KirkçEŞme tesisleri

KONSTANTİNOS VQ PORFİROGENNETOS

(l 7/18 Mayıs 905, ? - 9 Kasım 959, Konstantinopolis) Bizans imparatoru (hd 913-959).

Makedonyalılar Hanedanı'na(->) mensuptu. Askeri konularda pek başarılı olmamasına karşın, bilim ve sanata verdiği destek ve bizzat yarattığı eserlerle, Bizans kültür yaşamına yaptığı önemli katkılarla tanınmıştır.

VI. Leon(-0 (hd 886-912) ile dördüncü karısı Zoe Karbonopsina'nın evlilik dışı doğan oğludur. Porfirogennetos (Mor Oda'da Doğan) lakabı, imparatorların meşru çocuklarının doğdukları odadan gelmekte olup, kendisinin evlilik dışı doğduğu şeklindeki yakıştırmayı silmek için takılmış olmalıdır. Kilise yasalarına göre dul bir erkek ancak ikinci kez evlenebilirken, VI. Leon'un dördüncü evliliğini yapması, ölümünden sonra da sürecek bir çatışmaya neden olmuştu. Leon ve Zoe, Konstantinos'un doğumundan sonra, Papa III. Sergios'un özel izni ile evlenebilmişlerdi. imparator tüm itirazlara karşın tek oğlu Konstantinos'u 15 Mayıs 908'de müşterek imparator ilan etti. 912'de Leon'un ölümü üzerine taht, amcası Aleksandros'a geçtiyse de, onun l yıl sonra ölmesiyle Kons-tantinos'a taht yolu açıldı. Mayıs 919'da, naip Romanos'un kızı Helena ile evlenen Konstantinos, kayınpederini I. Romanos Lekapenos (hd 920-944) adıyla müşterek imparator ilan etmek zorunda kaldı. Yaklaşık 40 yıl süreyle, başta Patrik I. Nikolas Mistikos, imparatoriçe Zoe ve kayınpederi tarafından etkisiz hale getirilen Konstantinos, ancak 27 Ocak 945'te sabık imparatorun oğullarını saf dışı ettikten sonra tek başına iktidar olabildi ve 6 Nisan 945'te oğlu Romanos'u müşterek imparator yaparak durumunu sağlamlaştırdı.

Konstantinos iktidarını güçlü ve soylu Fokas ailesinin dört başarılı ferdine dayadı ve bunlardan Bardas Fokas'ı ordu başkomutanlığına atadı. Selefi Romanos' un tüm kadrolarını rüşvetçi ve savaş kaçkını suçlamasıyla görevden aldıysa da, daha ileri gitmedi ve Romanos'un politikalarını, özellikle koyduğu kanunlarda adını anmamakla beraber, onun küçük mülk sahiplerini koruyan yaklaşımını devam ettirdi.

Konstantinos döneminde Bulgaristan sınırı barış içindeydi, fakat Araplarla savaş devam ediyordu. 949'da Girit'i fethetme girişimi başarısızlıkla sonuçlandı. Aynı yıl Bizans orduları Germanikeia'yı (bugün Kahramanmaraş) kuşatıp, 952'de Fırat Nehri'ni geçtiler, ama Araplara yenildiler. Komutanlarından Nikeforos Fokas (II.) ve îoannes Tzimiskes (L) Doğu topraklarında sınırlı da olsa bazı başarılar elde etmişlerdi.

Konstantinos döneminde yabancı ülkelerle yoğun diplomatik ilişkiler geliştirildi. Kurtuba'daki (Cordoba) Emevi halifesi III. Abd'ül-Rahman ve Alman İmparatoru Büyük Otto (I.) ile elçi mübadelesinde bulunuldu. Rus kayıtlarına göre 954/955'te

Hıristiyanlığı kabul eden Rus Kraliçesi Ol-ga'nın 957'de başkente gelişi Bizans-Rus ilişkilerinde yeni bir dönemi başlattıysa da, önemli sonuçlar doğurmamıştır.

Konstantinos asıl ününü, daha sonraki yüzyıllarda "Makedonyalılar Rönesansı" diye adlandırılacak bir dönemin mimarı olarak yapmıştır. Bilimsel ve ansiklopedik çalışmalara büyük ilgi duymuş, tarihle özel bir şekilde ilgilenmiştir. Bazı yazarlar bu çabaların gerçek bir yaratıcılıktan uzak olduğunu ve pratik gereksinimlerden kaynaklandığını ileri sürerler. Onlara göre, Konstantinos'un temel amacı başta oğlu Romanos olmak üzere imparatorluğu yönetecek kimselere yol göstermekti. Niyeti ne olursa olsun Konstantinos, bilgi içeren her türlü belgenin derlenip toparlanmasına, kopyalarının çıkarılmasına önayak olmakla, ileriki kuşaklara aktarılacak zengin bir kültür hazinesi oluşturmuştu. Konstantinos, imparatorluğun idari yapısı hakkında yazdığı eserleri kendi adıyla yayımlamıştır. Bunlardan De Administrando Impe-rio (imparatorluğun Yönetimi Kitabı) dış politika, Slavlar ve Türk boyları hakkında değerli bilgiler içerir. De ThematibusCEyi-letler Kitabı) eski kaynaklardan yapılmış bir derleme, De Ceremonüs(.->) (Seromoni-ler Kitabı) ise görkemli tören ve gösterileri ayrıntılarıyla anlatan çok önemli bir yapıttır. Bu kitapta Konstantinos, genelinde ağdalı bir dil kullanmış, ama Bizans halk diline de yer vermiştir. Konstantinos ayrıca, tarih, coğrafya kitaplarının, çok sayıda mektup, konuşma ve dinsel şiirin de yazarıdır. Büyükbabası I. Basileios(->) (hd 867-886) hakkında bir de biyografi yazmıştır.

Dönemin tarihçilerine göre Konstantinos, imparatorluğa "yeni bir yaşam" ve "yeni bir ruh" getirmişti. Aynı yazar, imparatorun, taş işçilerine, marangozlara, altın ve gümüş işleyicilerine yardım ettiğini, pek çok el sanatı ürününün de yaratıcısı olduğunu söyler. Konstantinos zamanında Alman imparatoru Otto'nun elçisi sıfatıyla başkenti ziyaret eden Kremonalı Liutp-rand(->) Antapodosis adlı eserinde imparatorun bir ressam gibi çalıştığından söz etmektedir.

Bibi. A. Rambaud, L'Empiregrec au dixieme siecle, Constantin Porphyrogenete, Paris, 1870, New York, 1963; A. Toynbee, Constantine Porphyrogenitus and His World, Londra, 1973; J. Ripoche, "Constantin VII Porphyrogenete et sa politique hongroise au milieu du X siecle", Südost-Forschungen, S. 36 (1977), s. 1-12.

AYŞE HÜR

VII. Konstantinos'un monogramını taşıyan sikke (ön ve arka yüz).

H. G. Goodacre, A Handbookfor the Coinage ofthe Byzantine Empire, Londra, 1928-1933