranırdı. Kol gezmek, yaya veya adı, daha dar bir çevrede yapılan denetimlerdi. Buna karşılık kola Dinmelerle bütün kent, çoğu kez sadrazamın başkanlığındaki kalabalık bir görevli grubunca denetlenirdi. Geceleri de "sıra kolu" denen kontroller yapılmaktaydı.

Vezirazam, haftada üç gün, kentin belirli semtlerim gezmek ve özellikle narh ve kalite kontrolleri yapmakla yükümlüydü. Yasa gereği çarşamba divanından(->) sonra da kola çıkması zorunluydu. Çoğu padişah ise, sadrazamların kola çıkmalarım yeterli görmeyerek tebdil gezerler, saptadıkları olumsuzlukları hatt-ı hümayunla ilgililere bildirirlerdi. Fakat, İstanbul'u asıl titreten, sadrazamın genellikle ayda bir çıktığı büyük kol denetimiydi. İnciciyan, bu denetimlerde şehrin her semtinin gezildi-ğini, kapı ve daire halkı dışında pek çok görevlinin de sadrazama eşlik ettiklerini yazmaktadır. Büyük kol aynı zamanda bir tür gövde ve güç gösterisiydi. Sadrazamla birlikte yeniçeri ağasının, İstanbul kadısının, ihtisab ağasının da katıldığı büyük kola sabahleyin çıkılırdı. En önde atbaşı giden yoldaşlar ya da kılavuz çavuşları, bunların arkasında kol düzenine göre süpürge sorguçlu subaşı, perişanî sarıklı a-sesbaşı, süpürge sorguçlu çardak çorbacısı, İstanbul kadısı kethüdası, mücevveze-li dergâh-ı âli çavuşları, selimî kavuklu ve