KirkçEŞme tesisleri

MİRZA BABA TEKKESİ

Fatih İlçesi'nde, Samatya'da (Davutpaşa İs-kelesi'nde), Kasap İlyas Malıallesi'nde, Sa-matya Caddesi ile Etyemez Tekkesi Soka-ğı'nın kavşağında bulunmaktaydı.

Kaynaklarda "Etyemez Tekkesi" ve Ka-rabıçak Veli Tekkesi" olarak da anılan bu tesis, Bizans dönemine ait bir dini tesisin II. Mehmed (Fatih) döneminde (1451-1481) Derviş Mirza Baba adında bir tarikat şeyhi tarafından tekkeye dönüştürülmesi suretiyle kurulmuştur. Tekkenin kuruluş tarihi tespit edilememekte ancak Hadî-fej'da vakfiyesinin, "tekyeşinas" terkibinin ebcedle karşılığı olan 886/l481'de tescil edildiği belirtilmektedir. Aynı kaynakta Derviş Mirza Baha'nın Ömer el-Buharî a-dında bir şahsın oğlu olduğu ve İstanbul'un fethine katılan tarikat ehli arasında yer aldığı ifade edilir. Ancak ne Hadîka'da ne de diğer kaynaklarda Mirza Baha'nın mensup olduğu tarikat hakkında bilgi bulunmakta, ayrıca tekkeye verilen "Etyemez" adının kökeni de aydınlığa kavuşma-maktadır. Bir rivayete göre bu ad, tekke-

ye dönüştürülen manastırın et yemeyen keşişlere mahsus olmasından kaynaklanmakta, diğer taraftan bazı tekke listelerinde karşılaşılan "Etyemez Mirza Baba Tekkesi" adı bunun Mirza Baha'ya ait bir lakap olduğu izlenimini uyandırmaktadır. Bu arada Zâkir Şükrî Efendi'nin AfecmMTe-kâyâ'smda yer alan ve tekkenin 18. yy'in ikinci yarısında tekrar faaliyete geçmesinden itibaren posta geçen şeyhlerin dökümünü veren listenin başındaki el-Hac Ali Hulusi Efendi'nin adından sonra "el-ma'ruf bi Karabacak, Etyemezzade" ibareleri bulunmaktaydı. "Etyemez Tekkesi" adının, ikinci bani durumundaki bu şeyhin mensup olduğu aileden kaynaklanması en makul ihtimal olarak görünmektedir. Diğer taraftan tekkeye dönüşen dini tesisin niteliği (manastır ya da kilise) ve adı da kesin olarak tespit edilememekte, bazı araştırmacılar söz konusu yapının Dios Manastırı olduğunu ileri sürmektedir.

Mirza Baba Tekkesi'nin, kuruluşunu izleyen 200 yılı aşkın süre zarfında hangi tarikata hizmet ettiği, burada kimlerin şeyhlik yaptığı da meçhuldür. Tespit edilemeyen bir tarihte ilk yapı ortadan kalkmış, tarikat faaliyeti kesintiye uğramış olsa gerektir. Nitekim Zâkir Şükrî Efendi'nin listesinde Sa'dî tarikatından, Şeyh Ebü'l-Ve-fa-i Sami'nin halifesi olan ve "Karabacak" lakabıyla tanınan Etyemezzade Şeyh el-Hac Hulusi Efendi'nin (ö. 1783) buraya "vaz'-ı meşihat" ettiği belirtilmiştir. Tekkenin hangi tarihte A. Hulusi Efendi tarafından canlandırıldığı bilinmemektedir. R. E. Koçu'nun istanbul Ansiklopedisi'nûe yayımlanan maddede, Mir'at-ı istanbul müellifi Mehmed Raif Bey'in notlarından nakledilen tekkenin 1199/1784'te Sadrazam Halil Hamid Paşa (ö. 1785) tarafından yeniden yaptırıldığı yolundaki kaydın doğruluğu çok şüphelidir. Burada Mirza Baba Tekkesi ile adı geçen paşanın, 1199/ 1784'te, çok yakında tesis ettiği, aynı şekilde Sa'dî tarikatına bağlı Kadem-i Şerif Tekkesi(->) birbirine karıştırılmış olmalıdır. Mamafih Mirza Baba Tekkesi'nin Kadem-i Şerif Tekkesi'nden az önce ihya edildiği söylenebilir. Ayrıca Halil Hamid Paşa'nın,