KirkçEŞme tesisleri

MODA İSKELESİ

Kadıköy İlçesi'nde, Moda Caddesi'nin denize doğru uzantısı olan iskele yolu üzerinde, Ferit Tek Sokağı'nın karşısında yer alır. 1985'ten bu yana ulaşıma kapatılmış olan yapı orijinal özelliklerini yitirerek günümüze ulaşmıştır. Oysa iskele binası mimarisi, süslemeleri dışında 1960'lı yıllara kadar Moda'nın kültürel dokusunun önemli bir parçasıydı.

Mimarı Vedat Tek(-») olan iskele binası 1335/1916-17 tarihlidir. Tek katlı teras çatı ile örtülüdür. Önceleri üstü ahşap bir konstrüksiyonla kapalı bir mekân biçiminde tasarlanmış bu teras çatı gazino olarak

hizmet vermekteydi. Sonradan sökülen ahşap konstrüksiyondan bugüne terasın çevresini kuşatan, köşeleri birer sütunla bağlanan bir korkuluk kalmıştır. Sütunlarla taçlandırılmış teras katıyla Büyükdere Is-kelesi'ni akla getiren yapının sol cephesinde terası zemin kata bağlayan profilasyon-lu bir merdiven bulunmaktadır. Altı kömürlük olarak değerlendirilmiş bu merdivenin basamaklarını teras katın korkuluklarına benzeyen bir korkuluk sınırlayarak aşağı doğnı inmektedir. Yer yer sütunlarla bezenmiş, bu korkuluk merdiven üstünün de örtülü olduğunu ortaya koymaktadır.

Yapının zemin katı yolcu salonu, personel odaları ve WC olarak ünitelere bölünmüş bir dikdörtgenden oluşmaktadır. Altı ayağa oturmuş sarkan kirişlerle terasa bağlanan yolcu salonu üç ünitelidir. Moda yönünde üçlü girişle başlayan bu salon Kalamış-Adalar yönünde üçlü çıkışla son bulmaktadır. Sağ tarafı ön cepheye bir kapıyla açılan bekleme salonu olarak düşünülmüş bu yolcu salonunun Kalamış Ko-

Moda İskelesi

Tahsin Aydoğtmış

yu'na bakan sol cephesi üç oda ve WC ünitelerine bölünmüştür. Ön cepheye bir kapıyla açılan köşedeki memur odasının önüne sonradan yapılan eklemelerle bir koridor ve bir çımacı odası ile iki gişe oturtulmuştur. Böylece içte yapılan yeni düzenleme ile yapının ana aksı kaydırılmış ve ters "L" biçimine dönüşen yolcu salonunun iki ayağının biri çımacı odası, diğeri ikinci gişe duvarına gömülmüştür.

iskele binasının dört cephesi birbirinden farklıdır. Ön cephede baş kapı yer almaktadır. Ortadaki kapı diğerlerinden daha geniş tutulmuştur. Sivri kemerle birbirine bağlanan iki ayak arasına oturtulmuş kapının kemer tablası üzerinde kitabe vardır. Beyaz mermere oyulmuş iki tarafı bitkisel bezemelerle dolgulanmış köşebentlerle son bulan hareketli, Arap harfleriyle, "Moda 1335" yazılı kitabe iyi bir hattatın kaleminden çıkmadır. Bu kapının iki tarafında çift sivri kemer gözü içine yerleştirilmiş ikişer kapı görülmektedir. Bunların üstü ortada birbirine bağlanan bir kemer tablası ile bütünleştirilerek ortadaki kapıya ağırlık kazandırılmıştır. Demirden yapılmış üst tablaları şebekeli tasarlanmış kapıların üstü sivri kemerlerin üzengi seviyesine kadar inen demir şebekeli kafa pencereleriyle dolgulanmıştır. Bugün çinileri dökülmüş kemer tablaları süslemeler konusunda bilgi vermeyi engellemektedir.

Binanın yan cephelerinde benzer kapılar kullanılmıştır. Sol cephede Kalamış yönüne açılan bir kapı ve iki dikdörtgen pencere vardır. Sağ cephede ise yolcu salonuna açılan ön cephe köşesine oturtulmuş bir kapı ve iki tarafında birer pencere bulunan, derin bir sivri kemer gözü içine yerleştirilmiş bir pencere görülmektedir. Bu cephedeki pencereler diğer yan cepheden farklıdır. Bunlar dikdörtgen kasalar üzerinde yatay dikdörtgen panolar bulunan sivri kemer alınlıklarla taçlandırıl-mıştır.

Moda yönündeki arka cephenin ortasında diğerlerinden farklı basık kemer gözleri içine oturtulmuş üst tablaları şebekeli, üç demir kapı ile iki tarafında sağ cep-hedekilere benzeyen birer pencere vardır. Bu pencerelerin alınlıkları küçük, kare formlu lacivert çinilerle çerçevelenmiştir.